NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

HENDRIK SPIERING
Een encyclopedie op cd-rom heeft maar één nadeel, en dat is dat je bij het lezen zit te staren naar een scherm. Verder bestaan slechts voordelen. Zoeken op trefwoorden gaat onvergelijkbaar beter dan in de papieren versie. En waar anders al gauw een stapel boeken op het bureau verschijnt, is het volgen van verwijzingen een fluitje van een cent. De video- en geluidsfragmenten zijn amusant en soms zelfs informatief en de prijs is meestal veel lager dan van een vergelijkbaar papieren naslagwerk.

Simone de Beauvoir in de Engelstalige Encarta

Het medium is nog vrij jong. In 1985 was het Amerikaanse Grolier een pionier met een text-only encyclopedie. In 1989 verscheen Compton's MultiMedia Encyclopedia, voor het eerst met geluid en video-beelden. In 1993 bracht Microsoft de Encarta Multimedia Encyclopedia uit, die inmiddels over de hele wereld in nationale edities verschijnt.

Van de drie Nederlandstalige encyclopedieën die op dit moment op de markt zijn, is nieuwkomer Encarta/Winkler Prins, de duurste èn de beste - zelfs als je een paar heel vreemde stommiteiten in de zoekfunctie meerekent. Spectrum is een goede tweede, maar verliest het zowel op inhoud als gebruiksgemak. De Grote Encylopedie haalt het niet bij de andere twee.

In een kleine, vrij willekeurige informatietest - wie was Weinreb, wie is Wim Kok, hoe werkt een benzinemotor, wat staat er in over poezen - scoort de Encarta op alle punten het beste. En ook zo maar bladerend is de Encarta veruit het prettigst om mee te werken. De Spectrum bevat wel meer Nederlandse geluids- en videofragmenten. Maar bij de Encarta vind je weer veel geluidsfragmenten van Franse gedichten en zelfs van pygmeeënmuziek - en de stemmen van Mao Zedong en Lenin! In de Grote Encyclopedie zijn de lemma's kort en soms erbarmelijk van stijl. Verrassend veel artikelen komen twee keer voor, telkens nèt even anders uit het Duits vertaald.

De Encarta bevat de tekst van de 'kleine' Winkler Prins, herkenbaar in de ietwat gedragen toon, maar ook in de diepgang en gedegenheid van de artikelen. Zoals in iedere encyclopedie zijn er gemakkelijk fouten in te ontdekken. Het is bijvoorbeeld op een cello wel degelijk mogelijk vier opeenvolgende tonen te spelen zonder positiewisseling. Kwalijker is dat in de Encarta de 'computerisering' nog lang niet compleet is. Doorklikken op trefwoorden is nog veel te beperkt mogelijk - alsof de Encarta haastig is afgeleverd. Bij het trefwoord Apollo kun je wel doorklikken op de naam van astronaut Aldrin, maar niet op die van Armstrong, nota bene de eerste mens op de maan. De zoekfunctie van de Encarta is prachtig. En zeer prettig is dat de zoekwoorden in de gevonden artikelen duidelijk gemarkeerd zijn. En als je een breder onderwerp hebt, kun je met 'filters' het aantal artikelen beperken. Bijvoorbeeld alleen de lemma's die iets te maken hebben met 'christendom'. Of alles over België. Of alles uit de periode 1566-1700. Of een combinatie hiervan (21 treffers).

Het simpele zoeken naar titels van artikelen gaat prima. Maar bij het zoeken op woorden in de tekst raakt de Encarta soms flink in de war. Uit de Amerikaanse software zijn kennelijk automatische aanpassingen van zoekwoorden overgenomen. Alle uitgangen -ing, -s, -er en -ed worden genegeerd. Wie naar het woord 'spiering' zoekt, krijgt óók alle artikelen met 'spier'. En met 'spier' als zoekwoord vang je óók 'spiering'. Stoeling, stoeled, stoels en stoeler: het maakt niet uit, ze leveren allemaal 'stoel' op, terwijl 'stoelq' of 'stoelb' geen treffers oplevert. En inderdaad: 'Weinrebing' scoort ook prima. Wie 'haring' intikt krijgt óók een verwijzing naar een artikel over Agrippina, want 'te harer ere' werd ooit Keulen gesticht. En dat is helaas niet alles, er zijn ook typisch Nederlandse stommiteiten. Dat je niet mag zoeken op woorden als 'de', 'dat' en 'een' is niet zo gek. Maar de Encarta heeft bedacht dat 'weer' óók in die categorie valt - in een Nederlandse encyclopedie! Zoiets ondermijnt het vertrouwen in de zoek-'wizzard'. En daar draait het nu juist om bij een cd-rom-encyclopedie. Hoe onnozeling!

De Grote Encyclopedie '98, (79 gulden); Spectrum Encyclopedie 1998 (98 gulden); Microsoft Encarta '98 Encyclopedie (159,90 gulden) (prijzen variëren per winkel)

Eerder verschenen in deze rubriek:

De geschiedenis op een schijfje
(2 mei 1997)
Genees en word rijk
(16 mei 1997)
Leren langs zijpaden
(23 mei 1997)
Een glimmende geleidehond
(30 mei 1997)
Virtueel de baas in Den Haag
(6 juni 1997)
Teleurstellend racen op de A2
(13 juni 1997)
Een avontuurlijk naslagwerk
(20 juni 1997)
Tijdschrift met bewegend beeld
(27 juni 1997)
Laag cijfer voor Tien voor taal
(4 juli 1997)
Jaarverslag op cd voegt weinig toe
(11 juli 1997)
Zappen in een eigen universum
(18 juli 1997)
Vraag het aan de mammoet
(25 juli 1997)
Een trage schat aan gegevens
(1 augustus 1997)
Van achter- naar kinderkamer
(8 augustus 1997)
Een eentonige reis
(15 augustus 1997)
Grote vragen in cyberspace
(22 augustus 1997)
Geestig getekende musical
(29 augustus 1997)
Buitenaardse wezens
(5 september 1997)
Speurtocht naar Cornflakes
(12 september 1997)
Een ode aan het lezen
(19 september 1997)
Voer voor Citrofielen
(26 september 1997)
Blind varken vindt zijn eikeltje
(3 oktober 1997)
Superbabe Lara doet PacMan vergeten
(17 oktober 1997)
'U bakt er niet veel van!'
(24 oktober 1997)
Het 'virus' van Moon Child
(31 oktober 1997)
Multimediaal les over snelheid
(7 november 1997)