RIJKSBEGROTING 1996
De ontmythologisering van paars
De toekomst van het "paarse' kabinet is vandaag begonnen. De begroting van het kabinet-Kok is de eerste vrucht van het voor Nederlandse begrippen zo bijzondere samenwerkingsverband tussen liberalen en socialisten, zonder christen-democraten. Toch doet het gepresenteerde beleid verrassend vertrouwd aan, schrijft Mark Kranenburg, het is eigenlijk een gewoon kabinet geworden. ,,Als het kabinet ergens voor staat, is het voor het einde van de politiek.''Troonrede
- De uitgaven van het rijk bedragen volgend jaar 202,2 miljard gulden. Het rijk incasseert 181,6 miljard gulden, zodat er een tekort is van 20,6 miljard gulden.
- Het bruto binnenlands produkt, het totaal van wat er in Nederland wordt verdiend met de verkoop van goederen en diensten, bedraagt volgend jaar 660,7 miljard gulden.
- De staatsschuld stijgt volgend jaar met 16,9 miljard gulden tot 417.553.000.000. Omgerekend bedraagt de staatsschuld ongeveer 25.000 gulden per Nederlander.
De volledige tekst van de troonrede, zoals door de overheid gepubliceerd in de Digitale Stad."Naar mijn gevoel is er in de samenleving oneindig veel werk'
Regeren zonder CDA, 55 miljoen verborgen werklozen in China en de imperfect werkende arbeidsmarkt in Nederland. Adrianus Petrus Wilhelmus (Ad) Melkert, met 39 jaar de jongste minister in het kabinet-Kok, heeft er een mening over. Wie kan, moet werk en, is zijn adagium. En gelukkig wordt er volgens hem vergeleken met het vorige kabinet niet meer zo zorgelijk gepraat over herverdeling van arbeid. Een vraaggesprek met de minister van sociale zaken en werkgelegenheid.Raad van State ontevreden over aanpak financieringstekort
Het kabinet Kok maakt onvoldoende gebruik van de gunstige economische omstandigheden om een basis te leggen voor een duurzaam gezonde economische ontwikkeling, in het bijzonder ten aanzien van overheidsfinanciën, arbeidsmarkt en concurrentieve rmogen van de Nederlandse economie. Het financieringstekort en de staatsschuld dalen veel te langzaam, gelet op de voorspoedige economische ontwikkeling in 1995 en 1996.MACRO-ECONOMISCHE VERKENNINGEN
Export houdt groei wereldhandel niet bij
De Raad wijst een vaste termijn af van zes weken waarbinnen hij zou moeten adviseren over het inpassen van EG-regels in de nationale wetgeving (implementatie). De Raad wil zelf prioriteiten kunnen stellen.SOCIALE NOTA
Werkloosheid is klassieke aanpak voorbij
Het tekort aan werkgelegenheid in Nederland is de grootste zorg van het kabinet. Zo stond het vorig jaar in het regeerakkoord, zo staat het nu in de Sociale Nota 1996 die de bewindslieden van sociale zaken en werkgelegenheid, minister Melkert en st aatssecretaris Linschoten, vandaag hebben uitgebracht.VERKEER EN WATERSTAAT
Spoorlijn moet dichtslibben Randstad voorkomen
Het ministerie van verkeer en waterstaat heeft zijn kaarten definitief gezet op het spoor, als een belangrijk middel om de congestie in de Randstad te bestrijden. De komende tien jaar zal nog eens zes miljard gulden worden uitgetrokken voor nieuwe spoorweginfrastructuur.Files blijven bedreiging voor concurrentiepositie
Minister Jorritsma begint de begroting van verkeer en waterstaat met het uitspreken van "zorg' over een aantal ontwikkelingen op het gebied van verkeer en vervoer. De wegen slibben dicht, het aantal reizigers in het openbaar vervoer daalt, de uitst oot van kooldioxyde (CO2 ) neemt toe, het verkeer eist meer (dodelijke) slachtoffers. VOLKSHUISVESTING EN RUIMTELIJKE ORDENING
Huursubsidie aangepast om laagste inkomens te ontzien
De Wet individuele huursubsidie wordt aangepast om te bereiken dat de huren voor de minima netto minder snel stijgen. Dit kondigt staatssecretaris Tommel aan in de begroting van het ministerie van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeh eer (VROM).MILIEU
"Econologie' kan economie en natuur in balans brengen
Voor het ministerie van volkshuisvesting, ruimtelijke ordening en milieubeheer (VROM) is de energieheffing die volgend jaar ingaat, de opmaat voor een groot aantal maatregelen om economie en milieu te integreren. Het verenigen van economie en milie u in wat ook wel "econologie' wordt genoemd, ziet minister De Boer als de belangrijkste opgave op haar gebied voor de komende jaren, zo schrijft ze in haar begroting. Een groot deel van de milieuproblemen wordt immers veroorzaakt door energie-intensiev e bedrijven, landbouw en veehouderij, transport en mobiliteit _ de structuur van de economie, kortom.Milieu verbetert, maar nog te veel CO
2
De toestand van lucht, water en bodem in Nederland is de laatste jaren in veel opzichten verbeterd, maar op enkele punten schiet het regeringsbeleid ernstig te kort. De uitstoot van kooldioxyde of CO2 (het belangrijkste broeikasgas) is geste gen, hoewel een stabilisatie werd nagestreefd. Ook komt er nog veel te veel stikstof uit drijfmest in oppervlaktewateren terecht. Om te voldoen aan internationale afspraken, zoals het Noordzee-actieplan, zou de stikstofemissie de helft minder moeten zi jn dan in 1985. Maar er is slechts een reductie van tien procent bereikt. FINANCIËN
Lastenverlaging dient stimuleren arbeidsmarkt
Lagere lasten voor bedrijven en burgers moeten een katalysator worden voor economische groei en werkgelegenheid. De situatie op de arbeidsmarkt noopt volgens de regering tot een gematigde ontwikkeling van de arbeidskosten.Discussie over meevallers kan nu "snel actueel' worden
,,Niet alleen het begrotingsproces is rustiger geworden; ook de begroting zelf is rustiger geworden'', schrijft minister Zalm van financiën in zijn voorwoord van de Miljoenennota 1996. In het voorjaar zijn de belangrijkste besluiten over de ov erheidsuitgaven al genomen.Begrotingstekort daalt onder norm van de Europse Unie
Met het verdrag van Maastricht koerst Europa aan op de vervanging van de nationale valuta door één Europese munt. Lage inflatie, lage rente en een stabiele munt zijn drie voorwaarden, maar in het verdrag van Maastricht zijn ook eisen gedicteerd ten aanzien van de overheidsfinanciën voor toetreding tot de Economische en Monetaire Unie (EMU). Het begrotingstekort mag niet hoger zijn dan drie procent van het bruto binnenlands produkt (bbp). Dit tekort is gedefinieerd als het vord eringensaldo van de collectieve sector. Dankzij een daling ten opzichte van 1995 met bijna één procent bbp komt het EMU-tekort in 1996 uit op 2,9 procent bbp en dus beneden de referentiewaarde.Zalm over de begroting 1996: is er nog wat te somberen?
,,Gerrit zou het financieringstekort wel weg willen roken'', schertst een ambtenaar van financiën. Na een half uur persgesprek over de Miljoenennota 1996 vraagt minister Gerrit Zalm quasi-verongelijkt aan zijn voorlichter Ronald Florisson: ,,M ag er nog steeds niet gerookt worden?'' Ruim drie miljard gulden brengt de tabaksaccijns op; wanneer er in Nederland zeven keer zoveel zou worden gerookt, was er geen tekort.ECONOMISCHE ZAKEN
Geen nieuwe nota's, wel tijd om oude uit te voeren
Minister Wijers en staatssecretaris Van Dok van economische zaken hebben in hun eerste eigen begroting twee boodschappen staan. De investeringen moeten harder groeien om de doelstelling van volledige werkgelegenheid binnen bereik te brengen en het departement zal zich volgend jaar meer bezighouden met de uitvoering van eerdere beleidsvoornemens dan met de formulering van nieuwe doelen.LANDBOUW
Geld voor starters en opvolgers boerenbedrijf
Zijn hoofd staat in de laatste dagen van de zomer van 1995 niet naar de begroting, zo moest minister Van Aartsen van landbouw, natuurbeheer en visserij toegeven bij zijn toelichting op ,,het pak papier'' waarin de voornemens voor volgend jaar beken d worden gemaakt. Niet de begroting kostte hem hoofdbrekens, maar de zich voortslepende besprekingen over het mestbeleid.SOCIALE ZAKEN
Minder uitkeringen, koppeling hersteld
Voor het eerst in 25 jaar is het aantal uitkeringstrekkers jonger dan 65 jaar gedaald. Omgerekend in volledige uitkeringen heeft dit jaar een daling plaats met 13.000 en in 1996 met 24.000. Dit blijkt uit de begroting van het ministerie van sociale zaken en werkgelegenheid."Armoede komt wel degelijk voor'
Iedere volwassene in Nederland heeft onder bepaalde voorwaarden ten minste recht op een bijstandsuitkering. Echte armoede hoort dus niet voor te komen, maar zij bestaat wel. Voorzichtig komen de bewindslieden van sociale zaken, minister Melkert en staatssecretaris Linschoten, tot deze erkenning. In de Sociale Nota 96 zeggen zij dat zich ,,wel degelijk financiële en sociale problemen voordoen die als armoede kunnen worden gekenschetst''.BINNENLANDSE ZAKEN
Meer politie en een BVD-agent naar Singapore
De Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD) houdt zich steeds meer bezig met het buitenland. In zijn begroting voor 1996 schrijft minister Dijkstal van binnenlandse zaken dat dit samenhangt met ,,het grensoverschrijdende karakter van terrorisme, handel in massavernietigingswapens, radicale ideologieën en veiligheidsaspecten verbonden aan georganiseerde criminaliteit en migratie''.Verzelfstandiging van rijksdienst beoordeeld
Minister Dijkstal van binnenlandse zaken wil het primaat van de politiek meer tot uitdrukking brengen bij verzelfstandigde onderdelen van de rijksdienst. Nieuwe zogeheten zelfstandige bestuursorganen (ZBO's) moeten dit najaar al voldoen aan een lij st "aanwijzingen'. Een algemene wettelijke regeling is in voorbereiding.ONDERWIJS
Meer betalen, sneller afstuderen
Twee thema's willen minister Ritzen en zijn staatssecretarissen Nuis en Netelenbos de begroting voor 1996 meegeven: "ontplooiing van talenten' en "investering in de economische ontwikkeling'. Bij de ontwikkeling van talent krijgt het basis- en voor tgezet onderwijs de meeste nadruk ,,om iedereen een rechtvaardige kans te geven''. De economische groei wordt gediend met wetenschappelijk onderzoek en de verspreiding van kennis. Ook daar legt Onderwijs ,,het fundament'' in het basis- en voortgezet on derwijs.Veel impulsen voor scholen en cultuur, maar weinig geld
Maar liefst dertien "nieuwe beleidsimpulsen' worden gepresenteerd in de onderwijsbegroting 1996, waarin nu ook de aanwinst van de laatste formatie is geïntegreerd: Cultuur. De "impulsen' zijn zeer gevarieerd, van versterking van het basiso nderwijs en verbetering van de lerarenopleiding, via "nieuwe accenten in het cultuurbeleid' tot monumentenzorg. JUSTITIE
Extra geld voor strijd tegen criminele jeugd
De Raad wijst een vaste termijn af van zes weken waarbinnen hij zou moeten adviseren over het inpassen van EG-regels in de nationale wetgeving (implementatie). De Raad wil zelf prioriteiten kunnen stellen. Bestrijding van de jeugdcriminaliteit vormt de nieuwe prioriteit in de begroting van justitie. Daarnaast zien de twee bewindsvrouwen van justitie, minister Sorgdrager en staatssecretaris Schmitz, reorganisatie van hun departement en een effectieve en e fficiënte uitvoering van het lopend beleid als belangrijkste doelstellingen voor het komend jaar.VOLKSGEZONDHEID
Meer nadruk op preventie, meer ziekenhuisbedden
In het volksgezondheidsbeleid ligt de nadruk op preventie. Mensen die niet roken en maat houden met vet en alcohol zijn niet alleen fysiek gezonder, zij voelen zich ook gezonder, is de boodschap van minister Borst van volksgezondheid en staatssecre taris Terpstra van welzijn en sport. Het kabinet zal de komende jaren intensief blijven streven naar een daling van het aantal rokers.ONTWIKKELINGSSAMENWERKING
Hulplanden kunnen vele projecten niet meer aan
Met geld en goede raad alleen komt geen ontwikkeling tot stand. Nederland en andere donorlanden hebben landen die hulp ontvangen in het verleden veel te lang opgelegd hoe zij zich moesten ontwikkelen. De samenwerking gebeurde te weinig op voet van gelijkheid."Hulp aan vrouwen werkt averechts'
Uit evaluaties van de Inspectie Ontwikkelingssamenwerking te Velde (IOV) blijkt dat projecten van Ontwikkelingssamenwerking die exclusief zijn gericht op vrouwen, een averechts effect hebben. Minister Pronk heeft enkele jaren geleden de rol van vro uwen bij ontwikkelingsprocessen centraal gesteld en tot een van de speerpunten van zijn beleid verklaard.ALGEMENE ZAKEN
Rijk overweegt zendtijd bij commercie te kopen
Het rijk overweegt bij de commerciële omroep zendtijd te kopen voor algemene overheidsvoorlichting. De overheid informeert de burger nu alleen via de publieke radio- en televisiezenders. Door de opkomst van de commerciële omroep is het be reik van de overheid met boodschappen via Postbus 51 sterk afgenomen.ANTILLIAANSE ZAKEN
Orkaan Luis gooit begroting omver
De begroting van het Kabinet voor Nederlands-Antilliaanse en Arubaanse Zaken (KabNA) moet ten gevolge van de orkaan Luis fors worden bijgesteld. De ramp van 6 september, die vooral Sint Maarten trof, vergt forse investeringen in herstelwerkzaamhede n.DEFENSIE
Aanpassing krijgsmacht verloopt volgens schema
De traditionele dreiging van een grote verrassingsaanval is nog verder naar de achtergrond verdwenen. De huidige crises en conflicten blijken daarentegen veel minder beheersbaar dan bij de opstelling van de Prioriteitenota in januari 1993 werd verw acht. Dit stelt hogere eisen aan het politieke en militaire vermogen om conflicten te voorkomen of op te lossen.BUITENLANDSE ZAKEN
"Chaotisering' in wereld bereikt ook Nederland
Na de turbulente veranderingen sinds het einde van de Koude Oorlog wijst niets erop dat de wereld nu tot stilstand komt. In plaats van één grote breuklijn, zoals tot voor kort, dreigt een veelheid van kleine scheidslijnen te ontstaan. Per saldo wijzen de ontwikkelingen in de richting van een "multipolair' internationaal stelsel, zonder duidelijk leiderschap.Meer diplomatieke posten
Nederland wil het aantal posten in het buitenland vergroten om politieke en economische banden te versterken en de ontwikkelingsbelangen beter te behartigen. Er komen ambassades in Amman (Jordanië) en Kigali (Rwanda).