De Nederlandse Voedselautoriteit gaat binnenkort onze voedselketen controleren. Hoe onafhankelijk kan deze instantie te werk gaan?

Marcel aan de Brugh

WORDT ONS VOEDSEL echt veiliger als de Nederlandse Voedselautoriteit (NVA) er over een jaar zal zijn? "In ieder geval wordt de controle op de voedselketen scherper'', zegt prof.dr.ir. W. de Wit, die sinds 1977 op het ministerie van Landbouw werkt. De Wit was onder andere werkzaam bij het Rijkskwaliteitsinstituut voor Land- en Tuinbouwproducten (RIKILT-DLO) en deed onderzoek bij de Dienst Landbouwkundig Onderzoek (DLO). De afgelopen zes jaar was hij directeur Industrie en Handel op het ministerie.

Twee maanden geleden werd hij aangesteld om de NVA op te zetten. Deze autoriteit krijgt de controle over de Nederlandse voedselketen in handen. Bovendien gaat de NVA onderzoek coördineren naar de veiligheid en gezondheid van (nieuwe) voedingsmiddelen. En ze zal het grote publiek op de hoogte houden.

Wat gaat u vertellen?

"We zullen met onderzoeksresultaten komen. En zaken waar we ons, met zekerheid, zorgen over maken.''

Echt alle zaken?

"Ja. Hoezo?''

De NVA opereert onder de vleugels van twee ministeries, LNV en VWS. Hoe onafhankelijk is de NVA eigenlijk? Kan er een situatie ontstaan waarbij informatie om politieke redenen wordt achtergehouden?

"Aan politiek gevoelige zaken heb ik geen boodschap. Als er problemen zijn, moet je die meteen naar buiten brengen. Cruciaal is het tempo waarmee informatie beschikbaar komt. Wacht je te lang, dan wek je argwaan. Dat zag je bij de BSE-crisis. Maar als je problemen naar buiten brengt, moet je er wel bij vertellen wat je daaraan denkt te gaan doen. "Het is waar dat de NVA nu verantwoording aflegt aan twee ministeries. De vraag is of dat zo blijft. De NVA heeft een minister nodig die de voedselveiligheid belangrijk vindt. Op het departement van VWS spelen nu andere dingen, zoals de wachtlijsten en de vergoedingen voor huisartsen.

Moet de NVA niet dezelfde onafhankelijkheid nastreven als de Amerikaanse Food and Drug Administration, die voedingsmiddelen en medicijnen keurt? De FDA heeft de bevoegdheid wetten te maken. En hoewel ze onder een ministerie werkt, staat ze los van de politiek.

"Het model van de FDA past niet in Europa. Het agentschap staat té ver van de politiek af. Politici kijken wel uit om zich met de FDA in te laten. Dat kan ze stemmen kosten.''

Wat is uw indruk van de Nederlandse voedselketen?

"De keten is erg onoverzichtelijk. Er zijn veel te veel onsamenhangende regels. Je hebt bijvoorbeeld een vleeskeuringswet, een zaai- en pootgoedwet, een toelatingsprocedure voor bestrijdingsmiddelen. Daarnaast mogen de productschappen nog allerlei regels voor hun leden opstellen. Ook de controle wordt uitgevoerd door verschillende instanties. Wij willen de controle in handen leggen van met name de Keuringsdienst van Waren en de RVV. De Algemene Inspectie Dienst krijgt geen grote rol in de NVA.

Hoe is volgens u de voedselveiligheid te verbeteren?

"Een van de essentiële dingen is traceerbaarheid. Op het product moet een label staan waaraan je kunt aflezen waar bijvoorbeeld het stuk bief dat in de schappen ligt vandaan komt. Welk bedrijf heeft de bief ingepakt, waar is de koe geslacht, van welke boerderij komt het dier? "Dat kan nog wel eens lastig worden, met name bij samengestelde producten. Want waar komen de stukjes paprika in je pizza vandaan? Van een en dezelfde kas? Of van allerlei verschillende tuinders? Dit probleem speelt zeker bij bulkgrondstoffen zoals vet, granen, soja. Een partij uit, zeg Indonesië, waaiert binnen de kortste keren uit over heel de wereld. Ik ben benieuwd hoe de industrie die traceerbaarheid gaat garanderen. Volgens mij is dat in sommige gevallen praktisch onhaalbaar. Of in ieder geval te kostbaar. Ik denk daarom dat er producten uit de schappen zullen verdwijnen. Neem gehakt half-om-half. Dat wordt gemaakt in bedrijven waar grote bakken vlees van tientallen koeien en varkens wordt versneden. Die dieren komen weer van allerlei boerderijen. Als er iets is met een partij half-om-half gehakt, hoe vind je dan de vleesverwerkers, slachterijen en boeren terug die ermee in aanraking zijn geweest? En de controle van de voedselketen? Gaat u daarvoor meer mensen aantrekken?

"Nee, ik denk eerder dat de manier van controleren zal veranderen. Er werken nu 400 tot 500 controleurs bij de keuringsdiensten die voor de NVA gaan werken. Neem de controle op de runderslachterijen. Daar slachten de controleurs nu zelf om materiaal te verzamelen. In de toekomst zal het waarschijnlijk zo zijn dat er één controleur meekijkt over de schouder van vijf slachters.

Komt er ook een ander boetesysteem?

"Als het aan mij ligt wel. We zijn te lief in dit land. Als we hogere boetes uit kunnen delen, zullen er minder overtredingen zijn.

De overheid hoopt dat de NVA deze kabinetsperiode nog van de grond komt. Gaat dat lukken?

"Nee. We hebben meer tijd nodig. Maar we werken hard aan ons eerste doel. Deze zomer moet het bestek voor de gebouwen er liggen.''