Duisternis over de Amazone
Hoe betrouwbaar is Patrick Tierney? Onder Amerikaanse wetenschappers is commotie ontstaan over een boek waarin deze journalist antropologen beticht van wangedrag in het Amazonegebied. Vooral Napoleon Chagnon ging er tekeer als een wildeman. Verder bevat het boek veel tendentieus leeswerk.
(29 december 2000)

Echt gebeurd als enig excuus
Echt gebeurd is geen excuus, luidt Gerard Reve's wet van de onbruikbaarheid van de werkelijkheid. Die wordt op zijn kop gezet in de 'autobiografische fictie' van bijvoorbeeld Hans Dorrestijn en Els Hupkes. Uiteindelijk bijt dat genre zich in de eigen staart.
(29 december 2000)

Een verbitterde, oprechte Beatle
Over de laatste vijf jaren van ex-Beatle John Lennon, die in 1980 werd vermoord, zijn twee zeer verschillende verhalen in omloop. In de roze versie was hij een brave huisvader die thuisbleef om voor zijn zoon Sean te zorgen. Dit verhaal wordt nog steeds met succes verspreid door zijn weduwe Yoko Ono.
(29 december 2000)

Ongevraagde adviezen
Al het cultuurpessimisme ten spijt is het boek nog lang niet verdwenen. Er wordt geschreven, gedrukt en gelezen als nooit tevoren. Hieronder volgt de leesoogst van dit jaar, uitgekozen door de redacteuren en medewerkers van Boeken.
(22 december 2000)

Bezinning na de spotlights
De sportman, de komiek, het fotomodel, het boegbeeld van liefdadigheid, de acteur, de televisiepresentator, kortom de Bekende Nederlander heeft een nevenfunctie: boekjesschrijver. Wat verbindt deze kassuccessen?
(22 december 2000)

Leven met de vrije slag
'Saul Bellow verwachtte niet anders dan dat er biografieën over hem zouden worden geschreven', zegt zijn zoon Adam in de nieuwe biografie van de meest prestigieuze en meest gelauwerde Amerikaanse schrijver. Maar Bellow heeft ook een 'biografobie', een ziekelijke angst voor biografen, die hem levend ontleden met zijn dood als onvermijdelijk gevolg.
(15 december 2000)

Een strijd met zwarte humor
Vicente Fox, afgelopen vrijdag ingezworen als president van Mexico, heeft beloofd schoon schip te maken na decennia alleenheerschappij door de 'Partij van de Institutionele Revolutie', PRI. Een van zijn eerste taken is het gesprek aangaan met de erfgenamen van zijn revolutionaire voorgangers, Pancho Villa en Emiliano Zapata.
(8 december 2000)

Tegenmelodie van bederf en verval
De historicus H.W. von der Dunk schreef een massief overzicht van de Europse cultuur in de twintigste eeuw. Democratisering en emancipatie hebben geleid tot verval van hiërarchieën en normvervaging. Maar hoe dwingend is dat beeld van de vorige eeuw?
(8 december 2000)

De schuld van een stadhouder
Hoe gereformeerd was Maurits, zoon van Willem van Oranje en na diens dood de drijvende kracht achter de strijd tegen Spanje? Zeer gereformeerd, blijkens een nieuwe biografie door A.Th. van Deursen. De historicus houdt hem alsnog verantwoordelijk voor de dood van Oldenbarnevelt.
(1 december 2000)

Overdonderd door Dante
Alweer Dante? Ja, maar nu het grote werk. Na alle eerdere edities zijn in dit jubileumjaar twee schitterende nieuwe Nederlandse vertalingen uitgekomen van de Goddelijke Komedie, dat als geen andere middeleeuwse tekst een compendium biedt van het voelen en denken in die tijd.
(1 december 2000)

Simpele zielen in Spanje
Heel wat lezers moet het inmiddels overkomen zijn. Ze slaan de autobiografische roman van een ander open en komen zichzelf tegen, vermomd als personage. Met al hun zwakheden en intimiteiten staan ze ongevraagd te kijk voor het grote publiek, terwijl alle eer naar de schrijver gaat.
(24 november 2000)

De polsslag van het mensbeest
Elf jaar deed Tom Wolfe over zijn meest recente, tweede roman, A Man in Full (1998). Het veldwerk voor deze massieve roman over het Amerikaanse zuiden bracht hem naar Atlanta en andere steden in die regio, maar ook naar allerlei plekken die achteraf overbodig bleken voor het verhaal.
(24 november 2000)

Alles op de helling
Nederland ging op de schop in de jaren vijftig. Uit de wederopbouw kwam het land blakend van zelfvertrouwen tevoorschijn. Maar hoezo jaren vijftig? Begonnen de jaren zestig niet al eind jaren veertig?
(17 november 2000)

Dertig jaar overspel
Nu het zevende en laatste deel van J.J. Voskuils het Bureau is verschenen, kunnen we vaststellen wat de betekenis is van deze tijdloze kantoor-roman. Uiteindelijk draait alles om het huwelijk. Een ongelukkig huwelijk.
(17 november 2000)

Knutselen en verheffen
Vijfenzeventig jaar geleden was de Vara jongste telg in een grote rode familie. Nu is de arbeidersklasse ontzuild, en televisie vooral een kwestie van tijdverdrijf. Welk volk valt er nog te verheffen?
(10 november 2000)

Berichten uit de branche
Querido strikt multiculturele auteurs
(10 november 2000)

Geen woorden, maar daden
Jezus is God niet, schreef H.M. Kuitert twee jaar geleden, maar een joodse leraar. In zijn nieuwe boek neemt de protestantse theoloog ook afscheid van God de Vader. Die doctrine verdraagt zich niet met de rede. Is er nog plek voor godsdienst in een wereld die gelooft in feiten?
(3 november 2000)

Achtervolgd door haar schaduw
De Verlichting geldt als het begin van de moderniteit, beheerst door rede en wetenschap. Engeland liep daarbij voorop, al krijgt Frankrijk vaak de meeste eer. Maar de achttiende eeuw was complexer dan het cliché wil: de Verlichting droeg haar tegendeel al in zich.
(3 november 2000)

Eindelijk een vent
Menno ter Braak, een van de belangrijkste Nederlandse intellectuelen van de vorige eeuw, was een man van de geest die uitweek voor de wereld. Nu heeft hij een biograaf gevonden die zijn leven en werk weet te verbinden en slaagt waar hijzelf faalde: een vent maken van Ter Braak.
(27 oktober 2000)

'Stone was mijn kennismaking met een kunstenaarsleven'
Dick Bruna, de tekenaar van Nijntje, wilde eigenlijk een leven leiden als Vincent van Gogh. Hij werd geïnspireerd door Irving Stone's roman over de schilder.
(27 oktober 2000)

Waarheid bij de bushalte
Vrijwel niemand in Nederland had ooit van Gao Xingjian, aan wie vorige week de Nobelprijs voor de Literatuur werd toegekend, gehoord. Toch schreef deze auteur, geboren in 1940, de beste Chinese roman van de jaren tachtig. Zijn politiek getinte toneelwerk bestaat volgens de Chinese autoriteiten uit 'niets dan leugens'.
(20 oktober 2000)

Een puzzel van woede stroomt de helling af
Jan Wolkers, die volgende week vijfenzeventig wordt, is nog één en al vitaliteit. Maar hoe is het met zijn romans en verhalen? Achter de vitaliteit doemt een wereld op van dood en bederf.
(20 oktober 2000)

Grond verlies je, de taal niet
Polen is 'zwaartepunt' op de Frankfurter Buchmesse die volgende week begint. De taal, zo blijkt uit nieuw vertaalde literatuur, is geworteld in de grond, in de aarde en gebonden aan landschappen en het wisselen der seizoenen.
(13 oktober 2000)

'Je proeft wat Genet zegt'
Peter Verhelst werkt met toneelgroep De Roovers aan Histoire d'A, een tekst op muziek van Stravinsky. Jean Genet is zijn grote inspiratiebron.
(13 oktober 2000)

Ballade van een vierkoppig monster
Het verhaal van de Beatles, zoals dat in hun eigen woorden wordt verteld in de gisteren verschenen 'Anthology', blijkt een melancholiek stemmend verhaal van verloren onschuld en sluipend verraad - met een verrassende heldenrol voor Paul McCartney.
(6 oktober 2000)

De angsthaas loert om een hoekje
Leesbevorderaars hanteren nogal eens het begrip 'bruikbaarheid' wanneer het om jeugdboeken gaat. Prenten- boeken zouden bruikbaar zijn, maar een goed prentenboek is meer: daagt uit, verleidt en stimuleert de fantasie. Het leidt uiteindelijk tot verrassing en verwondering.
(6 oktober 2000)

Vermoorde onschuld van de keizer
In Nederland liepen de emoties in de jaren zeventig onder overlevenden van de 'Jappenkampen' hoog op over een staatsbezoek van keizer Hirohito. Was hij een marionet van zijn militairen geweest, of een 'Aziatische Hitler'? In een diepgravende nieuwe studie krijgt de keizer er ongenadig van langs.
(29 september 2000)

Met blikvoer in de zadeltas
De helden van het Wilde Westen zijn vele kopjes kleiner gemaakt door moderne en postmoderne wetenschappers. Maar de behoefte aan hun belevenissen blijkt groot, zeker nu nieuwe helden pijlsnel afbranden. Ze rijden weer uit, in de Rocky Mountains en op de stranden van Iwo Jima.
(29 september 2000)

Het gen heeft het niet gedaan
Jaagden onze voorouders op de savannen en zijn we daarom nog steeds jagers? Is ons gedrag naadloos te verklaren uit onze prehistorische genen? Tal van succesvolle populair- wetenschappelijke boeken gaan daarvan uit. Nu is er een tegendraadse bundel die afrekent met de simplistische aannamen van de gen-gelovigen.
(22 september 2000)

Geen kans om alles goed te maken
In 'Het verhaal' beschrijft Ed van Thijn de persoonlijke geschiedenis die hij tot nu toe alleen aan Jacques Presser had verteld. Over hoe oorlogservaringen hun stempel drukken op een mens, en op een politieke loopbaan.
(22 september 2000)

Vergezichten rond een splijtzwam
Volgens de Amerikaan Larry Siedentop is Europa zich aan het uitleveren aan twee kwaden tegelijk: de dictatuur van het geld en de hegemonie van Parijs. Maar hoe steekhoudend is zijn kritiek? Over trage vooruitgang en vlot cynisme.
(15 september 2000)

Vlees maar geen zoetigheid
Aristoteles geloofde dat ademhaling de afkoeling diende, en apen geen billen hadden. Toch mogen wij blij zijn als ons wetenschappelijk werk over twee millennia nog even indrukwekkend is als het zijne nu. Deze week verschijnt een vertaling van Aristoteles' studies naar het leven der dieren.
(15 september 2000)

Alles voor het merk
Afgelopen maandag presenteerde een onrustige uitgeverswereld de boeken voor het nieuwe seizoen. Van paniek over schrijvers die hun werk via internet aan de man brengen, zoals in Amerika, was weinig te merken. Wel van andere tendensen. Uitgevers worden makelaars, schrijvers een merk.
(8 september 2000)

De bombarie van een integer mens
Karel Appel groeide uit van een Amsterdams jongetje in de Dapperstraat tot een international erkende schilder die rondflitst in een Thunderbird. Morgen verschijnt het boek dat de in 1999 overleden Cathérine van Houts over hem schreef.
(8 september 2000)

In de fuik van goede bedoelingen
In Den Haag heerste begin jaren negentig onverschilligheid over de crisis op de Balkan. Vijf jaar later volgde Srebrenica, het grootste Nederlandse militaire drama sinds de Politionele Acties. Reconstructie van het Joegoslavië-beleid van een land op pocketformaat.
(1 september 2000)

Fatale principes
Twee oorlogen voerde Nederland in 1947 en 1948/49 tegen de Republiek Indonesië. De emoties over deze 'Politionele Acties', de excessen en het trauma van de dekolonisatie lopen nog steeds hoog op. Een nieuwe studie rekent af met vele mythen.
(1 september 2000)

Het leven verdwenen in denken
Vandaag is het honderd jaar geleden dat Friedrich Nietzsche overleed, de 'filosoof met de hamer' die de zekerheden van de westerse cultuur, wetenschap en religie aan diggelen sloeg. Iedereen kent wel een paar kreten van hem, maar wat betekende de 'Übermensch' nu precies?
(25 augustus 2000)

'Schopenhauer bevrijdt je bladzij na bladzij van illusies'
De levensbeschouwing van Nietzschekenner Raymond Benders werd vooral gekleurd door de pessimist Arthur Schopenhauer.
(25 augustus 2000)

'Het heldere licht perste mij tranen af'
Veel oude Nederlandse teksten zijn lang veronachtzaamd wegens hun niet-literaire karakter. Ze geven niettemin een zeer nauwkeurig en levendig beeld van het dagelijks leven in het verleden, en van de veelbezongen band met de zeeZeventiende-eeuws polderleven in een bundel en een maritieme bloemlezing.
(18 augustus 2000)

Eeuwig zingen de moeders
De Zweedse toneelschrijver August Strindberg dwingt een nieuwe generatie Scandinavische schrijvers tot weerwoord en tegenspraak. Voor Strindberg was het huwelijk een 'hels verbond'. Moeders die zelfstandig wilden zijn, ontwrichtten het gezin. De loden last van het huwelijk als literaire goudmijn.
(18 augustus 2000)

Nergens is het leven beter
De suburbane buitenwijk is de kop van jut voor intellectuelen die het avontuur graag dicht aan de gracht zoeken. Inmiddels klinken zelfs in Amerika klachten over Suburbia. Maar hoe saai, steriel en anoniem is de moderne buitenwijk eigenlijk nog?
(11 augustus 2000)

Peperkoek & dynamiet
Annika Bengtzon is chef misdaadverslaggeving bij een krant in Stockholm. Ze heeft twee kinderen en een man. Haar man is bedreven in het koken van elandstoofschotel, zelf maakt ze instant aardappelpuree. Want het leven van een vrouw aan de top is gecompliceerd.
(11 augustus 2000)

Woede die geen daders wil zien
In Engeland is commotie ontstaan over een daar uitgegeven boek waarin de 'holocaust-industrie' wordt beticht van bedrog en afpersing. Hoe betrouwbaar is een auteur die iedereen een bedrieger noemt, behalve zijn ouders?
(4 augustus 2000)

Geboren voor het geluk
Wat de erfenis van Bill Clintons presidentschap ook is, vast staat dat zijn onstuimige persoonlijkheid de politieke roman in Amerika nieuw leven heeft ingeblazen. Zelfs een oud-CIA-agent probeert langs literaire weg wraak te nemen op zijn voormalige baas.
(4 augustus 2000)

Het morele gelijk van de zwijgende
Algemeen wordt Lu Xun (1881-1936) beschouwd als de grootste Chinese schrijver van de twintigste eeuw. Een ruime keuze uit zijn werk is nu magistraal vertaald in het Nederlands. Lu Xun toont daarin zijn meest expressieve en toegankelijke kant.
(28 juli 2000)

De getemde Algerijn
In een serie recensies van romans die in het literaire hoogseizoen ten onrechte onopgemerkt bleven deze week 'De sprekers van de waarheid' van de Algerijns- Nederlandse Karim Traïdia.
(28 juli 2000)

De liefde is heel het leven
Een halve eeuw geleden had je Françoise Sagan; wie tegenwoordig op zoek is naar de betere jonge-vrouwenroman heeft keuze te over. Maar welk beeld geven de schrijfsters van nu van de moderne vrouw?
(21 juli 2000)

Faust in uniform
Kunst was zelden uit de gefdachten van Adolf Hitler. Meer dan het viervoudige van de Louvre- collectie wilde hij onderbrengen in een 'Führermuseum' in Linz. De Amerikaanse historicus Jonathan Petropoulos publiceerde het tweede deel van het werk waarin hij de nazi-fascinatie voor kunst onderzoekt.
(21 juli 2000)

Uit de vuurbokaal
Nog nooit is een kinderboek met zoveel fanfare gepresenteerd als het vierde deel van de Harry Potter- reeks. Het boek maakt de beloftes gelukkig meer dan waar.
(14 juli 2000)

Op oudvaders erf
Een 'Heitelân' dat niet meer bestaat, en misschien zelfs nooit heeft bestaan, daarvoor verenigen zich deze maand duizenden Friezen bij Simmer 2000. Ter gelegenheid van de manifestatie verschenen een interviewbundel en een bloemlezing, als tastbare herinneringen.
(14 juli 2000)

Niets is meer te dol
Aan het eind van het eerste literaire seizoen van de 21ste eeuw maken commentatoren en critici de balans op.
(7 juli 2000)

Tranen trekken tussen twee kaftjes
De oogst aan Nederlandse literaire debuten dit seizoen is omvangrijk maar, op enkele interessante uitzonderingen na, tamelijk mager. Autobiografie en bekentenisproza vechten om de voorrang.
(7 juli 2000)

Wetmatige verliezers
De uitschakeling van het Nederlands voetbalelftal gisteren door Italië was onvermijdelijk. De Engelse journalist David Winner schreef een aanstekelijk boek over de drang tot zelfvernietiging van een land dat voetbal speelt als een abstracte kunstvorm. 'Het is een wonder. Plotseling is er een zee van ruimte.'
(30 juni 2000)

Van slaaf tot soortgenoot
Morgen wordt de 137ste verjaardag van de Emancipatie herdacht. Op 1 juli 1863 verklaarde koning Willem III de slaven in Nederlands 'West-Indië' vrij. Lang werden de akelige voorgeschiedenis en de roemloze en late afschaffing genegeerd.
(30 juni 2000)

Digitale vingerwijzingen
Internet wordt vaak geroemd als het meest democratische medium. Anders dan bij de oude media - kranten, radio, televisie etc. - is de verspreiding van informatie niet langer eenrichtingsverkeer, maar kan de consument nu zelf actief op zoek naar zaken die hem of haar interesseren.
(23 juni 2000)

Betalen om te bladeren
Internet kan de positie van patiënten in de gezondheidszorg aanzienlijk versterken, zegt de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg in een recent advies. De raad spoort minister Borst (Volksgezondheid), instellingen en patiëntenorganisaties aan om snel een 'gezondheidsportaal' in te richten op het net.
(23 juni 2000)

Therapeutisch trippen
LSD rukte in het Nederland van de de jaren zestig op als therapeutisch middel. De psychiater Bastiaans werd beroemd, en later berucht, met zijn LSD-therapie voor mensen met een kampsyndroom. De medische geschiedenis van een psychedelisch paardenmiddel.
(16 juni 2000)

Toga's aan het front
De Nederlandse universiteiten hebben na jaren tobben hun trots hervonden. Dat blijkt onder meer uit de zelfbewuste renaissance van de universitaire geschiedschrijving. De eerste eeuw van de Leidse universiteit was een oorlogsgeschiedenis: snelle besluiten, getrokken pistolen en belastingvrij bier.
(16 juni 2000)

Doorgepuberd en uitgesmurft
Strips werden in Nederland vanaf de jaren zeventig gekoesterd door een generatie die niet volwassen wilde worden. Inmiddels is de massa-strip ten prooi aan decadentie en probeert een nieuwe generatie het genre meer literair kaliber te geven. Maar waarom eigenlijk? Een onderzoek op de Stripdagen in Haarlem, afgelopen weekeinde.
(9 juni 2000)

Echt helemaal Kees!
'De meeste schrijvers kunnen pas met hun dode moeders verder leven als zij het hebben opgeschreven.' Met deze slordig geformuleerde paradox verleent Kees van Kooten bestaansrecht aan Annie, een bescheiden verslag van de aftakeling en dood van zijn moeder.
(9 juni 2000)

Dédain voor alle mascara-ogen
Hoe zou Virginia Woolf het hebben gewaardeerd dat schrijvers tegenwoordig ook artiesten moeten zijn, vraagt de alom geprezen detective-schrijfster P.D. James zich af, als ze op tien oktober 1997 bij een literair festival weer eens een volle zaal heeft moeten toespreken teneinde de verkoop van haar laatstverschenen roman te bevorderen.
(2 juni 2000)

'Genets romans en toneelstukken zijn odes aan de fantasie'
Dit weekend begint het Holland Festival. Directeur Ivo van Hove werd in zijn Vlaamse jeugdinternaat al gegrepen door het werk van Jean Genet.
(2 juni 2000)

Een thermometer in 's lands reet
Met 'The Human Stain' - een sublieme roman over het seksuele McCarthyisme en de politieke correctheidsepidemie die Amerika trof gedurende het afgelopen fin de siècle, sluit Philip Roth zijn briljante trilogie af over het na-oorlogse Amerika.
(26 mei 2000)

Strijd voor de verzoening
De fascinatie voor de strijd tussen Boer en Brit is nooit verdwenen. Een lawine van boeken houdt de herinnering levend en biedt nieuwe inzichten.
(26 mei 2000)

Wapenbroeders op de Kapellekensbaan
In het eenentwintigste jaar na zijn overlijden is Louis Paul Boon meer aanwezig dan ooit. Volgende week verschijnt een herdruk van zijn Reinaertbewerking 'Wapenbroeders'. Boon sloeg oude vormen aan stukken, maar ook zijn eigen geloof in een betere wereld.
(19 mei 2000)

Land van vermaak
Hoe wij de Hollandse kunst uit de zeventiende eeuw moeten bekijken en interpreteren, daaraan zijn de laatste decennia heel wat woorden vuilgemaakt.
(19 mei 2000)

Denksport voor hemelbestormers
Ze gelden wel als het begin van de moderne poëzie, de 'Illuminations' die Arthur Rimbaud omstreeks 1874 schreef en die zonder zijn medeweten werden uitgegeven door zijn compagnon Verlaine. Maar hoe serieus moet je deze 54 teksten en tekstjes nemen? Paul Claes vertaalde ze en schreef er uitleg bij die vaak komischer is dan de teksten zelf.
(12 mei 2000)

Onstilbare honger naar straf
De roep om strenge straffen neemt toe in de samenleving. Tegelijk waarschuwen politici dat rechters steeds vaker op de stoel van bestuurders gaan zitten. Drie boeken over de overspannen verwachtingen van het recht.
(12 mei 2000)

De boosaardigheid van het banale
Na het geruchtmakende boek van Daniel Goldhagen over 'Hitlers gewillige beulen' wordt de vraag naar individuele schuld in de Tweede Wereldoorlog steeds vaker gesteld. Tegelijkertijd claimen steeds meer groepen met hun eigen variant op de holocaust juist het recht op collectief slachtofferschap. Twee diepgaande nieuwe studies naar de oorlog, op het kruispunt van onderzoek en exploitatie.
(5 mei 2000)

Alleen broccoli als de bloemkool op is
Het legendarische tijdschrift The New Yorker viert dezer dagen zijn 75-jarig bestaan. Hoe een humoristisch blaadje dankzij goede smaak, tomeloze inzet en waanzinnige redigeerpraktijken uitgroeide tot een staalkaart van de grootsteedse cultuur.
(5 mei 2000)

Romantiek van baksteen
Twintig jaar geleden vlogen in Amsterdam de bakstenen door de lucht bij de troonsbestijging van Beatrix. Krakers werden voorpaginanieuws, met politieke taal die in cynisme en radicaliteit alleen werd overtroffen door hun paranoia. Geschiedenisboeken maken de balans op.
(28 april 2000)

'De lezer heeft recht op meer dan autobiografie'
Nog voor zijn eerste boek kort geleden verscheen, werd de Bosnische Amerikaan Aleksandar Hemon al uitgeroepen tot één van de schrijvers die de literatuur van de 21-ste eeuw zullen bepalen. Verhalen van een kosmopoliet tegen wil en dank, die in vrijheid gelezen wil worden en in elk pessimisme hoop op een betere toekomst herkent.
(28 april 2000)

'Tanizaki bood me een visie op het verleden'
In Tokio begon gisteren een boekenbeurs waar Nederland de speciale gast is. Schrijver Rudy Kousbroek publiceerde vorige week 'In de tijdmachine door Japan.'
(21 april 2000)

De liefde van een zelfkweller
De Deense filosoof Søren Kierkegaard geldt als een belangrijke voorloper van het moderne existentialisme. Een vertaling van zijn eerste grote en meest omvangrijke boek maakt duidelijk waarom. Het strenge geweten van een man die zijn jeugdliefde niet huwde, maar haar altijd trouw bleef.
(21 april 2000)

Geheimen van het Noordeinde
Twintig jaar geleden besteeg Beatrix de troon, tijdens een tumultueuze kroning in Amsterdam. Nu is het opnieuw rumoerig rond de vorstin. Twee boeken belichten haar grote invloed achter de schermen op staatszaken. Tijd voor een hervorming, of voor een persoonlijke stijlbreuk?
(14 april 2000)

'In Nabokov herken ik de treurnis om wat voorbij gaat'
Dolph Kohnstamm, emeritus hoogleraar ontwikkelings psychologie kreeg felle reacties op zijn uitspraken over genetische verschillen tussen bevolkinsggroepen, in een interview in de Volkskrant.
(14 april 2000)

Tijd voor burgertrots
Amsterdam beleefde tussen 1870 en 1930 een uitbarsting van welvaart en cultuur zoals die sinds de zeventiende eeuw niet meer was beleefd. Het honderdjarige genootschap Amstelodamum wijdde er een jubileumboek aan.
(7 april 2000)

Het beest verdriet beschreven
'Mensen die schrijven over een trauma zijn beter af dan degenen die dat niet doen', las Hans Moll in de krant.
(7 april 2000)

De waarheid uitgewist
H.A. Gomperts genoot een grote reputatie in de Nederlandse letteren, als criticus en vriend van Menno ter Braak. In een postuum uitgegeven manuscript blijkt hij zich juist voluit tegen Ter Braak te keren wegens diens antisemitisme, waar altijd omheengelezen is. Wat schuilt er achter Gomperts' hardvochtige afrekening met zijn vriend en voorbeeld?
(31 maart 2000)

'Dankzij Boelgakov heb ik de bijbel ontdekt'
Vladimir Poetin is gekozen tot president van Rusland. Zijn ambassadeur in Nederland, Alexandr Khodakov, spreekt over het anti-communistische boek dat hem inspireerde.
(31 maart 2000)

Shoppend door het leven
Sociologen en marketingdeskundigen stellen bij de huidige generatie twintigers een ontstellend gebrek aan maatschappelijk engagement vast. Als kinderen van de jaren tachtig zijn ze doordrenkt van de muziek en de nostalgie van Doe Maar. Toch is juist deze 'pragmatische' generatie, inventief en ondernemend, als geen andere klaar voor een geprivatiseerde toekomst.
(24 maart 2000)

Serviërs eruit, NAVO erin
Precies een jaar geleden begon de NAVO een bombardementscampagne om de Serviërs uit Kosovo te verdrijven. Over de uitkomst van de interventie bestaat verschil van mening. Analyses van een zenuwenoorlog.
(24 maart 2000)

Verslaafd aan een fatale kick
Dat de meeste boeken en artikelen over de Joegoslavische burgeroorlog aan mij niet besteed zijn, is toeval. Ik mocht er voor deze krant bij zijn toen achtereenvolgens in Slovenië, Kroatië en Bosnië-Herzegovina de oorlog uitbrak.
(24 maart 2000)

Halfgod en onmens
Moordenaar, drinkebroer, ijdeltuit, wereldvorst - de Macedonische veroveraar Alexander de Grote spreekt al vanaf de Oudheid tot de verbeelding. In twee recent vertaalde klassieken, een serieus geschiedwerk en een avonturenverhaal, zien we het bouwmateriaal van de Alexandermythe; een moderne Italiaanse roman probeert daar een steentje aan bij te dragen.
(17 maart 2000)

Het doosje, de lucifers en de mythe
De schrijver Harry Mulisch was dinsdagavond uitstekend voorbereid naar het Boekenbal in het Amsterdamse Carré gekomen. Toen cabaretier Freek de Jonge hem aan het begin van zijn voorstelling vroeg: "Harry, heb je lucifers bij je", stond de schrijver op en wierp De Jonge uit zijn loge een doosje toe.
(17 maart 2000)

Het geschenk, de affaire en de literatuur
Woensdag begint de Boekenweek, maar al twee weken rommelt het rond het Boekenweekgeschenk van Harry Mulisch, die zijn verbeelding heeft losgelaten op de zaak-Croiset van veertien jaar geleden. Waar houdt de werkelijkheid op en begint de literatuur? En wie is eigenlijk het doelwit in Mulisch' literaire 'tegenspraak'?
(10 maart 2000)

Twijfels aan de top
Bij de pindakaas is het misgegaan. Op de hellingen van de hoogste berg ter wereld vlogen de klimmers van de 'Eerste Nederlandse Mount Everest Expeditie' elkaar in 1982 in de haren om de verdeling van een meegetorste pot pindakaas. De berg was te klein voor de bekvechtende laaglanders, die elkaar ook het recht op de eerste 'toppoging' betwistten.
(10 maart 2000)

Verzadigd van de verloren tijd
Het werk van Marcel Proust is onderwerp geworden van een literaire industrie die zijn oeuvre, ver voorbij de uitgekauwde Madeleine, tot in het absurde uitspit. In Nederland, waar Prousts grote roman nu volledig in vertaling beschikbaar is, is het intussen adembenemend stil geworden rond deze moderne klassieker.
(3 maart 2000)

Maarten Koning kijkt tevreden terug
In het zesde en op één na laatste deel van J.J. Voskuils romancyclus Het Bureau gaat de hoofdpersoon Maarten Koning, hoofd van de afdeling Volkscultuur van het A.P. Beerta-instituut, op 61-jarige leeftijd met vervroegd pensioen.
(3 maart 2000)

'Ik identificeerde me met Bram Vingerling'
Telefonisch had Harry Mulisch me al gewaarschuwd. "Ik heb in Voer voor psychologen al eens geschreven over het boek dat een beslissende invloed op mijn leven heeft gehad. Heeft het wel zin het in de krant nog eens dunnetjes over te doen?"
(25 februari 2000)

De X-Files van de Oudheid
Doeschka Meijsing, auteur van eigentijdse tragedies over vriendschap en verraad, is geen liefhebster van historische romans. In een recent interview in het televisieprogramma De Plantage noemde ze het genre waarin Vestdijk excelleerde 'tuttig' en 'iets voor oude vrouwen'.
(25 februari 2000)

Gadji beri bimba
De Duitse schrijver Hugo Ball was een van de voormannen van Dada, de groep kunstenaars die in 1916, temidden van het geweld van de Eerste Wereldoorlog, de staat van anarchie uitriepen in de Europese cultuur. Zijn inzet was altijd radicaal, ook toen hij zich later bekeerde tot een dadaïstische vorm van katholicisme.
(18 februari 2000)

Meedogenloze messias
De recente moorden op militiechef en crimineel zakenman Arkan en op de Joegoslavische minister van Defensie Pavle Bulatovic hebben nog eens onderstreept dat geweld deel uitmaakt van het tot op het bot gecriminaliseerde openbare leven in Belgrado.
(18 februari 2000)

De Barbarij
De Franstalige Algerijnse literatuur van dit moment wordt geschreven 'contre l'oubli', tegen het vergeten. Ieder boek heeft een politieke lading. Woede, angst en verdriet bepalen stijl en toon. Als er ooit uit noodzaak is geschreven, dan wel door de huidige generatie Algerijnse auteurs. Schrijven betekent hoop op verandering.
(11 februari 2000)

Flink zijn en niet omkijken
De Nederlandse regering heeft haar excuses gemaakt voor de kille ontvangst van in 1945 teruggekeerde ex-gevangenen, maar hoeveel ging er nu werkelijk mis, vergeleken met andere landen. In een vergelijkende studie komt Nederland er niet best af.
(11 februari 2000)

De tijd een stap vooruit
Eindelijk is weer werk vertaald van de Fransman Louis Mercier: een boekje met alledaagse observaties over het Parijs van de achttiende eeuw. Maar Mercier was meer dan enkel een chroniqueur van de stad of de 'gek' die zijn critici van hem maakten. Hij was een overgangsfiguur tussen Verlichting en Romantiek, in wie de hele achttiende eeuw samenkwam.
(4 februari 2000)

Archipel op drift
Begin september vorig jaar bezocht de Indonesische moslimleider Abdurrahman Wahid Nederland. Zijn land had toen net de eerste vrije democratische parlementsverkiezingen in veertig jaar achter de rug.
(4 februari 2000)

Emancipatie als buitenkans en catastrofe
Het rapport-Van Kemenade over de genoegdoening aan Nederlandse joden na de Tweede Wereldoorlog is een zoveelste poging het onrecht dat de Europese joden is aangedaan, te verzachten.
(28 januari 2000)

Werkende weg verdwenen
Wie is Ruud Lubbers? Het is een enigzins wonderlijke vraag over een man die maar liefst eenentwintig jaar in de nationale politieke arena verbleef en twaalf jaar daarvan premier was.
(28 januari 2000)

Het nieuwste is nog niet genoeg
Vijf jaar geleden leek internet nog een kruising tussen Spielerei en zelfbevrediging voor techneuten. Nu is 's werelds grootste mediaconglomeraat, Time-Warner, overgenomen door een Internetbedrijf, sluit Abn-Amro kantoren om digitaal te gaan, heeft het Amerikaanse stadje Halfway zich omgedoopt in Halfway.com, en zet zelfs de grootste scepticus de tering naar de nering.
(21 januari 2000)

"Ik heb een puur emotionele relatie met dat boek"
"'k Heb niks met schrijvers", zegt Koos van Zomeren, jongensachtig en met nadruk, in de Eerste Klas stationsrestauratie van het Centraal Station in Amsterdam. "Ik heb nooit het verlangen gehad om de schrijver achter een boek te leren kennen. Maar met Heinrich Böll had ik iets heel bijzonders. In 1985 was ik, met mijn vrouw, op vakantie in Italië. We gingen in Aosta naar de markt, ijs eten op een terras. Ik liep langs een krantenkiosk en las dat Heinrich Böll was overleden. Dat ontroerde me. De wereld was armer geworden. Ik voelde het als een persoonlijk verlies - een gevoel dat ik bij geen andere schrijver zou hebben."
(21 januari 2000)

Hoe maak je drakenbloed
Jorge Luis Borges hield erg van de sprookjes van Duizend en een Nacht. Hij schreef er bij herhaling over en noemde nacht 602 in een van zijn essays 'magisch onder de nachten': 'In die nacht verneemt de koning uit de mond van de koningin zijn eigen geschiedenis.
(14 januari 2000)

"Achterberg kan troost brengen"
"Stemmingen die niemand kan verklaren, cruciale momenten in je bestaan. Dood, begrafenis. Dat zijn van die gebeurtenissen waarbij je voor jezelf een woord zoekt, of helderheid. En dan ben ik snel bij Achterberg." H. M. Kuitert, emeritus- hoogleraar theologie aan de Vrije Universiteit, leest sinds zijn studententijd de gedichten van Gerrit Achterberg (1905-1963).
(14 januari 2000)

Oververhit poldervolk
Nu de millenniumwende in Nederland vlekkeloos is verlopen en er alleen hier en daar een burger beteuterd in zijn volle badkuip heeft staan staren, kunnen we de balans opmaken van vier decennia maatschappelijke modernisering. Een grafrede voor Partyland.
(7 januari 2000)

'Telkens voelde ik in Spanje die dictatuur'
In een hoek van zijn ruime, lichte werkkamer op het Ministerie van Binnenlandse Zaken staat een groot ingelijst affiche van een toneelstuk van de Italiaanse schrijver Luigi Pirandello. "Van Pirandello, de meester van de paradox, heb ik alles gelezen", zegt van Boxtel, "Ik vind het verschrikkelijk knap hoe hij in een oneindige schakering van dagelijkse voorvallen de ongerijmdheid van het leven laat zien." Toch heeft van Boxtel, die met bevlogenheid over zijn literaire voorkeuren spreekt, voor ons gesprek zijn keuze uiteindelijk op een andere auteur laten vallen. "Ik heb naar iets gezocht dat mijn belangstelling voor het openbaar bestuur heeft aangewakkerd. Zo'n interesse heeft toch zijn beslissende momenten gehad."
(7 januari 2000)

Schuilen bij een vallende zuil
De Nederlandse bisschoppen zijn optimistisch gestemd over het volgende millennium, lieten ze het volk deze week weten in een gezamenlijke verklaring. Overal zien ze tekenen van nieuwe spiritualiteit. Maar hoe katholiek zijn de Nederlandse katholieken nog? Twee boeken over een instituut dat niet op een millenniumpje meer of minder kijkt.
(24 december 1999)

Karl Popper: The Open Society and Its Enemies, 1945
Een telegram van drie woorden bracht Karl Popper in 1943 bijna in de problemen. 'Vind vijanden beter', had hij zijn uitgever geschreven, waardoor een Britse censor meende met een bericht van een heimelijke nazi-sympathisant te lezen.
(17 december 1999)

Krachtmeting met de klassieken
De Italiaanse schrijvers van de Renaissance herontdekten de klassieken niet, ze ontworstelden zich juist met verve aan hun intimiderende autoriteit. De volkstaal werd het breekijzer voor nieuwe genres als het sonnet en de novelle. Een literatuuroverzicht en nieuwe vertalingen brengen deze glorieuze literatuur dichterbij.
(17 december 1999)

Wachten op de ontploffing
Het rondhollen van mensen is rijker dan dat van mieren, omdat wij de brief kennen: de liefdesbrief, de bonsbrief en de bombrief. Dood, liefde en brief zijn bovendien onmisbare elementen van alle literatuur. Vandaar: een heel nummer van Boeken over brieven.
(10 december 1999)

Reisverhalen als poststukken
De reiziger Dries van Agt, voormalig Commissaris der Koningin in Noord- Brabant en tussen 1977 en 1981 eerste minister van Nederland, heeft zijn belangrijkste buitenlandse ervaringen te boek gesteld in een aantal korte beschrijvingen die niet alleen de omvang van normale vakantiebrieven hebben, maar ook met een gezellige toeristische toon die niet dadelijk aan een politicus doet denken. Ze staan in de bundel Kraanvogels die is geïllustreerd door Van Agts zoon Frans en uitgegeven door Thomas Rap.
(10 december 1999)

De Goelagarchipel
Kan een onleesbaar boek een meesterwerk zijn? Jazeker. De Goelagarchipel is zo'n onleesbaar meesterwerk. Drie dikke delen, 1844 bladzijden. Chaotisch, wijdlopig, messianistisch, deprimerend, oersterk, hoogdravend, ironisch, hier en daar galmend, bijtend, zeurderig en wat niet al. Een boek waar je je doorheen worstelt, maar dat je steeds weer op het juiste moment zo treft dat je doorleest. Ook, en dat moet er wel bijgezegd, omdat je de ontstaansgeschiedenis kent.
(26 november 1999)

Cadeautips voor Sint Nicolaas
Wat geven we cadeau met Sinterklaas? Redacteuren en medewerkers adviseren de goedheiligman met hun persoonlijke voorkeuren uit het boekenaanbod van het afgelopen jaar: fictie, non-fictie, drama en poëzie
(26 november 1999)

Vaderlanders verenigd in de nood
Veel Nederlandse historici hebben de grijstinten ontdekt tussen 'goed' en 'fout' in de oorlog. Anderen proberen, in het moralistische voetspoor van Daniel Goldhagen, het complete land 'fout' te verklaren. Een proefschrift over de Nederlandse Unie toont aan dat het zo eenvoudig niet ligt.
(19 november 1999)

Reinhold Niebuhr: Moral Man and Immoral Society, 1932
'De bekwaamheid van de mens voorgerechtigheid maakt de democratie mogelijk; maar de neiging van de mens tot ongerechtigheid maakt de democratie noodzakelijk.' In deze getemperde hoop van de protestantse theoloog Reinhold Niebuhr ligt een wereldbeeld besloten, dat wel is omschreven als 'christelijk realisme'.
(19 november 1999)

Naar de wortels van het kwaad
Voor een roman heeft het verleidelijke voordelen om aan te knopen bij gebeurtenissen uit het krantennieuws. Het boek krijgt er een hele laag verwijzingen bij, het knipoogt naar de werkelijkheid buiten de kaft en zet de lezer aan het denken. Zou het echt zo gaan, in onze wereld? Als het meezit wordt het boek zelfs opgepikt in een maatschappelijk debat. Kunst die ingrijpt in de werkelijkheid, wat wil de kunstenaar nog meer. Maar zo aantrekkelijk als dat mag lijken, zo gevaarlijk is het ook. Want wat als dat krantennieuws vervolgens oud nieuws wordt? Wat gebeurt er dan met die roman?
(12 november 1999)

Noam Chomsky: Syntactic Structures, 1957
Als niet de redacteur van een Haagse uitgever bij een bezoek aan het Massachusetts Institute of Technology (MIT) zijn oog had laten vallen op een bundeltje aantekeningen van Noam Chomsky (1928) - een uittreksel van zijn proefschrift dat hij voor een college taalkunde gebruikte - had het er anders uitgezien voor de linguïstiek.
(12 november 1999)

Archief
2001
2000