NIEUWSSELECTIE  
  KORTE BERICHTEN  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

WIM KÖHLER
Vind het Engelse equivalent van de aloude Nederlandse wijsheid 'Je weet nooit hoe een koe een haas vangt'. Het papieren Groot woordenboek Nederlands-Engels van Van Dale biedt drie ingangen om de vertaling te vinden. Koe, haas en vangen.

Het lemma koe komt als eerste in aanmerking (koe is onderwerp) en telt vijftien regels. Helemaal doorlezen. Over koetjes en kalfjes praten, oude koeien uit de sloot halen (open old wounds), dat zijn oude koeien (that is water under the bridge), totaan: hij is zo dom als een koe. Maar niets over koeien die hazen vangen. Onopvallend staat achter het lemmawoord: . Haas. De Engelsen onderscheiden het haasje om te eten, de atletiekhaas (pacemaker) en de haas om op te jagen. In totaal twaalf regels. Wat een bange haas ben jij! (What a mouse you are!) Zo bang als een haas (like a frightened rabbit). De Brit verwart de continentale haas kennelijk dikwijls met een ander beest. En Britse hazen laten zich niet door koeien verschalken. Ook het lemma vangen levert niets op. Dan breekt de herinnering door. Van Dale werkt met spreekwoordenlijsten. Nummer 270 van de lijst achterin het woordenboek geeft de oplossing: You never know your luck. Die Engelse uitdrukking komt volgens de woordenboekredactie het dichtst in de buurt van de koe die een haas vangt. In de spreekwoordenlijst staan drie spreekwoorden waarin het woord koe voorkomt. Een daarvan is 'Men moet geen oude koeien uit de sloot halen' (let bygones be bygones). Die is als enige van de drie ook onder het lemma koe opgenomen. Waarom zijn de oude koeien wel dubbel vermeld en staan de andere twee alleen in de spreekwoordenlijst? En waarom staat 'de koe bij de horens vatten' wel in het lemma, maar niet in de spreekwoordenlijst? Harde criteria voor spreekwoorden zijn er niet. Je kunt als individu niet weten of een volkswijsheid nog tot de nationale spreekwoordenschat behoort of niet. De spreekwoordenlijst in Van Dale is een vreemd verschijnsel.

Met de komst van Van Dale EN en NE op cd-rom behoort het zoeken onder drie ingangen, de vondst van de spreekwoordenlijst en de irritatie over de selectie van spreekwoorden tot het verleden.

Klik het icoon van het Nederlands-Engelse woordenboek aan en tik het woord koe, haas of vangen in. You never know your luck. In alledrie de gevallen verschijnt de vertaling van 'Je weet nooit hoe een koe een haas vangt'.

Er is een nog snellere manier. De cd-rom-versie van Van Dale EN en NE kan behalve op de traditionele lemmawoorden (alfabetisch zoeken) ook de hele tekst van het woordenboek doorzoeken (zoeken binnen artikelen) (en kan ook anagrammen en woorden waar letters aan ontbreken zoeken, maar dat is alleen leuk voor puzzelaars). Het intikken van de strofe 'koe een haas' in het woordenboek Nederlands-Engels levert direct de vertalingen 'You never know your luck' of 'Nothing is impossible to a willing heart'. Maar beide missen de kracht van een beeldend spreekwoord als dat van de koe en de haas. Waarom staat 'Even a blind pig finds an acorn sometimes' er niet bij? Dat is een veel sprekender vertaling. Toch staat het blinde varken wel in Van Dale, zelfs in de papieren Van Dale. U moet alleen niet het Nederlands-Engelse woordenboek opslaan als u de mooiste vertaling van 'Hoe een koe een haas vangt' zoekt, maar het Engels-Nederlandse boek. En dan zoeken onder acorn. Daar staat een verwijzing naar de spreekwoordenlijst. En gealfabetiseerd op het beginwoord even prijkt daar op positie 146: 'Even a blind pig finds an acorn sometimes'. Met als eerste vertaling 'Een blind varken vindt wel een eikel' en als redelijk alternatief 'Je weet nooit hoe een koe een haas vangt.'

De redactie heeft de mooiste vertaling van de koe en de haas zo goed weggestopt in haar woordenboeken dat de zoeker in de rol van de koe wordt gedrongen. De cd-rom maakt een eind aan dat gevoel. Tik 'koe een haas' in bij de optie 'zoeken binnen artikelen', maar doe het in de Engels-Nederlandse editie, en zelfs een blind varken als een computer vindt zijn eikeltje.

Van Dale Engels-Nederlands en Nederlands-Engels op cd-rom voor Windows 3.x en Windows 95. f 450,-. Indien juist geïnstalleerd zijn de woordenboeken oproepbaar vanuit de tekstverwerkers Word en Wordperfect. Dit najaar verschijnen ook de woordenboeken Frans en Duits op cd-rom.

Eerder verschenen in deze rubriek:

De geschiedenis op een schijfje
(2 mei 1997)
Genees en word rijk
(16 mei 1997)
Leren langs zijpaden
(23 mei 1997)
Een glimmende geleidehond
(30 mei 1997)
Virtueel de baas in Den Haag
(6 juni 1997)
Teleurstellend racen op de A2 (13 juni 1997)
Een avontuurlijk naslagwerk
(20 juni 1997)
Tijdschrift met bewegend beeld
(27 juni 1997)
Laag cijfer voor Tien voor taal (4 juli 1997)
Jaarverslag op cd voegt weinig toe
(11 juli 1997)
Zappen in een eigen universum
(18 juli 1997)
Vraag het aan de mammoet
(25 juli 1997)
Een trage schat aan gegevens
(1 augustus 1997)
Van achter- naar kinderkamer
(8 augustus 1997)
Een eentonige reis
(15 augustus 1997)
Grote vragen in cyberspace
(22 augustus 1997)
Geestig getekende musical
(29 augustus 1997)
Buitenaardse wezens
(5 september 1997)
Speurtocht naar Cornflakes
(12 september 1997)
Een ode aan het lezen
(19 september 1997)
Voer voor Citrofielen
(26 september 1997)