Tussen vuur en ijs ligt IJsland, waar het jaar 2000 een uur na de Nederlandse middernacht begint. Voor IJsland is 2000 een belangrijk jaar. Reykjavik, de hoofdstad waar bijna de helft van de 270.000 IJslanders wonen, is Culturele Hoofdstad van Europa, een eer die het deelt met acht andere steden op het continent. De IJslanders herdenken in 2000 ook dat het christendom een millennium geleden het geloof in de Germaanse godenwereld verdrong. En in 2000 is het ook duizend jaar geleden dat de IJslandse zeevaarder Leif Eriksson, bijna 500 jaar voor Columbus, het Amerikaanse continent ontdekte.

Het hele jaar 2000 is dus het feest in Reykjavik. Op 31 december begint de manifestatie Culturele Hoofdstad met een concert van een bijzonder koor en Björk, 's lands enige mega-popstar. Ik ga even luisteren naar Björk en het koor bestaande uit negentig jongelui, tien uit elke Culturele Hoofdstad, dat 's avonds tussen zeven en half acht optreedt. Het mini-concert is onderdeel van een speciaal programma (2000 Today) dat ook op diverse Europese tv-zenders te zien zal zijn. Ze treden op in Perlan (Parel), een fraai draaiend cafe-restaurant dat dicht bij het stadscentrum gebouwd is op drie reusachtige tanks met heet uit de aarde opgepompt water waarmee de stad wordt verwarmd. Na het concert is er in Perlan een diner-dansant voor de culturele beau monde (600 gulden per couvert).

Ik geef de voorkeur aan een frisse wandeling naar het huis van mijn schoondochter Rakel en het diner in familiekring. Na aflloop daarvan gaan we, met de twee kleinkinderen Salka (4) en Gunny Kolbein (6) naar de traditionele vreugdevuren kijken. Reusachtige stapels brandhout, op veilige plekken verzameld en opgebouwd, verspreid over de gehele stad, gaan dan in vuur en rook op. Om twaalf uur volgt vuurwerk dat in IJsland net zoals in Nederland groter dan ooit zal zijn en een feeëriek effect geeft, vooral als de hemel onbewolkt is (wat helaas niet vaak voorkomt) en de bergen en heuvels rond de stad met sneeuw zijn bedekt.

Na middernacht kan er van alles gebeuren: een uitnodiging om iets te drinken van bekenden die je op straat tegen komt (sommige cafés zijn tot zes uur 's ochtends geopend), onverwacht bezoek thuis van familie en kennissen - de nacht die hier om vier uur 's middags begint en pas de volgende ochtend om elf uur eindigt, is zo lang dat IJslanders een ander besef van tijd hebben. Als ergens nog licht brandt, kun je aankloppen.

Over millenniumbugs in computersystemen maken de IJslanders, die dol zijn op internet en computers, zich weinig zorgen, althans niet in eigen land. Bijzondere voorzorgsmaatregelen gelden voor de banken: van 30 december tot 2 januari zijn geen financiele transacties mogelijk. De regering en de banken willen afwachten hoe de millenniumwisseling in Azie, met zijn belangrijke exportmarkten voor IJslandse visproducten, verloopt.

In IJsland is er nog een kans op vuurwerk dat het bescheiden geweld van de vuurpijlen op straat en van bugs in computers letterlijk kan overschaduwen - en dat maakt het leven hier niet een 'historische nacht', maar elke dag spannend. Katla, een van de beruchtste van IJslands 200 vulkanen, is dit jaar tot leven gekomen. Katla, verscholen onder de ijskap van Myrdalsjökull, ruim 200 kilometer van Reykjavik, is de afgelopen eeuwen gemiddeld twee keer per eeuw uitgebarsten. De laatste eruptie dateert van 1918. Sinds juli rommelt het onder het ijs van Myrdalsgletscher: het magma wordt opgestuwd. Katla is berucht wegens giftige gassen, zoals fluorine, enorme asregens en grote overstromingen. Als de aarde begint te beven, kan een eruptie worden verwacht. Dat kan dagen, maanden of jaren duren, zeiden wetenschappers twee maanden terug.

Ze weten het niet, de wetenschappers. Maar het kan elke dag gebeuren, ook in de millenniumnacht. En als Katla uitbreekt, zullen alle feesten snel eindigen, want IJsland kent de woeste kracht van het vuur onder het ijs.

Het tweede deel van dit Nachtboek hebben we helaas nog niet ontvangen.