Een half jaar na de beoogde schoonmaak hebben de politieke erfgenamen van oud-kanselier Kohl hun christen-democratische CDU nog niet op orde.

Door onze correspondent MICHÈLE DE WAARD

BERLIJN, 24 OKT. Nieuwe bezems vegen schoon, dus snakte de CDU op het dieptepunt van de affaire-Kohl naar een nieuw begin. In het voorjaar koos de partij voor een verjongd triumviraat met een Oost-Duitse vrouw aan de top: Angela Merkel, geflankeerd door Friedrich Merz, fractieleider, en Ruprecht Polenz, partijsecretaris.

Maar wie had gedacht dat nieuwe gezichten ook een nieuwe politiek zouden inluiden kwam bedrogen uit. De schoonmaak van de partij, waarop Helmut Kohl 25 jaar als partijvoorzitter en 16 jaar als kanselier zijn stempel drukte, gaat veel moeizamer dan de nieuwe partijtop had gewenst. Hoe lastig de oppositionele profilering is van een partij die zo lang aan de macht was, blijkt wel uit de positie van de Britse Tories of het Nederlandse CDA dat aanvankelijk tot onder de 20 procent wegzakte.

Merkels beslissing gisteren om Ruprecht Polenz (54) na een half jaar al te vervangen, duidt erop hoe hobbelig de weg is die de CDU moet afleggen om voor de regeringscoalitie van sociaal-democraten en Groenen een serieuze bedreiging te worden, al duidt de snelheid van haar optreden ook op besluitvaardigheid en op bereidheid eigen fouten te corrigeren.

Wil de partij over twee jaar enige kans maken bij de verkiezingen, dan is het zaak een sterk team op te bouwen. Merkel wil, als goede leerling van haar voorganger Wolfgang Schäuble, dat de CDU een krachtige brede volkspartij van het midden blijft. Ook na het verlies van de regeringsverantwoordelijkheid moet de partij voldoende integratiekracht ontwikkelen om de opkomst van radicale rechtse partijen te verhinderen. Het CDA is voor de CDU dus geen voorbeeld.

"Dat onze vrienden in Nederland zich intussen weer kunnen verheugen over verkiezingsresultaten van meer dan 24 procent is ze van harte gegund", schrijft Schäuble in zijn pas verschenen boek Mitten im Leben. Maar doordat het CDA na de verkiezingen naar buiten "zwak" en naar binnen "twistziek" werkte, heeft het een weinig geamuseerd burgerlijk publiek in toenemende mate van zich vervreemd. "Een voorbeeldfunctie voor de CDU kan dat niet zijn", aldus Schäuble.

Merkel wenst geen tandeloze tijgers om zich heen. CDU en CSU moeten de regerende rood-groene regering veel meer als terriërs op de huid zitten. De keus van Polenz bleek ongelukkig, omdat de zachtaardige en bescheiden politicus, die vooral een specialist in de buitenlandse politiek, uitgerekend over eigenschappen beschikt die er in de strijd om de macht minder toe doen.

Toen Polenz onlangs bij de Brandenburger Tor in een wit T-shirt op de 'flitsstep' het startschot gaf voor de CDU-actie tegen de milieubelasting, werd pijnlijk duidelijk dat deze bedaarde man in de 'nieuwe' CDU een dissonant was. "Ik ben eerder het type dat bruggen bouwt dan iemand die zich voortdurend als spitsspeler profileert", zei Polenz gisteren in Berlijn. Hoe dringend de CDU sterke spitsspelers nodig heeft is de afgelopen maanden keer op keer gebleken. Schäuble, die na de Bondsdagverkiezingen in '98 het roer overnam, was de laatste voorzitter waarmee de CDU nog verkiezingen won. Maar met het uitbreken van de zwartgeld-affaire in november 1999, die Kohl als erevoorzitter de kop kostte en Schäuble ten val bracht, viel de partij in een zwart gat, waarin verkiezingen in Sleeswijk-Holstein en Noordrijn-Westfalen werden verloren.

Ook na de keus van een nieuwe partijtop kwam de CDU maar moeizaam op de been. Merkel had moeite haar gezag als partijleider te doen gelden en als fractieleider kwam Merz weinig uit de verf. Onder die omstandigheden was het voor SPD-bondskanselier Gerhard Schröder niet zo moeilijk Merkel en Merz in de kou te zetten toen hij afgelopen zomer de steun van een aantal door de CDU geregeerde deelstaten nodig had om zijn belastingplan door de Bondsraad (Eerste Kamer) te loodsen.

Merkel slaagde er wel in Kohl, die nog veel steun in de partij geniet, als bondsdagafgevaardigde naar de fractie terug te halen. Maar politieke successen voor de oppositie bleven uit. Zowel over de herziening van het pensioenstelsel, als over een verbod van de rechts-radikale NPD, als over het asiel- en immigratiebeleid bekvechten CDU'ers en geestverwante CSU'ers.

Met Merkels besluit Polenz te vervangen probeert Merkel een winnende formatie voor de bondsdagverkiezingen van 2002 te vinden. Laurenz Meyer is een felle strijdlustige opvolger, die er in Noordrijn-Westfalen in slaagde het SPD-kopstukken als oud-minister-president Johannes Rau en diens opvolger Wolfgang Clement behoorlijk moeilijk te maken.

Zie ook:

Weinig begrip voor Helmut Kohl (21 januari 2000)
Kohl niet langer erevoorzitter CDU (19 januari 2000)
CDU-parlementslid weg om zwart geld (18 januari 2000)
Aanzien van de Duitse democratie in geding (17 januari 2000)
Schäuble is nog lang niet weg (14 januari 2000)
Schäuble bekent illegaal geld te hebben ontvangen (11 januari 2000)
Een SPD'er ging zelfs met de bank op berenjacht (6 januari 2000)
Onderzoek Kohl ontzet Duitsers (30 december 1999)
Oud-kanselier Kohl verliest steun CDU-top (22 december 1999)
Kohl: ik heb nooit zelf geld ontvangen (17 december 1999)
Kohl: ik beheerde geheime gelden (1 december 1999)

( a d v e r t e n t i e s )