Eten of toch gegeten worden
De monopoliepositie van PTT Post kalft
steeds meer af. De concurrentieslag is nog maar net begonnen.
Marcella Breedeveld
'S OCHTENDS LOOPT eerst de vertrouwde PTT Postbode over het tuinpad en
een paar uur later meldt zich de postbode van Selektvracht met een
brief. In de middag komt vervolgens de stadspostdienst langs. Wanneer u
's avonds een verjaardagskaart aan oma op de brievenbus wilt doen, staan
naast de bekende rode brievenbus plotseling ook nog een gele en een
blauwe bus. Wat is er dan gebeurd? Dan is de post werkelijk
geliberaliseerd.''
Met die woorden begon drs. J. Ciris, hoofddirecteur Telecommunicatie en
Post van het ministerie van Verkeer en Waterstaat, eind vorig jaar zijn
toespraak op de Nationale Post Conferentie in Den Haag. Een conferentie
die vrijwel volledig in het teken stond van liberalisering, marktwerking
en concurrentie. Ontwikkelingen waar (in navolging van de vroegere
collega's van KPN Telecom) ook PTT Post de komende jaren in steeds
heviger mate mee te maken zal krijgen. Op de huidige, sterk gereguleerde
postmarkt zijn de in rood-bruin gestoken postbodes van PTT Post
oppermachtig, maar voor hoe lang nog?
In ieder geval tot 2003. In dat jaar wil het kabinet de postbezorging in
Nederland volledig vrijgeven en kunnen buitenlandse en binnenlandse
bedrijven op alle terreinen de concurrentie aan met PTT Post, onderdeel
van TNT Post Groep (TPG). Voorwaarde voor de liberalisering is wel dat
de andere landen in Europa gelijktijdig stappen in dezelfde richting
nemen, zo heeft staatssecretaris De Vries van Verkeer en Waterstaat al
laten weten. Daar zit voorlopig de crux: hoewel de Europese Commissie
formeel heeft vastgelegd dat de postmarkt in Europa in 2003 opengesteld
moet zijn voor concurrenten, wordt in landen als Frankrijk en Italie
door de nationale postbedrijven een intensieve lobby gevoerd om de
begindatum te vertragen of vergezeld te doen gaan van allerlei
uitzonderingsbepalingen.
Voorafgaand aan de Europese liberalisering heeft het Nederlandse kabinet
besloten tot verdere inkrimping van het monopolie dat PTT Post in eigen
land heeft. Nadat enkele jaren geleden de markt voor de bezorging van
pakketten al was vrijgegeven voor concurrentie, wil staatssecretaris De
Vries stapsgewijs hetzelfde doen voor de bezorging van brieven. Nu heeft
PTT Post binnen Nederland nog het alleenrecht op de bezorging van
brieven tot 500 gram waar tegenover staat dat het bedrijf ook de plicht
heeft alle aangeboden brieven in die categorie tot in de verste uithoek
van Nederland te bezorgen. Met de invoering van de nieuwe Postwet zal
dat monopolie (in posttermen `de concessie') worden teruggebracht tot
brieven van maximaal 100 gram. Concurrerende bestellers mogen in die
categorie wel brieven bezorgen, maar moeten dan ten minste het
drievoudige van het PTT-basistarief (80 cent) in rekening brengen.
Die beslissing om de concessie te beperken tot maximaal 100 gram lijkt
heel ingrijpend. In de praktijk zal deze overheidsmaatregel echter niet
veel uitmaken, omdat het merendeel van de brievenpost uit stukken van
minder dan 100 gram bestaat. De concessieverkleining dient vooral als
signaal naar het buitenland dat Nederland de liberalisering serieus
neemt. Bovendien, en dat maakt de stap voor PTT Post toch belangrijk,
geeft het concurrenten de kans ervaring op te doen op de Nederlandse
brievenmarkt.
Dat de nieuwe aanbieders zich zullen richten op het briefverkeer tussen
particulieren lijkt niet erg waarschijnlijk. Veel profijtelijker is de
markt voor postverkeer van en tussen zakelijke instellingen dat nu al 94
procent van de dagelijkse brievenstroom uitmaakt. Vooral het leveren van
extra diensten, gekoppeld aan de briefbezorging, moet geld gaan
opleveren. Een voorbeeld daarvan is het overnemen van alle werkzaamheden
die met het versturen van post te maken hebben. Wat er eigenlijk op
neerkomt dat het opdrachtgevende bedrijf zijn postkamer uitbesteedt. Een
ander voorbeeld is de door PTT Post al aangeboden dienst `print and
mail', waarbij een organisatie haar brieftekst plus adressen
elektronisch aanlevert en PTT Post ervoor zorgt dat die brieven worden
geprint, in enveloppen worden gestopt en vervolgens worden bezorgd.
Ter voorbereiding op de concurrentieslag die naar verwachting over
enkele jaren in Europa zal losbarsten, probeert PTT Post zich op meer
fronten in te dekken. Belangrijkste troef voor het postbedrijf op de
internationale markt is de bundeling met het van oudsher Australische
logistiek- en expressbedrijf TNT. Doel van die overname door KPN (waar
PTT Post toen nog bij hoorde) was om in een klap een flink marktaandeel
te veroveren in moderne segmenten als logistieke dienstverlening voor
bedrijven en het expressvervoer van pakjes en brieven.
Voor het Nederlandse postbedrijf is de combinatie tot nu toe heel
gelukkig gebleken. Zo kunnen klanten nu binnen een concern kiezen uit
allerlei soorten diensten met natuurlijk de bijbehorende prijskaartjes.
Tegelijkertijd kan binnen TPG door de combinatie van allerlei
verschillende vervoersstromen veel efficienter gebruik worden gemaakt
van het fysieke netwerk (vliegtuigen, vrachtwagens, magazijnen),
waardoor de kosten omlaag kunnen. Dat is vooral belangrijk op de markt
voor koeriersdiensten, waar de prijzen en dus de marges door de hevige
concurrentie zwaar onder druk staan.
De strategie van TPG om naast de `traditionele' postactiviteiten (met
een stabiele maar stagnerende opbrengstenstroom) te investeren in
moderne dienstverlening in logistiek en expressbestelling, wordt
inmiddels ook door andere Europese postbedrijven gevolgd. Vooral
Deutsche Post, de Duitse PTT, is het afgelopen jaar in hoog tempo
overnames aan het plegen. Zo kocht Deutsche Post onder andere een belang
van 22,5 procent in de Amerikaanse expressvervoerder DHL. Maar ook de
Britse Postoffice (moederbedrijf van Royal Mail) en La Poste uit
Frankrijk stortten zich via overnames en samenwerkingsverbanden vol
enthousiasme op de nieuwe markten.
Intussen wordt TPG voortgejaagd om de voorsprong vast te houden. De
Amerikaanse zakenkrant The Wall Street Journal meldde onlangs dat TPG
bezig zou zijn met de overname van de Amerikaanse expressgigant UPS. Het
bericht werd zoals bijna standaardgebruik is direct ontkend, maar op
de beurs reageerden beleggers meteen enthousiast. Eten of gegeten
worden, lijkt zo ook in de postwereld het overheersende motto te worden.
