NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

MARIE-JOSÉ KLAVER
Een boek dat zo'n doorslaggevend succes is bij jongeren, moet het op cd-rom minstens even goed doen, dacht de Britse uitgever Macmillan Interactive Publishing, en stak meer dan een miljoen pond in een multimedia-bewerking van Jostein Gaarders narratieve filosofiegeschiedenis De wereld van Sofie uit 1991.

Friedrich Nietzsche op de cd-rom De wereld van Sofie.

Dat er van de cd-rom ook twaalf miljoen exemplaren in dertig talen worden verkocht, is niet waarschijnlijk. Daarvoor is het prijsverschil met het boek te groot (de cd-rom is drie keer zo duur) en de PC-dichtheid in grote delen van de wereld te klein. Een Nederlandse en een Duitse vertaling van de cd-rom bestaan al wel.

Na het opstarten van het programma volgt een uitnodiging om in te loggen op Dyaus, een 'experimenteel filosofisch universum'. Levensvragen als 'Wat is ruimte?', 'Wat is tijd?' en 'Bestaat er een God?' tollen als aanklikbare vraagtekens door cyberspace. De 14-jarige Sofie Admundsen heeft een mysterieuze e-mail ontvangen met de vraag 'Wie ben ik?'. De zoektocht naar het antwoord is het begin van een filosofisch getinte reis, die uit 28 scènes bestaat. In iedere scène wordt een nieuw filosofisch thema behandeld. Om verder te komen moet een aantal problemen worden opgelost. In de vorm van een Socratische dialoog wordt Sofie door de geschiedenis van de filosofie geleid.

De 'grote vragen' als 'Hebben we een vrije wil?' staan in een nette tabel. Er naast staat een beknopte uitleg en de antwoorden van verschillende filosofen. Zeno, Augustinus, Spinoza, Hume, Kant en Sartre geven bijvoorbeeld antwoord op de vraag of we een vrije wil hebben. De cd-rom versie heeft de rol van de gids Alberto Knox gereduceerd tot wat dialoogvensters. Sofie is in cyberspace zelfstandiger dan op papier. We leren haar kennen door zwevende e-mails met attachments. De antwoorden op de vragen die haar bezighouden zoekt ze zelf in plaats van in ademloze bewondering aan de lippen van Alberto te hangen.

De scènes zien er prachtig uit. De filmpjes en animaties zijn van hoge kwaliteit. De onderwerpen zijn divers: Noorse mythologie, de dood van Socrates, Hegels dialectiek en een filosofische tuin. De filosofische reis en het oplossen van het mysterie waar Sofie in verzeild raakt, is slechts één onderdeel van de cd-rom. De wereld van Sofie is ook bedoeld als filosofiegeschiedenis en naslagwerk. Twee handige vrijzwevende balken, die door het bewegen van de cursor opgeroepen kunnen worden, delen drieduizend jaar filosofie in overzichtelijke perioden in. Ook individuele filosofen komen aan bod. Via de hyperlinks is het mogelijk om snel van de ene periode naar de andere te gaan en over bepaalde onderwerpen meer te lezen.

De cd-rom De wereld van Sofie kan zonder meer geslaagd genoemd worden. Er is op een intelligente en boeiende manier gebruik gemaakt van de mogelijkheden die multimedia biedt om informatie over te dragen. De cd-rom is zelfs zo goed dat de tekortkomingen van Jostein Gaarders boek des te duidelijker naar voren komen.

Sofies cyberwereld

Gaarder houdt er een conservatieve opvatting over filosofie op na. Terwijl de cd-rom zich in cyberspace afspeelt, compleet met e-mails, een website en elektronische muziek, lijkt Gaarder nog niet helemaal in de twintigste eeuw aangekomen te zijn. Invloedrijke twintigste-eeuwse denkers als Benjamin, Adorno, Lyotard, Derrida en Kristeva ontbreken. Sartre is volgens Gaarder de laatste interessante filosoof, omdat hij nog probeerde een omvattend filosofisch systeem uit te werken. Voor het postmodernisme, dat betoogt dat alomvattende wereldbeelden tot uitsluiting (van vrouwen, zwarten, armen en homoseksuelen) leiden, is ook in de cyberwereld van Sofie geen plaats.

De wereld van Sofie (Spectrum Electronic Publishing, voor Windows, prijs ca. 150 gulden, vanaf september verkrijgbaar). Sophie's World (Macmillan Interactive Publishing, prijs ca. 40 pond). Website: www.sophiesworld.com

Eerder verschenen in deze rubriek:

De geschiedenis op een schijfje
(2 mei 1997)
Genees en word rijk
(16 mei 1997)
Leren langs zijpaden
(23 mei 1997)
Een glimmende geleidehond
(30 mei 1997)
Virtueel de baas in Den Haag
(6 juni 1997)
Teleurstellend racen op de A2
(13 juni 1997)
Een avontuurlijk naslagwerk
(20 juni 1997)
Tijdschrift met bewegend beeld
(27 juni 1997)
Laag cijfer voor Tien voor taal
(4 juli 1997)
Jaarverslag op cd voegt weinig toe
(11 juli 1997)
Zappen in een eigen universum
(18 juli 1997)
Vraag het aan de mammoet
(25 juli 1997)
Een trage schat aan gegevens
(1 augustus 1997)
Van achter- naar kinderkamer
(8 augustus 1997)
Een eentonige reis
(15 augustus 1997)