Kosovo Conflict

Nieuws

Achtergrond

Nasleep

Conflict

Vluchtelingen

Etnische zuivering

Internet en Media

Links

Een reconstructie van drie maanden oorlog op de Balkan

Lente in Kosovo

Op 24 maart van dit jaar gaf de secretaris-generaal van de NAVO Javier Solana het sein voor de aanval op Joegoslavië. Voor het eerst in haar vijftigjarige geschiedenis was de NAVO in oorlog, middenin Europa. Het bondgenootschap hoopte de Joegoslavische president Slobodan Milosevic zo in twee, drie dagen terug naar de onderhandelingstafel te dwingen, om een akkooord te tekenen over de toekomstige status van de onderdrukte provincie Kosovo. Maar de oorlog zou 78 dagen duren. Wat ging er fout? Welke misrekeningen maakte de NAVO? Waarom was niemand voorbereid op de massale exodus van vluchtelingen? Warom haalde Milosevic uiteindelijk bakzeil?

NRC Handelsblad sprak met talloze hoofd- en bijrolspelers in het conflict, met NAVO-functionarissen, soldaten, vluchtelingen, diplomaten en reconstrueerde de Lente van Kosovo.

Een iets kortere versie van deze reconstructie verscheen op 18 december in M, het kleurenmagazine van NRC Handelsblad.

Door Coen van Zwol

Het Franse kasteel van Rambouillet, verscholen in een lommerrijk park, is in februari het toneel van de meest bizarre bijeenkomst uit zijn geschiedenis. In een laatste poging een oorlog om Kosovo te voorkomen, brengt de internationale gemeenschap hier op 6 februari twee delegaties bijeen die geen van beide vrede willen.

De derde etage van het slot wordt toegewezen aan het gesloten Servische front onder leiding van de jurist Ratko Markovic. Op de tweede etage vechten de verdeelde Kosovaarse Albanezen hun onderlinge vetes uit. In een bijgebouw zetelt de trojka van de Verenigde Staten, de Europese Unie en Rusland, die verwoed probeert de handtekeningen van de kemphanen onder een akkoord te krijgen dat de status van de provincie Kosovo naar ieders tevredenheid moest regelen. Westerse onmacht, Servische onbuigzaamheid, Albanese onervarenheid. Een hopeloze opdracht.

Na 27 dagen getreiter, getraineer, geheime pendeldiplomatie en druk mobiel telefoonverkeer trekt de trojka de Kosovaren over de streep met de plechtige belofte dat de NAVO zal bombarderen als Belgrado niet tekent. De NAVO houdt zijn woord, maar de Kosovaren ontdekken al snel dat er niks te vieren valt.

Op 24 maart struikelt de NAVO operatie Allied Force binnen, de eerste oorlog in zijn vijftigjarige bestaan. Het heet een `humanitaire interventie', al valt het velen moeilijk dat woord na 78 dagen bombarderen nog zonder ironie uit te spreken. Toch vormen moordpartijen, niet geopolitieke belangen, de motor van het conflict. De 26 leden van de familie Jashari, die op 28 februari 1998 door Servische ordetroepen worden omgebracht om de orde te herstellen in het opstandige Drenica, zetten Kosovo op de politieke agenda. Dan komt de provincie onder leiding van het Kosovo Bevrijdingsleger UÇK massaal in opstand. Als na een half jaar vechten in oktober honderdduizenden Albanezen zich onder plastic in de bergen verschuilen, stelt de NAVO Belgrado voor het eerst een ultimatum. Kosovo is dan een internationaal probleem geworden.

Met deze dreiging achter de hand ontfutselt de Amerikaanse onderhandelaar Richard Holbrooke Milosevic op 13 oktober na negen dagen loodzwaar overleg - aanwezigen horen het duo schreeuwen en met de vuist op tafel slaan - het `akkoord van Belgrado'. Milosevic trekt een deel van zijn ordetroepen terug, neemt een staakt-het-vuren in acht, stelt het luchtruim open voor spionagevliegtuigen van de NAVO en laat ongewapende waarnemers van de OVSE toe. NAVO-opperbevelhebber Wesley Clark voorspelt achter de schermen dat het akkoord anderhalf tot twee maanden rust koopt.

Leider van de OVSE-missie in Kosovo wordt de Amerikaanse diplomaat William Walker. Zijn waarnemers schaffen oranje jeeps aan. In de zachte winter herovert het UÇK verloren posities en daagt Servische ordetroepen uit. Die nemen represailles, maar met mate. `One village a day keeps Nato away', omschrijft secretaris-generaal Javier Solana van de NAVO de Servische tactiek. Walker onderhandelt, waarschuwt, veroordeelt. Midden januari overlegt de NAVO over de versterking van de zogeheten `extraction force', een strijdmacht in het naburige Macedoni— die de OVSE-waarnemers in geval van nood moet evacueren. Dan, op 15 januari, richten Servische ordetroepen als vergelding na de dood van vier agenten een bloedbad aan in het dorp Raçak. 45 dorpelingen komen om.

Raçak blijkt één dorp teveel. De NAVO stelt een harde eis: Joegoslavië moet een gewapende vredesmacht in Kosovo toelaten. Goedschiks of kwaadschiks, met of zonder een mandaat van de Veiligheidsraad. Als Joegoslavië niet toegeeft, volgen luchtaanvallen.

Lees verder: Haute cuisine
Compleet verhaal (printversie)