Minderjarigen en zwarte Afrikanen ondernemen de riskante overtocht naar het Canarische eiland Fuerteventura, een tussenstop op weg naar Europa. Vorige maand verdronken er twaalf.

Door onze correspondent STEVEN ADOLF

PUERTO DEL ROSARIO, 21 JUNI. Ze heten Malainin, Rachid of Mbark en zijn negen, dertien of zestien jaar oud. Marokkaanse jongens in het opvangcentrum voor minderjarigen in Puerto del Rosario op het Canarische eiland Fuerteventura zijn met hun ruimvallende broeken, sporthemden en baseballpetjes niet te onderscheiden van hun leeftijdgenoten aan de overkant. Ze willen automonteur worden of

voetballer, zoals Aziz, die in afwachting van een contract in Brazilië alvast zijn hoofd heeft kaalgeschoren in Ronaldo-stijl.

De donkere ogen staan ernstig boven de lachende monden, want de onzekerheden zijn even groot als de illusies. Ruim duizend gulden betaalden hun families voor de oversteek. Een fortuin in de hoop op een betere toekomst. Rachid zat samen met een tiental anderen drie dagen in de patera, de houten visserssloep die was vertrokken van het strand even buiten Laâyoune in de Westelijke Sahara. De golven waren hoog, ze waren de weg kwijt, er werd veel tot Allah gebeden, zegt Rachid.

De tocht van Ismael duurde 18 uur, 35 minuten en 14 seconden. Trots laat hij zijn digitale horloge zien waar de reistijd nog keurig geklokt in het chronometer-geheugen staat te lezen. Hij komt uit een dorp nabij Nador, niet ver van Melilla in het noorden van Marokko. Zuid-Spanje was natuurlijk heel wat minder gereis geweest, geeft hij toe. Maar Ismael kent de risico's van het vak. "Als je naar Almería vaart, stoppen ze vaak ook een paar honderd kilo hasj in de boten. Mij te link als je dan gepakt wordt. En de controle in Zuid-Spanje rond Ceuta en Melilla is veel strenger geworden." Nieuwe trends in de lucratieve handel van de illegale oversteek. De vertrekpunten worden steeds vaker verlegd van de kust tussen Tanger en Melilla naar de dorpjes en vissersgehuchten rond Laâyoune. Fuerteventura en Lanzarote zijn het doel, een tocht van meer dan negentig kilometer over het open water van de Atlantische Oceaan. Ook de doelgroep verandert. Francisco García Molina, coördinator van immigrantenopvang van het Rode Kruis op Fuerteventura, zag in 1994 de eerste patera landen op het strand. Het waren bewoners van de voormalige Spaanse Sahara die politiek asiel aanvroegen. Drie, vier jaar geleden begonnen de boten met economische vluchtelingen toe te stromen. "Sinds vorig jaar zien we steeds meer minderjarigen. En immigranten uit de landen ten zuiden van de Sahara, inclusief zwangere vrouwen." De handel gaat over lijken. Vorige maand verdronken twaalf zwarte Afrikanen voor de kust van Fuerteventura toen hun bootje zonk. Vijfendertig lichamen werden dit jaar voor de Spaanse kust geborgen, een onbekend aantal werd nooit meer teruggevonden.

Door de gangen van het opvangcentrum schalt de muziek van Cheb Kahled. De jongens spelen ganzenbord en mens-erger-je-niet. "Jullie moeten Spaans spreken verdorie", zegt begeleidster Carmen quasi ernstig. Malainin van dertien toont de acht bekers die hij hier op Fuerteventura heeft gewonnen met hardlopen. Mohammed (16) is mogelijk nog beroemder: vorige maand redde hij een vrouw uit de haven die dreigde te verdrinken. Trots laat hij het krantenartikel met zijn foto zien. Langzaam komen de toekomstplannen los: ze willen naar hun familie die hier op de eilanden werken. Of in Barcelona of Madrid, België of Oostenrijk. Het is een kwestie van tijd: de papieren voor de legalisatie zijn immers aangevraagd. "Deze jongens zullen hier blijven. We proberen ze zo goed mogelijk op te voeden en sociaal te integreren", zegt eiland-wethouder voor sociale zaken Natividad Cano Pérez. Een deel gaat al naar school, er wordt gedacht over een beroepsopleiding. "We willen hun dezelfde kansen bieden als ieder andere eilandbewoner. Als eerst het papierwerk maar in orde is."

De realiteit is dat het precies op het papierwerk misloopt. Directeur Julio Viñoli van het opvangcentrum: "Wat ontbreekt is duidelijkheid. Niemand wil er zijn vingers aan branden. Niet in Spanje, niet internationaal." Minderjarigen kunnen volgens de Spaanse wet niet zonder meer uitgewezen worden naar Marokko. Eerst moet de familie worden opgespoord, paspoorten geregeld en de zekerheid bestaan van een goede opvang. Omslachtige, tijdrovende procedures. Onderwijl heeft het eilandbestuur de wettelijke zorgplicht. Maar na negen maanden geleden de opvang te hebben georganiseerd, is het Viñoli nog steeds niet duidelijk wat de toekomst voor de jongens zal brengen. Terwijl de ambtelijke molens hun trage maalwerk doen, zijn er van de 248 jongeren nog maar 29 over. De rest is er vandoor met onbekende bestemming. Af en toe krijgen ze een telefoontje uit Duitsland of Italië dat het goed gaat.

Van een aantal Nigeriaanse meisjes, inmiddels meerderjarig, bestaat het vermoeden dat ze inmiddels in de prostitutie op Gran Canaria werken. Bij de volwassenen-opvang van het Rode Kruis heeft men daar ook zo zijn ervaring mee. Een directeur lanceerde vorig jaar het plan om maar een aparte behuizing in te richten voor het deel van de volwassen vluchtelingen die op deze manier hun brood verdienden.

Net zoals de Marokkaanse minderjarigen, kunnen ook de illegale immigranten uit de landen van onder de Sahara door de ingewikkelde mazen van het Schengen-netwerk glippen. Anders dan met Marokko kent Spanje hier immers geen verdrag tot onmiddellijke uitlevering voor volwassenen. Veertig dagen kunnen de zwarte Afrikanen wettelijk worden vastgehouden. En als landen als Nigeria of Sierra Leone weigeren om gedurende die periode de terugkomst van de immigranten te accepteren, staan ze vervolgens op straat. Vrij om verder te reizen. Van de honderden die de afgelopen maanden werden vastgezet, zijn de meesten volgens eiland- wethouder Cano Pérez inmiddels vrijgelaten. "En die zijn weg uit Fuerteventura."

Steeds vaker ondernemen zwangere vrouwen de reis. Fiyth (27 jaar) vluchtte naar eigen zeggen uit Nigeria nadat haar huis was gebombardeerd. Nu zit ze, samen met Doy, in het opvanghuis van het Rode Kruis. Beiden zijn zeven maanden zwanger. Fiyth wil na de geboorte een baan. "Ik ben kapster en kan lezen en schrijven", zegt ze in het Engels. Alleen met het Spaans wil het maar niet lukken. "Ingewikkeld die taal", aldus Fiyth.

De Nigeriaanse Cinthia Uwagbou (19 jaar) was de eerste boot-illegaal die van een baby beviel, op 3 april, twee dagen nadat ze uit zee was opgevist door de politie. Inmiddels is ze opgenomen door een familie op Fuerteventura. Haar advocaat Rafael Méndez heeft goede hoop dat Cinthia en haar baby door hun uitzonderlijke situatie een verblijfsvergunning zullen krijgen. "Zo'n baby wordt hier een anker- kind genoemd", legt hij uit. Een delicate kwestie, meent hij. "Als ze Cinthia legaliseren, komen er natuurlijk meer zwangere vrouwen."

De advocaat, de directeur van het opvangtehuis en de mensen van het Rode Kruis: op Fuerteventura heerst het angstige vermoeden dat de echte vloedgolf nog moet komen. Eiland-wethouder Cano Pérez: "Wij zijn de zwakke schakel in Schengen. En dat blijft niet beperkt tot de afgelopen drie, vier jaar."

Zie ook:

Als iedereen slaapt, klimmen ze in de truck (20 juni 2000)
Transporteur van 58 doden (20 juni 2000)
58 illegalen dood in Nederlandse truck (19 juni 2000)
Chinese illegalen kopen 'totaalpakket' (19 juni 2000)

( a d v e r t e n t i e s )