ANNA VISSER
Er ooit over gedacht intellectueel te worden? Leg dan de boeken van J.B. Schuil, K. Norel en Cissy van Marxveldt terzijde en stort u op Plato, Erasmus, Rousseau, de onlangs verschenen biografie van Karl Marx en neem vervolgens contact op met de Amsterdamse hoogleraar sociologie, Abram de Swaan.

Hij roept in VN de lezers toe 'We hebben Europese intellectuelen nodig!' Hij bepleit in het artikel 'een Europees intellectueel podium'. Volgens De Swaan zijn taalbarrières en "de nationale inkadering van de intellectuelen binnen de afzonderlijke lidstaten" er debet aan dat in Europa "geen intellectuele netwerken en geen Europese tijdschriften verschijnen".

En dus komt op Europees niveau de broodnodige discussie niet van de grond. "Daar is misschien iets aan te doen. Maar het is belangrijker het probleem te stellen dan meteen al met oplossingen aan te komen", aldus De Swaan. Zo'n zin doet denken aan het fameuze filosofenpaar Sartre en De Beauvoir. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bliezen zij geen bruggen op want "dat kan iedereen. Wij keken vooruit, naar de vrede, wie er ook zou winnen. Intellectuelen hebben de verplichting over deze dingen na te denken", aldus De Beauvoir in haar biografie. Sartre deed wanhopige pogingen een verzetsgroep te formeren maar zijn indiscretie stootte velen af. "Het was niet in Sartre opgekomen dat er misschien al verzetsgroepen bestonden", aldus een tijdgenoot. Zoals er misschien ook al Europese intellectuelen bestaan.

Kok? De Nederlandse minister-president heeft zich in de aanloop tot de Eurotop in Nice vooral doen kennen als een cijferaar die met veel aplomb volhoudt dat Nederland met 16 miljoen inwoners recht heeft op 5 stemmen in de Raad van Ministers, ook wanneer de Unie wordt uitgebreid. "Klein zijn, over het hoofd worden gezien, dat is het ergste wat Nederland kan overkomen", schrijft Elsevier. Wel meedoen aan vredesmissies maar niet in vitale beslissingen gekend worden: het drijft "Nederlandse bewindslieden tot woede". Het zou aardig zijn wanneer die woede zich eens op iets anders richtte: op mensen die een filmvertoning blokkeren, op de onderwereld die met veel egards een makker mag begraven, of op het feit dat Nederland een miljoen inactieven telt "en toch aan de lopende band mensen blijft importeren", aldus oud-Elsevier hoofdredacteur H.J. Schoo in een interview met HP/De Tijd. Hij noemt het beschamend dat premier Kok "zich in bijna acht jaar nooit diepgaand over de immigratiekwestie heeft uitgelaten". Volgens Schoo kan het integratieprobleem alleen worden opgelost wanneer de immigratie wordt getemperd. "Je zult op de lange termijn moeten kijken of immigranten iets toevoegen aan onze economie. (...) Maar als het daarover gaat heeft men het altijd over cultuur en nooit over economie. Men vergeet dat je allereerst de economie nodig hebt en niet het buurthuis."

Enig inzicht in de economie kan trouwens ook geen kwaad. Ooit haalden hele generaties hun kennis terzake uit de geschriften van Karl Marx. In de jaren zeventig wendden evenzovelen zich van hem af. Anno 2000 is sprake van een heuse revival. De Groene Amsterdammer besteedt in een lezenswaardig artikel aandacht aan de onlangs verschenen Marx-biografie van de journalist Francis Wheen. De econoom Cassidy blijkt in 1997 het startschot voor de revival te heben gegeven. Hij concentreerde zich op Marx' analyse van de kapitalistische economie en daaruit blijkt dat zijn inzichten nauwelijks aan kracht hebben ingeboet: kapitaal heeft (nog) steeds nieuwe markten nodig om producten af te zetten en het kapitalisme zou steeds afhankelijker worden van technologische innovatie. "Beide beweringen lijken volledig van toepassing op de nieuwe global economy met zijn steeds vrijere wereldhandel en enorme nadruk op technologische innovatie", aldus De Groene. Het moge duidelijk zijn: Europese intellectuelen in spe kunnen niet om dit boek heen.

Eerder verschenen in deze rubriek:

Blind vertrouwen
(30 november 2000)
Spelregels veranderen
(23 november 2000)
Uit balans
(16 november 2000)
Delendam Marijke
(9 november 2000)
Laat de kerk zwijgen
(2 november 2000)
Vanzelfsprekendheden
(26 oktober 2000)
Onder de duim houden
(19 oktober 2000)
Orde op zaken
(12 oktober 2000)
Ongelijke behandeling
(5 oktober 2000)
Taboes en ander ongemak
(28 september 2000)
Houd je bij je leest
(21 september 2000)
Hangen en helpen
(14 september 2000)
Kermisklanten
(7 september 2000)
Een gevaarlijke gek
(31 augustus 2000)
Een brij van letters
(24 augustus 2000)
Links en rechts
(17 augustus 2000)
Metamorfose
(10 augustus 2000)
Over liefde en de dood
(3 augustus 2000)
De lezer bedot
(27 juli 2000)
Zoek de verschillen
(20 juli 2000)
Ma als je beste vriendin
(13 juli 2000)
Het spoor bijster
(6 juli 2000)
Klem zitten
(29 juni 2000)
Verliesposten
(22 juni 2000)
De leidsels in handen
(15 juni 2000)
Op naar Rottumeroog
(8 juni 2000)
Bronnen van het kwaad
(25 mei 2000)
Beweeglijke zweefconstructies
(18 mei 2000)
Ongeschreven wetten
(11 mei 2000)
Roependen in de woestijn
(4 mei 2000)
Grip op de situatie
(27 april 2000)
In het gareel
(20 april 2000)
Fawlty Towers op het Binnenhof
(13 april 2000)
Huiswerk
(6 april 2000)
Geen ochtend- maar schaamrood
(30 maart 2000)
Don Peperoni van de rode mafia
(24 maart 2000)
Zoutloze principes
(16 maart 2000)
Voetbalschema's
(9 maart 2000)
Leergeld
(2 maart 2000)
Lief dagboek
(24 februari 2000)
Shame on you
(17 februari 2000)
Een paar vraagtekens
(10 februari 2000)
Een kwestie van maatvoering
(3 februari 2000)
De blik vooruit
(27 januari 2000)
De keerzijde van gewenning
(20 januari 2000)
Het ongelijk der betweters
(13 januari 2000)
Een oud artikel
(6 januari 2000)

Eerder verschenen artikelen in het archief.

( a d v e r t e n t i e s )