Met vakantie gaan is voor gehandicapten niet altijd even gemakkelijk. De oplossing ligt vaak in relatief kleine ingrepen en de steun van vrijwilligers.

Vera Spaans

MENSEN MET EEN HANDICAP worden vaak voor praktische aangelegenheden afhankelijk van anderen. Met vakanties is het al niet anders. Leuke restaurants waar slechthorenden niet meer kunnen communiceren, mooie landschappen met voor rolstoelen onbegaanbare paden en spannende musea waar de visueel gehandicapte niet met de handen kan kijken de moeilijkheden zijn legio. En je moet er maar zin in hebben om steeds een beroep te doen op familieleden en vrienden om als kijker, duwer of lezer te fungeren.

Een oplossing is gebruik te maken van een van de gespecialiseerde reisorganisaties die proberen om gehandicapten een leuke vakantie te bezorgen. Ze drijven deels op vrijwilligers, deels op betaalde verpleging. The sky is the limit: reizen naar China of Australië, maar ook over sportieve vakanties en stedentrips wordt niet moeilijk gedaan. De aanpassingen zijn vaak slechts klein, maar kunnen een wereld van verschil maken. Zo biedt de Vereniging Voor Slechthorenden reizen met aangepaste bussen, met ringleiding (versterking door de bus zodat de reisleider door iedereen verstaan wordt) en teksttelevisie. De restaurants die aangedaan worden, hebben meestal een aparte, stille ruimte. De Stichting Recreatie Nederland heeft ook speciale bussen voor elektrische rolstoelen.

De organisatie Twin Travel organiseert reizen voor blinden en slechtzienden. Deze reizen verschillen verbazend weinig van reizen voor zienden: zeilen, wandelen en fietsen, bezoekjes aan steden als Wenen en Parijs. Wat zienden ook doen, maar met een andere invalshoek. De Eiffeltoren wordt ook bestegen, maar dan met de trap, om erachter te komen hoe de toren klinkt. Verder kan het bouwwerk tastbaar gemaakt worden door een miniatuur rond te geven of om de voet van de toren te lopen. Fietsen gaat per tandem en langlaufen met een begeleider in het naastgelegen spoor. Ook skiën en snowboarden zijn mogelijk: een begeleider skiet direct achter de visueel gehandicapte en 'stuurt' door aan één stuk door "links, rechts, boom, obstakel'' te roepen. Een skischool in St. Moritz, die vorig jaar al skiles aanbood voor blinden, heeft deze winter zijn pakket uitgebreid met snowboarden.

Wie liever zelf een vakantie regelt of niet van groepen houdt, kan op reis via Stichting Werken. Deze stichting bemiddelt voor lichamelijk en licht geestelijk gehandicapten en heeft een aantal vrijwilligers onder haar hoede, die meegaan op reis. De gehandicapten, meestal alleenstaanden, hebben de vakantie zelf uitgezocht. Een van de vrijwilligers is Rietje Schurink, 61 jaar oud. Ze werkte bij de Stichting Thuiszorg tot ze na 18 jaar bij een reorganisatie op straat werd gezet. Dat sloeg in als een bom, vertelt ze. "Dan moet je ineens 7 keer 24 uur in de week vullen.'' Toen viel haar oog op een artikel over Stichting Werken.

Deze zomer is ze twee keer via de Stichting met vakantie gegaan. De eerste keer ging ze met een vrouw van eind vijftig naar Chaam, in Brabant, in een aangepaste stacaravan van het Rode Kruis. De vrouw leed aan spina bifida ('open rug') en kon alleen met beugels staan. "Alle verplaatsingen moesten per rolstoel of op handen en voeten. Met medelijden kom je nergens, dus ik deed maar alsof het gewoon was.'' Haar bezigheden gedurende die twee weken kwamen neer op de rolstoel duwen, het huishouden doen en eten koken. "Maar vooral het gezellig hebben met elkaar en leuke plannetjes maken. Het is misschien een beetje gek om te zeggen, maar ze was stikgelukkig met zo'n pretpakket als ik.''

Haar tweede reisgenoot was een vrouw die vier jaar zonder behandeling met een hersentumor had rondgelopen en daardoor last had van uitvalsverschijnselen en spasmen. Ook zij zat in een rolstoel. Zij brachten twee weken door in een hotel in Noordwijk aan Zee. Basisactiviteiten waren ontbijt naar boven halen, medicijnen aangeven, kleren aangeven eigenlijk de hele verzorging. Maar belangrijker was ook hier het praten. "We hebben wat gegraven hoor, in zielen.'' Dat gaat van beide kanten. "Ze mogen mijn gekke avonturen en missers ook weten. Ik zal nooit zeggen: het is jouw vakantie.''

Rietje leeft alleen, met twee katten. Sociaal bewogen is ze altijd geweest. Na de MMS volgde ze de Haagse Sociale Academie, waarna ze onder meer werkte als jeugdleidster in een buurthuis en als woninginspectrice bij de gemeente Rotterdam. Ze is ook vrijwilliger bij Stichting Corridor. Eens in de twee weken winkelt ze met psychiatrische patiënten. Soms erg zwaar, maar "je moet niet alleen de leuke dingen doen, maar ook de moeilijke''. "Het is soms nodig om andere mensen een beetje gelukkig te maken. Je bent niet alleen op de wereld. Bovendien word ik er zelf gelukkig van.''

Maar twee weken met een volslagen vreemde op reis is toch andere koek. Het moeilijkste vond ze het continu bij een ander in de buurt moeten zijn. "Je kunt geen stommetje spelen. Er moet zo nu en dan gepraat worden.'' Alles is nieuw, dus je moet de eenvoudigste dingen vragen: "Wat ben jij gewend, hoe vind jij dit lekker... Proberen zo veel mogelijk compromissen te sluiten, en dan de voorkeur aan de ander laten. Tja, ik vind dat dat zo hoort.''

Lastig vond Schurink het inschatten wat de ander wel en niet kan. Ze schetst een ideaal profiel van een vrijwilliger: "Op voet van gelijkwaardigheid willen delen met elkaar. Goed in je vel zitten. Van jezelf weten dat je psychische kracht bezit en wat in reserve hebben. Uitstralen dat je een ander mens wat te bieden hebt. Probleemoplossend vermogen. En last but not least: humor.'' Levenservaring is niet vereist, er is juist sterke behoefte aan jongeren om leeftijdgenoten te begeleiden.

Schurink kijkt met een goed gevoel op de twee reizen terug: "Soms hadden we ernstige gesprekken, maar vaak was het lachen, gieren, brullen. Ik heb weer nieuwe, andere levenservaring opgedaan. En er gewoon twee goede vriendinnen bij gekregen. In 2001 ga ik met allebei weer vakantie vieren. En ik neem er nog eentje bij.''