NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

DIRK VAN DELFT
De geschiedenis van A brief history of time is tien jaar oud. Na verschijning is auteur Stephen Hawking door een miljoenenpubliek in de armen gesloten en gecanoniseerd, ook al vanwege zijn spierziekte en zijn aparte spraakcomputer. Maar het echte geheim van zijn succes is natuurlijk dat hij de ultieme vraag aansnijdt: waar komt het heelal vandaan en waar gaat het heen? Dat het boek lastige materie aanroert, blijkt geen bezwaar. Quantumchromodynamica en naakte singulariteiten mogen voor veel lezers te hoog gegrepen zijn, je vergapen aan zwarte gaten, wormgaten of reizen in de tijd vergt nauwelijks denkkracht en een heelal zonder raadsels wil niemand.

Twee jaar geleden verscheen een herziene versie van het boek, en Hawking maakte van de gelegenheid gebruik om nieuwe inzichten en onderzoeksresultaten in te lassen. Pas echt ingrijpend was echter het besluit niet langer te volstaan met een handvol saaie zwart-wit plaatjes, maar de lezer te verwennen met honderden oogstrelende full colour-illustraties, variërend van historische afbeeldingen van hoofdpersonen tot ondersteunende graphics die de ruimte-tijd verbeelden. A brief history of time werd een stuk toegankelijker en kon bovendien zo op de salontafel.

Het kon niet uitblijven: Stephen Hawking staat op cd-rom. En laat ik er maar direct voor uitkomen: onverdeeld enthousiast ben ik niet. Beginnen we met de verpakking. Mij werd toegestopt een doos van 23x18x4 cm, het formaat van een kloek boek. Eenmaal open diende zich een tweede doos aan, ditmaal met de afmetingen 14x12x1 cm. Waarom een compacte schijf inpakken in 90 procent loze ruimte? Eenmaal geïnstalleerd blijkt de hoofdmoot van de cd-rom te bestaan uit Hawking die zijn eigen boek voorleest, verluchtigd met graphics, animaties, video's en collages. Het is een pandemonium van beelden, esthetisch ver inferieur aan het plaatjesboek en vooral: eerder bedoeld om te imponeren dan om te informeren.

Hawking heeft geen stem maar spreekt per synthesizer. Dat klinkt bijzonder, een beetje jaren vijftig sf-achtig, maar welluidend is anders. Net zoals Heksen en zo uit de mond van Annie M.G. Schmidt vlakker en saaier klinkt dan uit die van Mieke Verstraete, lijdt A brief history of time onder het grauwmetalen, emotieloze stemgeluid van zijn auteur. Voorlezen is een vak apart.

En wat gaat het allemaal traag! Na een paar minuten luisteren slaat onverbiddellijk de verveling toe: je wordt niks wijzer, verlangt voortdurend naar het geïllustreerde boek van '96 en al snel besluit je te verkennen of de cd-rom meer te bieden heeft dan een overbodige lineaire vertelling.

Dat valt een beetje tegen. Weliswaar kun je virtueel wandelen door Relativity Street, of QuarkLand verkennen, maar het meeste dat je aanklikt voert je linea recta naar een passage uit het boek, en dat hadden we nou net terzijde gelegd. Ook de biografische introductie, ontleend aan een Britse tv-documentaire, stelt teleur: je reinste hagiografie.

Dan maar de Hawking Craft aanklikken. Met dit ruimteschip ondernemen we een ritje naar de waarnemingshorizon van een zwart gat. Daar valt weinig aan te beleven: sturen kan niet en spelen met knoppen al evenmin. Geen woord over de informatieparadox: als we een boodschappenbriefje in een zwart gat deponeren, zijn we de informatie dan kwijt, of straalt deze op een of andere manier weer naar buiten?

Toch valt er iets aardigs over de cd-rom te vertellen. Fysicus Steven Weinberg komt met mooie beeldspraken en uit de film Insignificance van Nicolas Roeg is de beroemde scène geplukt waarin Marilyn Monroe de relativiteitstheorie met speelgoedautotjes en een zaklantaarn uitlegt aan een hevig ja-knikkende Albert Einstein. Jammer dat een bronvermelding achterwege blijft.

Uitgever Marshall Media, prijs  f  39,95.

Eerder verschenen in deze rubriek:

Laterale avonturen met Zork
(7 augustus 1998)
Spilzieke Hollanders
(24 juli 1998)
Wie droomt er niet van de maan
(17 juli 1998)
Een besmettelijke weegschaal
(26 juni 1998)
Golf voor de armen
(19 juni 1998)
De politiek-correcte pc
(5 juni 1998)
Saaie baan, chirurg
(29 mei 1998)
Met kribbige Maria door Spanje
(15 mei 1998)
Dromen van digitaal
(8 mei 1998)
Moord of doodslag
(1 mei 1998)
Informatiebom
(17 april 1998)
Speel uw eigen WK
(10 april 1998)
Bruna moest zich schamen
(3 april 1998)
Schijfje vol gemiste kansen
(27 maart 1998)
Een simpele blik op Word
(20 maart 1998)
Detective voor 48 uur
(13 maart 1998)
Internetbeleggen: vlug en voordelig
(6 maart 1998)
Het meest verslavende spel ter wereld
(27 februari 1998)
De bijbelmachine
(20 februari 1998)
Een piramide van deze tijd
(13 februari 1998)
Vertalen voor luie beesten
(6 februari 1998)
De wereld in een schoenendoos
(30 januari 1998)
Opera Fatal
(23 januari 1998)
A Bridge Too Far
(16 januari 1998)
Scharrelen tussen de darmen
(9 januari 1998)

Eerder verschenen artikelen in het archief.