Ruim anderhalf miljoen koeien produceren 37,5 miljoen liter melk per dag. Waar blijft de melk die niet wordt opgehaald?

Door onze redacteur CEES BANNING

GIETHOORN, 23 MAART. Drieduizend liter melk in de gierput; het is een dieptepunt in zijn boerencarrière. Op zijn 28ste verjaardag moest René Bakker een deel van de inhoud van de melktank in de put laten lopen. Gederfde inkomsten: 75 cent per liter. Door het vervoersverbod voor ruwe melk kon de tank niet worden geleegd. Ook melk kan het mond- en klauwvirus verder verspreiden.

Op zijn bedrijf (Hoeve op 't ende) in Giethoorn melkt Bakker tachtig koeien. De melk wordt opgeslagen in een tank van 6.300 liter die elke drie dagen wordt geleegd. De melk die woensdagmorgen in de gekoelde opslagtank is gekomen, moet uiterlijk zaterdagochtend worden weggehaald. Dit met het oog op het garanderen van een maximale kwaliteit van zuivel.

"Mijn gierput is vrij leeg", legt Bakker uit; hij heeft de afgelopen tijd genoeg mest op het land kunnen krijgen. Hij kent minder fortuinlijke collega's die met een overvolle put zitten. Voor deze boeren ontstaat een groot probleem als zij onvoldoende ruimte hebben om de melk op te slaan. In geval van nood zijn deze boeren genoodzaakt om de melk te lozen op het oppervlaktewater of het riool. Het waterschap Veluwe constateerde vanmorgen al de eerste illegale lozingen. "Er is extra controle vanuit de lucht", zegt een woordvoerder. " En op een paar plaatsen zien we het rioolwater wit worden, dat betekent dat het is vermengd met melk." Het gaat om rioolwater uit de gemeente Epe "maar buiten een straal van één kilometer van het besmette bedrijf in Oene". Grootschalige lozing van melk op de oppervlaktewateren zou een ecologische ramp zijn. Als de dagelijkse productie in Friesland van 10 miljoen liter op de sloten en vaarten wordt geloosd, wordt het zuurstofgehalte daarvan binnen een etmaal gehalveerd. Na twee dagen zou alle zuurstof zijn verdwenen. Massale vissterfte en stank zouden het gevolg zijn.

Dat is de uitkomst van de berekeningen die J. Rus, verbonden aan het RIZA in Lelystad, onlangs heeft gemaakt. Het RIZA, het Rijksinstituut voor integraal zoetwaterbeheer, is een adviesdienst voor rijkswaterstaat, provincies en waterschappen. "Besmet vee produceert besmette melk", zegt Rus. "Wanneer je dat in sloten of het riool loost, verspreid je het virus. Het is nu dus extra gevaarlijk."

De waterschappen adviseren boeren overtollige melk zoveel mogelijk binnen op te slaan om ongedierte te weren. De melk moet worden opgeslagen in tanks en in de gierkelder. Als die opslag vol is, kunnen de mest en de gier buiten worden verzameld in afgedamde en afgedekte sloten. Boerenorganisaties hebben sceptisch gereageerd op deze suggesties. "Sloot leeg pompen en afdekken is makkelijk bedacht", zegt een woordvoerder van LTO-Nederland. "Draglines mogen het erf niet op. Door de regen staat het water in de sloten zeer hoog." De waterschappen raden af de melk in sloten op te slaan omdat hier ongedierte op af komt en het oppervlaktewater er ernstig door vervuild raakt. Lozen van melk op het riool blijft verboden omdat de waterzuivering de melk waarschijnlijk niet aankan. "De kans is groot dat het virus tijdens de zuivering, waarbij ook lucht wordt gebruikt, zich verder verspreidt", aldus Rus.

De jonge boer in Giethoorn heeft voorlopig nog voldoende ruimte in zijn gierkelder. Bakker erkent dat hij door het virus is overvallen. "Na de versoepeling van het vervoersverbod dacht ik: het komt wel goed." Maar inmiddels heeft hij zijn maatregelen genomen. Zijn boerderij bevindt zich aan het eind van een smalle weg en aan het begin heeft hij de weg versperd met een rood-wit lint. De postbode wordt verzocht om de verjaardagskaarten niet in de brievenbus, maar in een melkbus te gooien. Op het terrein staan bakken met ontsmettingsmiddelen. Bakker en zijn gezin verschansen zich in de boerderij. De dagelijkse hoeveelheid krachtvoer voor de koeien is inmiddels teruggebracht omdat het voer niet meer wordt geleverd. En verder is het afwachten. "Wij zitten zo'n veertig kilometer van Olst, dus het komt dichtbij", zegt Bakker. Gespannen gaat hij elke keer de stal binnen. "Soms schiet het wel eens door mijn hoofd. Ruiming. Een lege stal. Een bedrijf van drie generaties eindigt met niets. Een nachtmerrie."

Zie ook:

Tweede besmet Frans transport (23 maart 2001)
MKZ kan 500 miljoen gaan kosten (23 maart 2001)
Waarom leven de hooglanders nog wél? (23 maart 2001)
Enten én verbranden is het beste (23 maart 2001)

Meer gevallen van mond- en klauwzeer (22 maart 2001)
De douane controleert ook op sandwiches (22 maart 2001)
Krijgen we nu huisarrest? De kat ook? (22 maart 2001)
Een typisch geval van overmacht (22 maart 2001)
'MKZ bij Brits vee nog niet op hoogtepunt' (22 maart 2001)
Veel vraag naar melk, nog vlees genoeg (22 maart 2001)
Commentaar: MKZ is hier (22 maart 2001)

Mond- en klauwzeer nu ook in Nederland (21 maart 2001)
Komen hier brandstapels? (21 maart 2001)
Indoor Brabant alsnog afgelast (21 maart 2001)
'Mond- en klauwzeer is de gesel Gods' (21 maart 2001)
Brussel uit kritiek op fouten in slachterijen (21 maart 2001)
Britten willen later stemmen door MKZ (21 maart 2001)

Massale doding van Britse dieren (15 maart 2001)
Vervoersverbod komt op slechtste moment (15 maart 2001)
Bij een vleescrisis stijgt de verkoop juist (15 maart 2001)
Frans vee over het hele land verspreid (14 maart 2001)
'Oorlogssituatie' dreigt door mond- en klauwzeer (14 maart 2001)
Ook mens is vatbaar voor MKZ-virus(14 maart 2001)
De slachter kan voorlopig naar huis(14 maart 2001)
Vervoersverbod vee riskant(14 maart 2001)
EU-landen willen vaccinatie tegen MKZ hervatten(14 maart 2001)
Noord-Amerika verbiedt import Europees vlees en vee (13 maart 2001)
Vervoersverbod alle vee (13 maart 2001)
Nutreco snoeit in slachterijen (13 maart 2001)
Gevraagd: meer dierendestructoren (8 maart 2001)
Friesland onderzoekt gezondheidsrisico's Rendac (8 maart 2001)
Tijdelijk verbod op dieren-evenementen (8 maart 2001)