Wanneer kwam de zaak in het nieuws?
Vanaf januari 1990, maar in Nederland vooral in 1996
Wat zat waarin?
Brits rundvlees, en later ook rundvlees in andere landen, was besmet met de gekke-koeienziekte (BSE, bovine spongieuze encephalopathie). In maart 1997 werd in Nederland de eerste BSE-besmette koe, Anja 3, aangetroffen.
BSE is een zogeheten prionziekte, veroorzaakt door een opeenhoping van bepaalde soorten eiwitten (prionen) in de hersenen. Het ziekmakend mechanisme van BSE - niet via een bacterie of een virus, maar via prionen - is nieuw en er is nog relatief weinig over bekend. In het Verenigd Koninkrijk legde in april 1996 een wetenschappelijke commissie het verband tussen BSE en de, dodelijke, menselijke variant Creutzfeldt-Jakob Disease (CJD). Men vermoedt dat het eten van vlees van een gekke koe (vooral ruggenmerg en hersenen) deze zeer zeldzame en uiteindelijk dodelijke vorm van dementie veroorzaakt. Hoe gevaarlijk het eten van met BSE besmet rundvlees is kan moeilijk worden gezegd, te meer omdat rekening moet worden gehouden met een incubatietijd van vier tot veertig jaar.
Hoe kwam het daarin?
Runderen krijgen BSE waarschijnlijk door het eten van besmet voer waarin rundereiwit is verwerkt, doordat beenderresten en slachtafval van besmette dieren door veevoer werden gemengd. De overdrachtkans van moederkoe op kalf is gering, tussen de één en tien procent, afhankelijk van de erfelijke aanleg. Een andere besmettingsroute, via uitwerpselen en het eten van daarmee besmet gras of kuilvoer, is bij koeien nooit aangetoond. Tenslotte moet rekening gehouden worden met de mogelijkheid dat een gezonde koe spontaan BSE krijgt door erfelijke aanleg. Bij de mens is dat het geval bij ouderdoms-CJD.
Wat waren de gevolgen?
In april 1996 werd een wereldwijd exportverbod op Brits rundvlees afgekondigd. Eind vorig jaar hieven de Europese ministers van Landbouw het exportverbod voorwaardelijk op, hoewel tien nog steeds maandelijks 120 nieuwe gevallen van BSE werden gemeld.
In het Verenigd Koninkrijk zijn 2,75 miljoen potentieel-besmette runderen geslacht; wereldwijd vier miljoen. Hoeveel besmette dieren in de voedselketen zijn terecht gekomen weet niemand. The Economist hield het in een BSE-profiel op ten minste 710.000, omdat het verbod op slachtafval in veevoer dat sinds 1989 formeel van kracht was, in elk geval tot 1996 zeer slecht werd nageleefd. Enkele tientallen jonge mensen in het Verenigd Koninkrijk overleden aan de hersenziekte Creutzfeldt-Jakob.
De consumptie van rundvlees in het Verenigd Koninkrijk daalde met twintig procent. De Britten ruilden hun Oxo-bouillonblokjes massaal in voor het plantaardige Marmite, en het aantal vegetarische restaurants steeg explosief. Maar eind 1998 aten Britten weer meer rundvlees dan ooit tevoren. Voor heel Europa gold afzetvermindering van zes procent.
In Nederland bleef de schade door de BSE-affaire beperkt, omdat het aanvankelijk als BSE-vrij bekend stond. Na de ontdekking van Anja 3 werden zij en haar 110 stalgenoten afgemaakt, en partijen vlees ter waarde van 100.0000 gulden vernietigd. In december 1997 deed de Algemene Inspectiedienst enkele invallen in Nederlandse vleesbedrijven, die ervan verdacht werden illegaal Brits rundvlees naar oostbloklanden te exporteren.
Zie verder:
NIEUWS
SUPPLEMENT
DOSSIERS
ARCHIEF
ADVERTENTIES
SERVICE
