NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

MARKUS MEULMEESTER
In het Nederlands Audiovisueel Archief in Hilversum liggen 10.478 verschillende in mono opgenomen radiofragmenten die 30, 40 jaar geleden in hoorspelen, reportages en als achtergrond werden gebruikt. Sinds begin dit jaar bezoekt hoorspel- , opera- en theaterregisseur Peter te Nuyl voor het VPRO-programma De Avonden op donderdagavond regelmatig dit archief om er 'historische' Nederlandse geluiden uit te halen.In het ongeveer vijf minuten durend onderdeeltje aan het eind van het programma roept Te Nuyl - zonder dat hij dat wil - toch enige nostalgie op. Niet uit heimwee of verlangen naar wat is geweest, maar als registratie van een tijdsbeeld. Of het nu gaat om machinekamergeluiden van een ijsbreker met meeuwengekrijs op de achtergrond, het opporren of leeghalen van een kolenkachel, de afvoer van regen in een loden regenpijp, stormen tegen het raam met harmoniumgeluid in de huiskamer, verkeersrumoer of gehuil in de schoorsteen, het maakt niet uit. Met een Nagra-recorder, een loodzwaar opnameapparaat van omstreeks 1960, werd door de technici van de voormalige Nederlandse Radio Unie heel wat fascinerend materiaal opgenomen.

Helemaal nieuw is het programma niet. Eerder deed hij voor het maandagmiddagprogramma van de VARA Ophef & Vertier ook iets met historische geluiden. "Maar omdat dat programma live wordt gemaakt, vond men het beter om met opgenomen geluid stoppen."

Peter te Nuyl - hij stamt uit een geslacht van hoorspelacteurs - produceerde een aantal opmerkelijke radioprogramma's zoals onder andere Het Gedruisch uit 1995, en in 1996 een live-uitvoering van De Duivel en God van Jean Paul Sartre. In 1997 deed hij de dertig delen tellende serie Metamorphosen van Ovidius en regisseerde hij bij de Nationale Reisopera De Vliegende Hollander van Wagner. , ,Ik vind het leuk om met een aantal dingen tegelijk bezig te zijn. Wil me niet echt specialiseren." Te Nuyl heeft er geen moeite mee dat het hoorspel nauwelijks meer op de radio te beluisteren is. Daar hoeven we volgens hem niet om te treuren. Radio moet juist vechten tegen de opkomst van de tv, Programmamakers moeten juist de sterke kanten ervan benutten en niet almaar denken 'wij hebben geen beeld' maar 'wij hebben geluid'.

Over het programma zegt hij: "Het gaat mij niet om nostalgie of sentiment. Het gaat mij er om een tijdsbeeld te geven van geluiden die er niet meer zijn. Ik zoek ook verbindingen met andere geluiden en wil diepte in het geluidsbeeld suggereren. Net zoals vroeger een fotograaf deed door een takje op de voorgrond te plaatsen. U moet die geluiden net als de foto's van Jacob Olie zien die in de tweede helft van de 19e eeuw stadsbeelden van Amsterdam maakte. "

Met het materiaal in het geluidsarchief wil hij de verbeelding laten spreken. , ,Er zit van alles in en soms ook in verschillende versies; zo zijn er bijvoorbeeld verschillende soorten onweer en het dichtslaan van een autodeur. In het ene geval gaat het dan om een deur van een Volkswagen en in het andere om de deur van een Mercedes. Overigens, en dat is wel merkwaardig, heb ik lang gezocht naar het geluid van een Solex, in de jaren zestig toch een veel gebruikt vervoermiddel. Niet te vinden. Kennelijk was dat geluid zo vanzelfsprekend dat men er geheel aan voorbij is gegaan."

De gearchiveerde geluidsfragmenten zijn niet altijd op locatie opgenomen. Er werd ook wel eens wat in de opnamestudio geënsceneerd. "Zo is er een fragment met kroeggeluiden waarin je de inspiciënt tegen de acteurs die dronken mensen moeten spelen hoort zeggen: En nou rondlopen jongens."

Hij heeft nog geen idee hoe lang hij met het programma Historisch Geluid door zal gaan. "Ik ben iemand met een lange adem en ik heb materiaal genoeg."

Historisch Geluid in 'De Avonden' donderdag, Radio 5, 23.50u.

Eerder verschenen in deze rubriek:

Een voorbeeld voor Radio 1
(6 maart 2000)
Radio op cd
(28 februari 2000)
Pete Felleman (1921-2000)
(21 februari 2000)
Internet op de radio
(14 februari 2000)
Bedroevend nieuws
(7 februari 2000)
Nieuws moet niet leuker
(31 januari 2000)
De macht van het getal
(24 januari 2000)
Muzikaal verhaal
(17 januari 2000)
Ons nationaal product
(10 januari 2000)
De eerste Millennium-placenta
(3 januari 2000)

Eerder verschenen artikelen in het archief.