NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Door onze correspondent
MOSKOU, 18 MEI. Ruslands nieuwe president Vladimir Poetin heeft gisteravond vergaande wetsvoorstellen gedaan die de macht van het Kremlin moeten vergroten ten koste van die van de regio's.

Poetin maakte zijn staatkundige hervormingsplan bekend in een onaangekondigde toespraak voor de staatstelevisie. Kort tevoren had hij de gouverneurs en de presidenten van de Russische deelrepublieken persoonlijk meegedeeld dat zij hun zetel in de Federatieraad (de Russische senaat) zullen kwijtraken. "Ik vind dat de regionale leiders zich moeten concentreren op hun regio's", zo verduidelijkte Poetin zijn standpunt. "Laat hun vertegenwoordigers zich bezighouden met de wetgevende taken."

In het staatsbestel zoals dat onder Jeltsin vorm heeft gekregen bekleden de regionale leiders automatisch ook de post van senator, en komen zij eens per maand in Moskou bijeen. De grondwet schrijft voor dat dit Hogerhuis uit vertegenwoordigers van Ruslands 89 administratieve eenheden bestaat, maar er staat nergens dat de senaatszetels zijn weggelegd voor de regionale leiders. Als ze hun wetgevende taken kwijtraken, verliezen ze tevens hun immuniteit voor rechtsvervolging. Poetins tweede wetsvoorstel behelst de mogelijkheid voor het centrale gezag om hen te ontslaan als zij in strijd met de grondwet handelen. De gouverneurs op hun beurt krijgen, volgens een derde wetsvoorstel, meer armslag om hun ondergeschikten, zoals gekozen burgemeesters, te ontslaan.

"Deze maatregelen zijn erop gericht de Russische staat te versterken", aldus Poetin. Volgens hem is eenvijfde van de regionale wetten in strijd met de federale. "Van zulke schijnbaar losstaande kwesties groeit stap voor stap het separatisme, wat een springplank kan zijn voor een veel groter kwaad: internationaal terrorisme."

De eerste reacties zijn positief. Doema-voorzitter Gennady Seleznjov: "De tijd is daar om het staatshoofd het recht te gunnen regionale leiders te ontslaan." Volgens hem is het heilloos om, zoals Jeltsin deed, de regio's nederig te verzoeken de federale wetten te eerbiedigen. "Het is tijd voor actie. Deze wetten moeten worden aangenomen om iedereen in Rusland eraan te herinneren dat we in een federatie wonen, en niet in een confederatie."

Geen van de gouverneurs, die straks in de nog niet hervormde Federatieraad hun eigen macht mogen beknotten, durft zich nog te verzetten. Maandag vernamen zij al dat ze een bestuurslaag van zeven presidentiële "waakhonden" boven zich moeten dulden.

Poetin voldoet aan behoefte aan sterke leider

Vladimir Poetin centraliseert: de macht, en de meningen. Hij zamelt de macht in die Jeltsin heeft weggegeven. Hij geeft de Russen graag wat ze het liefst willen: een krachtige heerser, een goede tsaar. Of hij dat blijft is de vraag.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

MOSKOU, 18 MEI. Een aangeslagen nieuwslezer, die gisteravond de tv- toespraak van president Poetin van instant commentaar moest voorzien, sprak van een "bestuurlijke revolutie". De krant Segodnja merkt vanmorgen op dat de natie zich door de bedrijvigheid van de nieuwe Kremlinleider heeft laten overrompelen. In ieder geval waren "de onthutste gouverneurs en presidenten van deelrepublieken" - toen ze rechtstreeks van de oud-KGB'er Poetin te horen kregen dat ze hun senaatszetels en bijbehorende rechtsbescherming zullen moeten opgeven - niet in staat tot tegensputteren.

"Natuurlijk stonden 's lands gouverneurs en generaals al sinds Poetins aantreden in het gelid, wachtend op het commando: Voorwaarts Mars!" voegt de Izvestija daar aan toe. "Maar dat dat bevel al zo snel zou komen, dat had niemand gedacht."

Had dan niemand dit gevecht met de autonome, van God en het Kremlin losgeslagen regioleiders, zien aankomen? Achteraf bezien waren er talloze hints en aanwijzingen. In maart al sprak Jeltsins kroonprins de volgende woorden: "Altijd al is Rusland een supergecentraliseerde staat. Dat zit ingebakken in de Russische genetische code, in zijn tradities en in de volksmentaliteit." Hoe mythisch dat ook klonk, het was zeker niet alleen bedoeld als verkiezingsretoriek. Na een decennium van stuurloosheid, met een opgeblazen, ongezonde, onberekenbare Siberiër aan het roer, was de roep om orde en vooral een sterke leidershand luider dan ooit.

De bijnaam 'IJzeren Poetin' droeg de 47-jarige judoka als een geuzennaam. Zijn versteviging van de greep op de macht, over de ruggen van de bijna feodaal heersende regiobazen heen, wekt dan ook amper verbazing. Had de zwakke Jeltsin zijn rivalen in de regio niet telkens meer autonomie en een groter deel van delfstoffenkoek gegund, in een pathetische poging zijn eigen ambtstermijn in het Kremlin uit te zingen?

"Poetin zamelt de macht in die Jeltsin heeft uitgedeeld", zo vat Segodnja de in gang gezette hervorming treffend samen. Over de noodzaak van het restaureren van "de verticale machtskolom" blijkt iedereen - met uitzondering misschien van de gouverneurs zelf - het roerend eens. Het is dan ook louter Poetins voortvarendheid die schrik aanjaagt. Of, zoals Segodnja schrijft: "Hoe weten we dat de slinger niet zal doorslaan?" Volgens de krant mag het niet zover komen dat "de BV Rusland, met zijn 89 aandeelhouders" - een verwijzing naar de huidige 89 bestuursdistricten - wordt omgesmeed tot een simpel staatsbedrijf, "of erger: tot een militaire eenheid".

Die vrees komt direct voort uit de inval van gemaskerde en gewapende politietroepen, vorige week, bij het kritische mediahuis Most, waar behalve Segodnja ook de landelijke tv-zender NTV en het radiostation Echo van Moskou toe behoren. Een intimidatiepoging, zo legden Kremlin- watchers deze overval uit. Nadat het ministerie van perszaken op maandag ook nog eens dreigde met wetswijzigingen die het mogelijk maken om "Rusland vijandige media" het zwijgen op te leggen, gingen gisteren duizend bezorgde journalisten en activisten de straat op. Zij deelden een Obsjaja Gazeta, ofwel Gezamenlijke Krant uit, een protestuitgave waar sinds de val van de Sovjet-Unie zes keer eerder naar is gegrepen. "Onder Poetin is dit al de tweede editie", zo luidde de tekst ter verdediging van het vrije woord. "Naar onze smaak veel te frequent!"

Maar net als Poetins ondermijning van de regionale machtsbolwerken, wordt ook zijn aanval op de hem onwelgevallige media door de overgrote meerderheid van de Russen geestdriftig begroet. Weg met de regionale koninkrijkjes, weg met de vijfde colonne van anti-Russische verslaggevers. Dat is het Volksempfinden, en Poetin komt daar met Sturm und Drang aan tegemoet. De betogers voor het vrije woord steken daar wat zieligjes bij af. "Laten we ophouden te verlangen naar een goede tsaar", hielden ze elkaar voor. Maar ze hebben het tij niet mee, want dat is exact de rol waaraan Poetin, op verzoek van zijn onderdanen, lijkt te willen beantwoorden. Het griezelige is dat niemand hem nog in de hand kan houden, mocht hij, als in een boos sprookje, in een kwaadwillende machthebber veranderen.

Zie ook:

Prins Poetin (8 mei 2000)
Poetins krediet (16 februari 2000)
Tsjetsjenië is voor Poetin prioriteit (3 januari 2000)
De regie was voortreffelijk (3 januari 2000)
Aftreden past in politiek scenario (3 januari 2000)
Coup Kremlin (3 januari 2000)
Jeltsin treedt af(1 januari 2000)
Clinton looft Jeltsin (1 januari 2000)
Coup Kremlin (1 januari 2000)
Aftreden Jeltsin verrast en verheugt Haagse politiek (1 januari 2000)
Aftreden past in politiek scenario Kremlin (1 januari 2000)
Een breker, een bluffer, maar geen bouwer (1 januari 2000)
Een man van de daad (1 januari 2000)

( a d v e r t e n t i e s )