Komen er brandstapels in Nederland? Is het vervoersverbod eergisteren terecht opgeheven? Antwoorden op de belangrijkste vragen.

Door onze redacteur RENÉ MOERLAND

Hoe is het mond- en klauwzeer in Olst gekomen?

"Door een overwaai of, het meest waarschijnlijk, door persoonlijk contact", opperde minister Brinkhorst vanmorgen in de Tweede Kamer. Het bedrijf in Olst waar de besmetting vanmorgen is gevonden bij vier runderen, ligt op enkele kilometers van een bedrijf in Oene, waar vorige week al bij twee geiten en twee kalveren 'klinische' verschijnselen zijn gevonden: blaren aan bek en poot. Experts waren er toen niet zeker van of dat mond- en klauwzeer was. Testen leken erop te wijzen dat dat niet zo was. Na maandag werden echter bij negen dieren (geiten en kalveren) op vier bedrijven in Gelderland en Brabant antistoffen aangetoond tegen de ziekte. Dat bewees dat de dieren in contact zijn geweest met de ziekte, maar nog niet dat ze zelf ziek waren.

Waarom is het zo lang onduidelijk geweest of er nu wel of geen mond- en klauwzeer is in Nederland?

Door de onzekere uitslagen van de testen. De blaren bij de geiten uit Oene die een week geleden, op 15 maart, door een veearts werden geconstateerd, werden door de controleurs omschreven als een "klassiek mkz-beeld". Maar nadat de eerste test die het virus zelf kon aantonen negatief was, kreeg Brinkhorst naar eigen zeggen zaterdag om 17.00 van veterinaire experts te horen dat er "met 99 procent" zekerheid geen sprake was van mkz. Er ontstond echter opnieuw onzekerheid toen een nieuwe serumneutralisatietest - die niet meteen het virus, maar wel antistoffen aantoont - bij de Oenese dieren positief bleek. Pas na vijf tot zeven dagen - eind deze week - kunnen de antistoffen in deze viruskweek worden toegeschreven aan een oorzaak: besmetting of alleen contact. Hoewel er nu nog geen formele bevestiging is, gaat Brinkhorst er nu van uit dat de dieren in Oene in elk geval besmet zijn. "Olst bewijst Oene", aldus de minister vanmorgen. Het virus is overigens bij runderen makkelijker aan te tonen dan bij kleine herkauwers als schapen en geiten, die waarschijnlijk maar heel weinig antistoffen aanmaken.

Welke maatregelen golden al om verspreiding van de ziekte te voorkomen?

Na de eerste uitbraken in Engeland, eind februari, kwam er een verzamelverbod voor alle mkz-gevoelige dieren en een algeheel vervoersverbod voor schapen en geiten. Toen de ziekte vorige week ook in Frankrijk uitbrak, stelde Brinkhorst een algeheel vervoersverbod in voor evenhoevigen (varkens, runderen, schapen en geiten). Bedrijven die sinds 24 januari runderen en varkens uit Engeland en Frankrijk hadden geïmporteerd werden gecontroleerd en eventueel geruimd.

Het algeheel vervoersverbod werd met ingang van maandagochtend versoepeld om het vervoer van dieren van de overvolle bedrijven naar de stilgevallen slachterijen mogelijk te maken. Brinkhorst herstelde het algeheel vervoersverbod gisteravond, toen vijf dieren op een Brabantse slachterij, afkomstig van het Oenense bedrijf, ook sporen van de ziekte bleken te vertonen.

Is het achteraf bezien onterecht dat het veevoervoersverbod maandagnacht tijdelijk werd versoepeld?

Een meerderheid van de Tweede Kamer, PvdA, CDA en GroenLinks, is die mening toegedaan. Deze partijen waren al verontwaardigd omdat ze vinden dat Brinkhorst toch al niet genoeg heeft gedaan om een uitbraak te voorkomen. Hij had eerder dan vorige week een algeheel vervoersverbod moeten afkondigen, vinden zij. Bovendien had het verbod ook moeten laten gelden voor paarden, die de ziekte zelf niet kunnen krijgen maar wel kunnen overbrengen en veel in de buurt zijn van vee. Brinkhorst is juist overtuigd van de "juistheid van de maatregelen van de afgelopen weken." Vanmorgen lieten alle partijen weten " nu geen poltiek te willen bedrijven"en bereid te zijn de minister te steunen in zijn aanpak in de komende dagen. Brinkhorst zei vanmorgen de maatregelen eventueel over een paar dagen te versoepelen als te grote welzijnsproblemen te ontstaan. Met name de situatie van de meer dan 100 miljoen stuk pluimvee kan op heel korte termijn nijpend worden, vreest de minister. Het opheffen van het vervoersverbod van maandag verdedigde hij gisteren ook met een beroep op het dierenwelzijn: bedrijven raakten overvol door het verbod op vervoer naar de slachterijen.

Wat gebeurt er nu de ziekte is bevestigd?

Per direct gaat het algehele vervoersverbod dan ook voor paarden gelden - daarmee treedt voor ten minste 72 uur de situatie in van een algehele 'stand-still' voor dieren en dierproducten, die in het 'oorlogsdraaiboek' van het ministerie van Landbouw is voorzien. Mogelijk wordt ook de bewegingsvrijheid van mensen aan banden gelegd. Openbare wegen rond getroffen bedrijven worden mogelijk afgesloten, evenals natuurgebieden - zoals de Hoge Veluwe. In een kring van een kilometer rond het bedrijf in Olst wordt alle dieren preventief geruimd. In dezelfde omtrek rond de andere bedrijven met verdachte dieren wordt wellicht eerst noodvaccinatie toegepast, omdat de destructiecapaciteit in Nederland tekort schiet. Daarmee gaat Nederland als eerste land in Europa over tot noodvaccinatie toepassen. De dieren uit de kring rond de getroffen bedrijven worden gedood en afgevoerd naar de destructor zodra die voldoende capaciteit heeft. Brandstapels zoals in Engeland zullen niet te zien zijn. Bedrijven van boeren met gewetensbezwaren tegen vaccinatie worden meteen geruimd, niet eerst gevaccineerd, beloofde Brinkhorst vanmorgen.

Is het toeval dat Nederland na Frankrijk als tweede op het Europese vasteland door mond- en klauwzeer wordt getroffen?

Nederland is een draaischijf in de Europese handel in vee, in zoverre is het geen toeval. Maar het was ook een van de eerste landen die na de uitbraak in het Verenigd Koninkrijk een verbod op Engels vee en een vervoersverbod instelde. Sinds een paar weken is het internationale veevervoer tot stilstand gekomen. Maar er zijn ook andere mogelijke oorzaken van besmetting: de wind kan het virus verspreiden, mensen via hun schoenen, vrachtwagens via hun banden. Brinkhorst zinspeelde op een menselijke oorzaak in Oenen. Alle experts zijn het erover eens dat het virus zeer moeilijk te isoleren is.

Zie ook:

Massale doding van Britse dieren (15 maart 2001)
Vervoersverbod komt op slechtste moment (15 maart 2001)
Bij een vleescrisis stijgt de verkoop juist (15 maart 2001)
Frans vee over het hele land verspreid (14 maart 2001)
'Oorlogssituatie' dreigt door mond- en klauwzeer (14 maart 2001)
Ook mens is vatbaar voor MKZ-virus(14 maart 2001)
De slachter kan voorlopig naar huis(14 maart 2001)
Vervoersverbod vee riskant(14 maart 2001)
EU-landen willen vaccinatie tegen MKZ hervatten(14 maart 2001)
Noord-Amerika verbiedt import Europees vlees en vee (13 maart 2001)
Vervoersverbod alle vee (13 maart 2001)
Nutreco snoeit in slachterijen (13 maart 2001)
Gevraagd: meer dierendestructoren (8 maart 2001)
Friesland onderzoekt gezondheidsrisico's Rendac (8 maart 2001)
Tijdelijk verbod op dieren-evenementen (8 maart 2001)