Afrika: geen eerlijk proces

De meeste Afrikaanse landen nemen het niet zo nauw met de mensenrechten. Ondanks pogingen tot democratisering, gevallen dictators of vredesverdragen worden mensenrechten nog altijd massaal geschonden op dit continent.

De meest recente problemen doen zich voor in Burundi, Rwanda, Tanzania en Congo. Na de volkerenmoord in het gebied lieten in de vluchtelingenstromen nog eens duizenden burgers het leven. Human Rights Watch noteert dat de Tanzaniaanse overheid traangas heeft gebruikt om vluchtelingen buiten de landsgrenzen te krijgen. In Rwanda worden duizenden burgers mishandeld of massaal gedood. Medewerkers van internationale hulporganisaties waren geregeld slachtoffer van misdrijven. Amnesty International telt in 1997 130.000 gevangenen in Rwanda en meldt dat in Burundi meer dan honderd mensen zijn terechtgesteld na een oneerlijk proces. In de Democratische Republiek Congo krijgen de Verenigde Naties geen toestemming om een onderzoek in te stellen naar mogelijke massamoorden. De problemen beperken zich niet tot deze regio. Amnesty International meldt dat in 1997 in 21 Afrikaanse landen buitenrechtelijke executies zijn uitgevoerd. Martelingen of andere vormen van slechte behandelingen door onder meer politie en veiligheidsdiensten hadden plaats in 31 landen, in twintig landen werden mensen zonder aanklacht of proces vastgehouden en in negen landen werd de doodstraf uitgevoerd. Bij deze optelling zijn Algerije, Marokko, Libie, Tunesie en Egypte niet meegenomen.

De politieke instabiliteit blijkt in veel van de Afrikaanse landen debet aan de schendingen. Vooral gewapende conflicten gaan gepaard met een overvloed aan excessen. Maar ook Nigeria, dat niet is verwikkeld in een (burger)oorlog, schendt de mensenrechten. De dood van dictator Abacha, op 8 juni van dit jaar, lijkt daarin verandering te hebben gebracht. Een onderzoeker van de Verenigde Naties, de Indier Soli Sorabjee, zei dinsdag dat de rechten van de mens in Nigeria sinds het aantreden van de regering-Abubakar veel beter worden gerespecteerd.

Een ander dieptepunt op het continent betrof Algerije. Zowel gewapende rebellen als overheidsdiensten hebben zich in grote mate schuldig gemaakt aan de schending van mensenrechten. Duizenden burgers zijn mishandeld of vermoord, dorpen weggevaagd en velen zijn nog vermist. Toch gaan in een aantal landen de pogingen tot democratisering gepaard met (langzame) verbeteringen wat betreft de mensenrechten. In Mali bijvoorbeeld werden alle doodvonnissen omgezet in levenslange straffen. In 1997 kwam eveneens een einde aan de zevenjarige burgeroorlog in Liberia. Voormalig warlord Charles Taylor won de verkiezingen (onder internationaal toezicht) en zegt mensenrechten beter te willen respecteren, hetgeen tot op heden maar in beperkte mate gebeurt.

De grootste vooruitgang is geboekt in Zuid-Afrika: verdere democratisering en de instelling van de Waarheidscommissie. Ondanks de verbeteringen is het land nog geenszins vrij van schendingen. Nog altijd overlijden er vele mensen in gevangenschap, misdragen politie en veiligheidsdiensten zich en worden er uit politieke overwegingen mensen omgebracht.

NRC Webpagina's
3 DECEMBER 1998