Kamer bang voor blunder Doverzaak

Door een onzer redacteuren
DEN HAAG, 9 NOV. De Tweede Kamer vreest dat aan het drama rond de 58 Chinezen die deze zomer in Dover dood werden aangetroffen in een Nederlandse koelwagen een blunder van justitie is voorafgegaan.

Die blunder zou het gevolg zijn van het langs elkaar heen werken van de betrokken instanties, de parketten van Rotterdam en Haarlem. De Kamer krijgt nog vandaag een brief van minister Korthals (Justitie) over de verwikkelingen tussen zijn ministerie en de parketten van Rotterdam en Haarlem. De bewindsman zegde die brief, waarin de bevindingen staan van een onderzoek naar de precieze gang van zaken, gisteren toe tijdens het debat over zijn begroting.

Het achterwege blijven van de uitwisseling van gegevens heeft betrekking op hoofdverdachte Gürsel Ö. Van deze voortvluchtige man van Turkse afkomst wist justitie dat hij twee jaar geleden in Frankrijk was vrijgekomen na een veroordeling wegens mensensmokkel. Hij was net vrij, zo bleek later, of hij zette de handel voort. Medio 1998 was hij betrokken bij de overtocht van acht illegale Koerden met het zeiljacht Miss Ellie naar Engeland. Dat blijkt uit een fax van 5 november 1998 van de politie in het Britse Suffolk aan de collega's in Rotterdam.

Hoofdverdachte Ö. heeft tot april vorig jaar een half jaar vastgezeten in de gevangenis in Haarlem, nadat hij op Schiphol was opgepakt op grond van een internationaal opsporingsbevel wegens mensensmokkel. Het ministerie van Justitie gaf 22 mei 2000 toestemming voor uitlevering aan Frankrijk, maar naar nu is gebleken werd aan dat verzoek geen gevolg gegeven. Nog geen maand later vond het fatale transport met de Chinezen plaats met Ö. zo goed als zeker in de hoofdrol. Gevraagd naar het verzuim van justitie om de man onverwijld uit te leveren, zei Korthals gisteren dat die uitlevering voor het parket in Haarlem 'vermoedelijk geen urgente zaak was'.

Gegeven het voorafgaande had de hoofdverdachte zeker in de weken voor de fatale mensensmokkel vanuit Rotterdam intensiever moeten worden gevolgd, maar dat gebeurde niet omdat, naar blijkt, twee parketten van het openbaar ministerie (OM) volkomen langs elkaar heen hebben gewerkt, meent de Tweede Kamer. Als er wel was samengewerkt had het drama in Dover zich wellicht nooit voltrokken, veronderstelden verscheidene woordvoerders gisteren. De bewindsman wilde na afloop van het debat niet vooruitlopen op de resultaten van zijn onderzoek, maar zei het inderdaad 'wrang' te vinden als de dood van de 58 voorkomen had kunnen worden. De fracties toonden zich gisteren zonder uitzondering verontwaardigd over de slechte communicatie tussen Haarlem, Rotterdam en het ministerie van Justitie.

Korthals in verdediging door O.

Onderdelen van het OM en het departement van Justitie wisten niet van elkaar dat ze bezig waren met de hoofdverdachte van de Dover-zaak. Communicatiestoornis of erger: dat is de vraag.

Door onze redacteur TOM-JAN MEEUS

ROTTERDAM, 9 NOV. Het is toch weer gelukt. Maandenlang hebben de advocaten P. Doedens en J. Boone beweerd dat het openbaar ministerie ernstig nalatig is geweest bij het onderzoek naar de Dover-zaak. Ze staafden hun stellingen veelal niet met feiten, hoon van OM en politiek viel hen ten deel. Maar na gisteren zijn de rollen omgekeerd.

Het bericht, woensdag in het Algemeen Dagblad, ging aanvankelijk verloren in het pandemonium rond de Amerikaanse verkiezingsuitslag. Maar de inhoud was explosief. De criminele status van mensensmokkelaar Gürsel O., volgens het OM hoofdverantwoordelijke voor het Dover- transport waarbij in juni 58 mensen de dood vonden, blijkt vier weken daarvoor te zijn doorgedrongen tot de hoogste ambtenaar van het ministerie van Justitie. Toen, op 22 mei, ondertekende secretaris- generaal H. Borghouts een beschikking die de uitlevering van O. aan Frankrijk regelde. De Franse justitie had daar om gevraagd wegens een eerdere veroordeling van O. - voor mensensmokkel.

Deze feiten staan niet op zichzelf. Eerder lag het onderzoeksteam van de Dover-zaak ook al onder vuur. Een groot deel van de groep die volgens het OM het transport organiseerde, bleek enkele dagen voor het fatale weekeinde te zijn geobserveerd door de Rotterdamse politie. In het weekeinde zelf was die observatie gestaakt. Dat transport is doorgelaten, riepen de advocaten. Maar politie en OM konden aannemelijk maken dat die observatie in een ander onderzoek - naar smokkel van Koerden per zeilboten - plaatsvond. Het was bovendien een oriënterend onderzoek, gestoeld op lichte aanwijzingen. Dat Gürsel O. Chinezen smokkelde, en een concreet transport had gepland, wist de Rotterdamse politie voor de Dover-zaak niet, aldus het OM. Minister Korthals werd hierover 7 september in de Tweede Kamer ondervraagd. Hij beaamde de lezing van het OM. "Er waren geen duidelijke aanwijzingen dat hij (Gürsel O., red.) zich bezighield met mensensmokkel", aldus Korthals. Die stelling is nu met feiten te weerleggen. Uit de context van Korthals' mededelingen aan de Kamer blijkt dat hij doelde op O.'s betrokkenheid bij het Dover-transport. Ook wilde Korthals Gürsel O. graag voorstellen als een kleine jongen. In het debat moest hij het bericht weerleggen dat de politie de observatie van O. en de zijnen had gestaakt wegens personeelstekorten en het EK-voetbal. Dat was niet zo, zei Korthals: de politie wist niet welke plannen O. had. En mocht de politie dat wel hebben geweten, dan waren altijd genoeg agenten voorhanden geweest om in te grijpen, ongeacht personeelstekorten of het EK.

Maar hij repte niet over de uitleveringsbeschikking voor O. aan Frankrijk die Borghouts vier weken voor het Dover-transport had getekend. Gisteren zei Korthals dat hij hiervan niet op de hoogte was. Maar Borghouts dus wel - en met hem een serie medewerkers van het departement en het OM. De vraag is nu: hoe kan het dat deze informatie destijds niet bekend was, of is genegeerd, bij de Rotterdamse politie?

Volgens P. Doedens, de advocaat van O., was zijn uitlevering een onzinnige papieren exercitie. O. had in Frankrijk bij verstek een jaar celstraf gekregen. Hij stond daarom gesignaleerd, zoals dat heet, en werd in 1998 op Schiphol aangehouden. Daarna verbleef hij een half jaar in een Haarlemse cel. O. had daarmee zijn straf uitgezeten, omdat je in Frankrijk de helft van de straf uitzit, zegt Doedens.

Het Franse uitleveringsverzoek bleef niettemin van kracht, O. procedeerde daartegen tot in hoogste instantie, zijn verzet werd afgewezen - waardoor de uitleveringsbeschikking tenslotte pas 22 mei dit jaar ter ondertekening op het bureau van Borghouts belandde. En was het volgens Doedens een papieren kwestie, uit niets blijkt dat het ministerie daar ook zo over dacht. Diezelfde dag ging vanuit het departement een brief uit aan O., waarin hem de procedures worden uiteengezet. Blijkens de brief moest hij zich eigener beweging melden in Frankrijk en daar verzoeken of hij het restant van zijn straf in Nederland mocht uitzitten. Een verzoek dat duidelijk weinig indruk heeft gemaakt op O. maar specialisten zeggen dat het procedureel is gegaan zoals het hoort.

Diezelfde specialisten zeggen echter ook, en daarover ontstond vanochtend enige paniek bij het OM, dat O. na het tekenen van de uitleveringspapieren opnieuw opgenomen had moeten worden in het signaleringsregister. Door het parket Haarlem (omdat de arrestatie van O. op Schiphol gebeurde). Onhelder bleef vanmorgen of 'Haarlem' die signalering ook heeft uitgedaan. Het is een cruciaal gegeven. Want nu vaststaat dat de politie in Rotterdam ná de beschikking tot uitlevering (22 mei), maar vóór het Dover-transport (18 juni) observatie op O. en de zijnen uitvoerde, had men O., gezien de signalering, in principe moeten aanhouden. En een bewuste niet- aanhouding komt gevaarlijk dicht bij doorlaten: de ontkende theorie van Doedens en Boone. De andere mogelijkheid is dat Haarlem de signalering niet of te laat heeft uitgedaan. Volgens Kamerleden een fatale omissie.

Aan Korthals de taak deze Gordiaanse knoop om te bouwen tot een geloofwaardige brief aan de Kamer. Er werd vanochtend hard aan gewerkt. Onderwijl lachte Doedens in zijn vuistje. Maar in het onderzoeksteam van de Dover-zaak werd de eventuele schade voor de vervolging van de verdachten laag ingeschat. Iemand zei: "O. is nog altijd voortvluchtig, dat zegt genoeg."

Zie ook:

Smokkelbaas en zakenman (16 september 2000)
Dover: 'Risico van verstikking bewust genomen' (15 september 2000)
Vrijwel geen observaties in het weekeinde (6 september 2000)
Mensensmokkelaars werden soms gevolgd (onderaan pagina, 6 september 2000)
Politie staakte volgen verdachten (5 september 2000)
Top Chinese smokkelaars blootgelegd (2 september 2000)
Smokkel Chinezen begon al vorig jaar (6 juli 2000)
De smokkel schuift duizend gulden per kop (6 juli 2000)
Spoor uit Dover recht naar Turkije (1 juli 2000)
Doorbraak justitie in zaak-Dover (28 juni 2000)
In drie minuten container scannen (26 juni 2000)
Chinezen dood door te veel CO2 (24 juni 2000)
Justitie zoekt tweede trucker in zaak-Dover (23 juni 2000)
Dover stemt België nederig (23 juni 2000)
Mensensmokkel groeit bij gebrek aan personeel (22 juni 2000)
Mensensmokkel groeit bij gebrek aan personeel (22 juni 2000)
Nieuwe arrestaties dodentruck Dover (21 juni 2000)
Tweede arrestatie dodentruck Dover (21 juni 2000)
Slangenkop in Fujian regelt de hele reis (21 juni 2000)
In een sloep naar de achterdeur van Schengen (21 juni 2000)
Als iedereen slaapt, klimmen ze in de truck (20 juni 2000)
Transporteur van 58 doden (20 juni 2000)
58 illegalen dood in Nederlandse truck (19 juni 2000)
Chinese illegalen kopen 'totaalpakket' (19 juni 2000)

( a d v e r t e n t i e s )