"Niet koeien maar Tories zijn gek"

Door onze correspondent DICK WITTENBERG

LONDEN, 24 OKT 1996. Britse boeren zijn ongelofelijk beschaafd. Ze richten de gierspuit niet op ministers. Ze blokkeren geen autowegen met tractoren. Ze gooien niet eens met kakelverse eieren.

Als ze al met zijn tweeduizenden het parlementsgebouw in Londen omsingelen, zoals ze gistermiddag op "Prinsjesdag" deden, laten ze ieder parlementslid probleemloos passeren. Ze keuvelen met bobbies en poseren voor toeristen. Ze gedragen zich als de keurigste schoolklas van het Verenigd Koninkrijk.

Maar die waardigheid waartoe de vanoudsher zo gezagsgetrouwe boerenbond hen opgeroepen had, maakt hun woede niet minder. Wat ze niet durven scanderen, schreeuwen de spandoeken en protestborden die ze in de hemel priemen. "Hang Hogg aan de hoogste boom" staat er. En "Hogg moet zijn hersenweefsel laten onderzoeken". Op een derde staat: "Niet de koeien maar de Tories zijn gek."

Als boerenbond-voorzitter David Nash in de nabijgelegen Methodist Central Hall het ontslag eist van de gehate minister van landbouw Douglas Hogg, laten tweeduizend boze boeren een ogenblik hun braafheid varen. Ze beginnen te tieren en te joelen, ze kunnen niet meer op hun stoelen blijven zitten, ze springen en stampen op de vloer, terwijl het bloed dat ze uit de knokkels van hun vuisten persen hun konen felrood kleurt. Ze vloeken dat “incompetente bewindslieden die niks van het boerenbedrijf begrijpen in de beerput een gruwelijke dood zouden moeten sterven”. Ze smeken om verlossing van een plaag die rundvleescrisis heet en die eind maart ontstond, toen bekend werd dat er misschien een verband bestaat tussen de hersenziekte van Creutzfeldt-Jakob bij mensen en de consumptie van rundvlees dat met de gekke-koeienziekte BSE is besmet.

Ben Shepherd, assistent-directeur van de Boxalland Farm in West-Sussex, voelt zich door de regering verraden. Shepherd is één van de 42.000 Britse melkveehouders die door de rundveecrisis zijn getroffen. Hij heeft nog geluk, zegt Shepherd. Hij heeft nog inkomsten uit de zuivelverkoop. De 74.000 rundveehouders zijn er nog veel slechter aan toe.

“Onbegrijpelijk, onbegrijpelijk.” Die verzuchting herhaalt hij steeds weer, in een poging om het ongerijmde alsnog te bevatten. Onbegrijpelijk, vindt hij, dat zeven maanden na het begin van de rundvleescrisis nog steeds geen uitzicht op een oplossing bestaat. “De maatregelen die het ministerie van Landbouw aan de bureautafel heeft bedacht zijn in de praktijk op een chaos uitgelopen. Groot-Brittannië heeft zijn Europese partners zodanig tegen zich in het harnas gejaagd, dat op snelle opheffing van het exportverbod op Brits rundvlees geen enkele kans meer bestaat. De regering heeft er een potje van gemaakt. En de rekening betalen de boeren en de belastingbetalers.”

Toen eind maart voor het eerst werd gesproken over een mogelijk verband tussen de hersenziekte van Creutzfeldt-Jakob en de consumptie van rundvlees dat met de gekke koeien-ziekte BSE is besmet, kwam de Britse regering al snel met een pakket maatregelen om te voorkomen dat besmet rundvlees in de voedselketen terecht zou kunnen belanden. Eerst werden de hygiënische voorschriften voor slachthuizen verscherpt. Later, in april, besloot de Britse regering om alle koeien die ouder zijn dan tweeënhalf jaar, te vernietigen. Daarbij ging het acht procent van de Britse rundveestapel, vier miljoen koeien in de komende vijf jaar. De kosten van die operatie, ruim 6,5 miljard gulden, worden voor zeventig procent gedragen door de Europese Commissie, voor dertig procent door het Verenigd Koninkrijk.

Maar uitvoering van die massaliquidatie stuitte al snel op problemen. De slachting kwam maar moeizaam op gang en daarna bleek dat er veel te weinig capaciteit was om al die karkassen te verbranden. De regering overwoog nog om al die overtollige koeienlijken in energiecentrales te laten cremeren maar dat plan werd al snel als te controversieel van tafel geveegd.

Inmiddels zijn 600.000 runderen vernietigd. Nog eens 400.000 koeien staan in de wei te wachten op de slacht. Volgens de boerenbond, de National Farmers" Union, had het nooit tot zo"n grote achterstand hoeven te komen. Toch al zwaar gedupeerde boeren draaien op voor de extra kosten, zegt Ben Shepherd, een van de protesterende boeren. Tenslotte moeten ze de ter dood veroordeelde dieren tot het bittere einde blijven voeren. Shepherd heeft een noodvoorziening moeten bouwen om de overtollige koeien onderdak voor de winter te bieden. Hij zegt dat de rundvleescrisis hem maandelijks een schade oplevert van 3.000 tot 4.000 pond.

Begin deze maand heeft de regering erkend dat in een aantal regio"s een noodsituatie voor de boeren dreigt.Staatssecretaris Roger Freeman kondigde aan dat de regering koelschepen en -containers zou huren voor de tijdelijke opslag van de karkassen. De slachtcapaciteit zou vergroot worden van 22.000 tot 55.000 koeien per week.

Maar dan nog duurt het tot ver na de winter voor de achterstand is weggewerkt. Intussen heeft de regering de schadevergoeding per koe met tien procent verminderd. En er is geen enkele kans dat de Europese Commissie besluit tot een snelle opheffing van het exportverbod op Brits rundvlees, zolang de Britse regering blijft weigeren over te gaan tot een aanvullende selectieve slachting van 147.000 koeien, zoals in juni op de Europese top van Florence was overeengekomen. De NFU vindt dat die slachting wel moet doorgaan, dat de verlaging van de schadevergoeding ongedaan moet worden gemaakt, en dat er extra steunmaatregelen moeten komen voor boeren die door de slachtachterstand zijn getroffen. “Maar deze regering denkt dat de rundvleescrisis vanzelf verdwijnt als ze haar maar lang genoeg negeert”, zegt Shepherd. “Dat meer dan 100.000 Britse boeren in hun bestaan bedreigd worden, laat haar ijselijk koud.”