In Olst is het oorlogsscenario al uit de kast gehaald. Alle wegen naar de door mond- en klauwzeer getroffen boerderij zijn afgezet. Het nabijgelegen Oene bidt - ook hier wordt een uitbraak van de ziekte verwacht.

Door onze redacteuren MARGRIET OOSTVEEN en CEES BANNING

OLST/OENE, 21 MAART. De schoolbus moest vanochtend halthouden bij een afzetting voor het uiterwaardendorp Fortmond. In een straal van één kilometer rond een van de boerderijen aan de Fortmonderweg zijn alle wegen afgesloten. Bij het vee van boer Klijn Velderman is mond- en klauwzeer vastgesteld. De kinderen uit het dorp mogen verder lopend naar huis.Zoveel symptomen van mond- en klauwzeer zag de dierenarts uit Olst die de besmette boerderij in het buurtschap Fortmond gisteren bezocht, dat de diagnose meteen vaststond. "Dieren hadden koorts, blazen op hun spenen, er stonden koeien te smakken met blaren in hun bek", zegt dierenarts Erna Post, een collega uit dezelfde praktijk, waar zes artsen werken. "De ziekte moet officieel nog steeds via het bloed geconfirmeerd worden, maar dit was duidelijk genoeg." Als de dieren al zo duidelijk ziek waren, had de boer dan eerder alarm kunnen slaan? Nauwelijks, blijkt uit het antwoord van Post. "Die verschijnselen kunnen binnen twaalf uur op komen zetten."

De dierenartsen ter plekke kunnen nu weinig doen. Om besmetting te voorkomen neemt de Rijksdienst voor de Keuring van Vee en Vlees het bezoek aan boerderijen over. Post wordt platgebeld: "Iedereen is geschokt of in paniek. Niemand had dit verwacht, dit bedrijf heeft het hele jaar nog geen dieren aangevoerd en er de laatste maanden ook geen afgevoerd. De ziekte moet door de lucht zijn gekomen." De dierenartsen geven de boeren het advies "blijf waar je bent en verroer je niet", zegt Post. "En ze blijven inderdaad allemaal binnen."

Cor van den Berg, die als loco de zieke burgemeester van Olst-Wijhe vervangt, wachtte tegen een uur vanmiddag nog op verdere instructies van het ministerie. "Zij nemen het nu allemaal over. Ik heb net gehoord dat men ook in Welsem, aan de overkant van de IJssel bij Oene, twee bedrijven aan het ruimen is." De familie op het bedrijf in Fortmond heeft hij net gesproken. "Ze zijn totaal verslagen." Ook de kleine boerengemeenschap in Oene, net over de IJssel, is in de ban van de gevreesde ziekte. Van een bedrijf aan de Veluwsedijk heeft de inspectie het 'ernstig vermoeden' dat daar het virus heerst."Ze hadden de mooiste geitjes", zegt een jongetje op klompen. Hij hangt tegen de brugleuning en wijst naar een boerderij achter hem. "En nu zijn ze allemaal dood. Het is stikgemeen." Op het bedrijf in de Gelderse plaats Oene zijn zaterdag 530 geiten en 74 kalveren afgemaakt. Uit voorzorg, want uit eerste virustests bleek volgens het ministerie van Landbouw, dat het "vrij zeker niet om mond- en klauwzeer ging". Maar uit nader onderzoek trok het ministerie gistermiddag de conclusie dat er "een ernstige verdenking" is dat een aantal dieren besmet zijn geweest met mond- en klauwzeer. Vrijdag wordt hier de definitieve uitslag verwacht. "We zijn doodsbang", zegt veehoudster Janny Jonas. "'s Morgens en 's avonds voer ik de kalfjes en iedere keer als ik naar de stal ga hou ik mijn hart vast en maalt er één vraag door je hoofd: zijn ze besmet?" Ze wordt "gek van de gedachte" dat ze haar hele veestapel zou moeten afmaken. "Je hele levenswerk binnen een paar uur weg."

Evert Riphagen zegt dat hij een kennis is van Gerrit van der Weerd, de getroffen boer. "Het is een jonge vent", vertelt Riphagen voor de camera van tv-Gelderland. "Dag en nacht gewerkt, pas getrouwd, een kind en nu dit. Zo af en toe spreek ik hem telefonisch; hij heeft het heel zwaar." De jonge boer heeft zich met zijn gezin opgesloten op zijn pas gemoderniseerde bedrijf. Het geruimde bedrijf ligt even buiten de bebouwde kom achter een vaart met hoge populieren. Op de brug staan dranghekken er hangt een bordje 'verboden toegang'. Oene, in de gemeente Epe, is een rustieke boerengemeenschap en telt bijna 1. 600 inwoners. Het is "een klassiek christelijk dorp", zegt de woordvoerder van Epe. De getroffen boer heeft al een bemoedigend telefoontje gehad van B.J. van der Vlies, de fractievoorzitter van de SGP in de Tweede Kamer, weet men in het dorp. "Mond- en klauwzeer is de gesel Gods", zegt een oude inwoner van het dorp. Met zijn fiets aan de hand tuurt hij over het IJssellandschap. "Het is de tijd van meer, meer, meer. Daar moet een keer eind aan komen. Dan wordt het minder, minder, minder. De besmetting is een waarschuwing."

Nog voordat het bedrijf van Van der Weerd werd geruimd, hadden al veel boeren in de omgeving hun maatregelen genomen. Er is één boer in de omgeving die Robinson Crusoë wordt genoemd. Met zijn gezin heeft hij zich teruggetrokken op zijn varkensbedrijf. Hij gaat niet meer naar de kerk, de kinderen gaan niet meer naar school, en als zijn vrouw terugkomt met de boodschappen moet ze twee ontsmettingsbakken passeren. 'Bezoek, niet gewenst', staat op een bordje bij het erf.

De boeren van Oene zijn trots op hun veestapel. Door een zorgvuldig fokbeleid behoren hun beesten tot de top en de bedrijven gaan al generaties lang over van vader op zoon. De boerenerven liggen er proper bij en de mensen op straat maken een berustende indruk. "Laat één ding duidelijk zijn", zegt boerin Annie van Niersen stellig "Wij nemen Van der Weerd niks kwalijk. Het hoort bij het bedrijfsrisico." Maar de boerengemeenschap is woedend op minister Brinkhorst. Ze verwijten hem "laks beleid". "Hij had direct de allerzwaarste maatregelen moeten nemen", zegt Van Niersen. De onder 'ernstige verdenking' staande boerderij is nu bijvoorbeeld op een steenworpafstand te benaderen. Zaterdag was de omgeving hermetisch afgesloten, maar boeren in de omgeving zijn verbaasd hoe snel het gebied weer is vrijgegeven.

"Je moet alle risico's uitsluiten", zegt J. Berends een boer in blauwe schipperstrui. Zijn bedrijf ligt op twee kilometer van het getroffen bedrijf, "maar het virus kan gemakkelijk met de wind overwaaien." Hij heeft zijn erf gebarricadeerd, overal staan ontsmettingsbakken en nu is het afwachten. Wachten en "bidden", zegt burgemeester L. Eland van Epe.

Zie ook:

Massale doding van Britse dieren (15 maart 2001)
Vervoersverbod komt op slechtste moment (15 maart 2001)
Bij een vleescrisis stijgt de verkoop juist (15 maart 2001)
Frans vee over het hele land verspreid (14 maart 2001)
'Oorlogssituatie' dreigt door mond- en klauwzeer (14 maart 2001)
Ook mens is vatbaar voor MKZ-virus(14 maart 2001)
De slachter kan voorlopig naar huis(14 maart 2001)
Vervoersverbod vee riskant(14 maart 2001)
EU-landen willen vaccinatie tegen MKZ hervatten(14 maart 2001)
Noord-Amerika verbiedt import Europees vlees en vee (13 maart 2001)
Vervoersverbod alle vee (13 maart 2001)
Nutreco snoeit in slachterijen (13 maart 2001)
Gevraagd: meer dierendestructoren (8 maart 2001)
Friesland onderzoekt gezondheidsrisico's Rendac (8 maart 2001)
Tijdelijk verbod op dieren-evenementen (8 maart 2001)