NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS 
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

Is er een vrije aftocht beloofd aan de Koerden die betrokken waren bij de gijzeling in de Griekse ambassade, anderhalve week geleden?

Door onze redacteuren KOEN GREVEN en MARGRIET OOSTVEEN

DEN HAAG, 27 FEBR. Uit het logboek van het Haagse gemeentebestuur, politie en justitie: ,,In beslag genomen zijn een vuurwapen in de bus, enkele steekwapens en 42 molotovcoctails, 1 slagersmes en 15 knuppels in de residentie''. Dat was na 24 uur crisisberaad, ook weergegeven in het logboek. De gegijzelde Griekse ambassadeursvrouw, de zoon en de au pair waren weer vrij. Circa tweehonderd Koerden werden in de nacht van 17 februari, even na tweeën, afgevoerd in stadsbussen en naar gevangenissen in het hele land gebracht. Plotseling waren ze opvallend kalm uit de bezette ambtswoning komen wandelen.

Gisteren verlengde de raadkamer van de Haagse rechtbank het voorarrest van veertig Koerden. Over 42 andere Koerden in de cel wordt maandag beslist. Alle mannelijke arrestanten zijn direct na de uitspraak in hongerstaking gegaan. Ofschoon justitie dat aanvankelijk ontkende, eet een aantal van hen al ruim een week niet meer. Twee Koerden gingen ook in dorststaking; de situatie van één van hen dreigt kritiek te worden. Ook een meisje van dertien, dat met zes andere minderjarige Koerden in een jeugdgevangenis is geplaatst, is ruim een week in hongerstaking. De vrouwelijke arrestanten, die in Breda vastzitten, zullen vanaf vandaag niet meer eten.

Twee Koerden zijn gisteren vrijgelaten. Dat had volgens de arrestanten allang met allemaal moeten gebeuren. Om een belofte die volgens justitie nooit is gedaan - maar volgens het logboek van politie wél.

,,Ons werd verzekerd dat (...) allen, die zich uit vrije wil naar de politie begeven hadden, weer op vrije voeten gesteld zouden worden om naar (...) het Koerdische centrum in Den Haag te gaan.'' Dat schreef de Duitse Europarlementariër J. Sakellariou woensdag aan een van de ruim twintig raadslieden van de arrestanten. Samen met twee leden van het Koerdisch parlement in ballingschap kwam hij de bewuste nacht uit Brussel naar Den Haag om te bemiddelen. Het vertrouwen dat de bezetters in hen stelden gaf de doorslag. Koerdisch parlementariër Musa Kaval bevestigt de lezing van Sakellariou: ,,De Koerden zouden hun identiteit geven, worden verhoord en naar het Koerdisch centrum in Den Haag worden gebracht. Ons is gezegd dat dát de condities waren.''

Het Haagse openbaar ministerie ontkent de belofte tot vrijlating. Persofficier Horstink citeert uit een proces-verbaal dat de onderhandelaars van de politie inmiddels hebben opgesteld: ,,Hierbij is nimmer door ons (de onderhandelaars) de uitspraak gedaan dat men na het afleggen van de verklaring zou worden heengezonden''. In een persverklaring van gistermiddag stelde het OM dat het proces-verbaal aan de advocaten ,,is voorgelegd''. Zij ontvingen het evenwel pas gisteravond laat. Volgens de raadslieden hebben de arrestanten hun ,,tot in detail'' verteld hoe hun tijdens de onderhandelingen was beloofd dat ze zouden worden vrijgelaten. Woordvoerder M. Veldman: ,,In de verschillende gevangenissen waar ze niemand mochten ontvangen, kunnen ze het niet hebben afgesproken.''

Het logboek, waarin het verloop van de onderhandelingen van uur tot uur is weergeven, biedt een verklaring. Na de eerste eis van de bezetters ,,alle aangehouden (sic) vrij, dan kind vrij'' kwam rond kwart over tien in de ochtend een ,,terugmelding'' van de onderhandelaars: ,,alle aangehoudenen vrij in ruil voor alle drie gegijzelden'' (zie inzet). Maar om kwart over zes 's avonds stelt de driehoek vast dat van een vrije aftocht geen sprake kan zijn. In het acht uur-Journaal herhaalt minister Korthals (Justitie) dit. De gijzelnemers volgden de televisie. En hebben intussen tal van eisen doen uitgaan, van een eerlijk proces voor Öcalan tot het geven van een persconferentie.

De raadslieden willen de banden beluisteren waarop tijdens de bezetting telefoongesprekken zijn vastgelegd tussen de Koerden en de onderhandelaars. Veldman: ,,Als die afspraak is geschonden, dan raakt dat de ontvankelijkheid van de aanklacht. We werken aan een lange lijst met gronden voor niet-ontvankelijkheid. Veel arrestanten zijn slecht behandeld.''

Toen hij na drie dagen met twee collega's bij Koerden in de gevangenis van Lelystad kwam, ,,wist dan ook geen van hen waarom ze in godsnaam waren vastgezet'', zegt Veldman. ,,Hun is tegen alle regels in niet eens verteld wat de aanklacht was.'' In Lelystad zitten 25 Koerden sinds hun aanhouding in 'beperkt regime', wat inhoudt dat ze een half uur per dag uit hun cel mogen. Raadsman G. Toxopeus kreeg vorige week vrijdag in de rechtbank in Den Haag in een zeer hectische situatie een 15-jarig Koerdisch meisje toegewezen. ,,Ik was daar voor een andere zaak. Er moesten nog vier minderjarige verdachten worden verdeeld, omdat die nog geen advocaat hadden. Toen heb ik er maar één genomen'', zegt hij. Zijn cliënte, woonachtig in Duitsland, zit sinds de bezetting in jeugdgevangenis De Lindenhorst in Zeist. De politie fotografeerde haar terwijl ze op het balkon van de residentie stond. De ambassadeursvrouw identificeerde haar later als het meisje dat regelmatig in haar slaapkamer was. Het meisje heeft haar hongerstaking na een week opgegeven.

,,Er waren onderweg problemen'', zegt een woordvoerder van het Haagse busbedrijf HTM, dat de arrestanten die nacht op verzoek van de politie naar de gevangenissen bracht. ,,Een aanzienlijk aantal mensen heeft uren lang buiten moeten wachten en later nog eens uren in de bussen. Er was geen sanitair in de bus. In incidentele gevallen zijn behoeftes in de bus gedaan. De buschauffeurs kregen het gevoel dat sprake was van mensonwaardige situaties.'' De hongerstaker die sinds zaterdag niet meer drinkt is gisteren overgebracht naar het gevangenisziekenhuis in Scheveningen. ,,Hij is gewogen, hij is dertien kilo afgevallen en wil verder niet medisch behandeld worden'', zegt zijn advocate G. Later, kort nadat zij haar cliënt daar heeft bezocht. ,,Hij wil doorgaan tot hij sterft en heeft al iemand aangewezen die er zorg voor moet dragen dat hij beslist niet in Turkije wordt begraven.'' Volgens de Verklaring van Tokio uit 1975 moet de wil van een hongerstaker die wil sterven worden gerespecteerd. Een dorststaker kan circa dertien dagen blijven leven. Koerdische actievoerders hielden op 16 februari de Griekse ambassadeursvrouw, haar zoon en de au pair gegijzeld in de Griekse ambassade in Den Haag. (Foto Harmen de Jong)

Chronologisch overzicht

Enkele passages uit het 'chronologisch overzicht gang van zaken operationele driehoek voor Den Haag op 16 en 17 februari':

16 februari 03.25 uur : Helder wordt dat er sprake is van een bezetting (vermoedelijk een gijzeling).

04.50 uur : De driehoek voltallig aanwezig op het Hoofdbureau.

10.17 uur : Eerste eisen bezetters: alle aangehouden vrij, dan kind vrij; terugmelding van onderhandelaars: alle aangehoudenen vrij in ruil voor alle drie gegijzelden.

11.16 uur : (...) Weer contact met bezetters. Het signaal wordt ontvangen dat ze bereid zijn bezetting te beëindigen indien de Nederlandse regering aan hun eis voldoet te verklaren dat Öcalan een eerlijk proces zal krijgen in Turkije.

11.28 uur : De driehoek belt hierover met de minister van Buitenlandse Zaken. Deze blijkt hiertoe bereid. Voorwaarde (...) is dat de verklaring niet wordt gepubliceerd voordat de gegijzelden vrij zijn.

11.58 uur : Leider bezetters binnen verklaart voor Koerdische TV: als verklaring komt dan beëindiging actie.

15.11 uur : Afspraken worden gemaakt over de inhoud van de verklaring en hoe uit te delen en te presenteren.

16.15 uur : Nieuwe eisen bezetters: eerst persconferentie, dan gegijzelden vrij en daarna vrije aftocht.

18.15 uur : De driehoek stelt vast dat van een vrije aftocht geen sprake kan zijn, de wet is aan alle kanten overtreden.

23.45 uur : De leider van de politieonderhandelaars meldt dat twee leden van het Koerdisch parlement in ballingschap hun diensten hebben aangeboden (...) om te trachten actie te laten beëindigen. De eisen: Beëindiging gijzeling als bezetters als groep worden afgevoerd voor registratie en verhoor; geen registratie van de studenten onder de bezetters; de verklaring van het kabinet dient plaats te vinden.

De driehoek neemt nieuwe eisen door en stelt vast dat eerst gegijzelden naar buiten moeten komen. (...) Neemt kennis van het feit dat zij zich als bezetters beschouwen en niet als gijzelhouders. De hoofdofficier van justitie wijst erop dat dat de rechter hiermee t.z.t. rekening kan houden. (...) Getracht zal worden bij de voorgeleiding van de studenten rekening te houden met hun toekomstperspectieven. De Driehoek besluit overigens dat de gijzelnemers wel aangehouden worden, inhoudende overbrengen, registreren, verhoren en insluiten. De onderhandelaars zullen dit nog eens duidelijk overbrengen.

02.07 uur : Komt het bericht dat de gegijzelden zijn vrijgelaten en dat de gijzelhouders zich zonder problemen laten afvoeren naar het Hoofdbureau.

Advocaten schorten werk voor Öcalan op

ISTANBUL, 27 FEBR. De Turkse advocaten van de Koerdische leider Abdullah Öcalan hebben gisteren de verdediging van hun cliënt opgeschort uit vrees vermoord te worden. Dat heeft een van hen, Ahmet Zeki Okcuoglu, gisteren bekend gemaakt. Tegelijk werd een ander, Osman Baydemir, gearresteerd, en tegen een derde, Medeni Ayhan, een gevangenisstraf van een jaar wegens ,, separatistische progapanda'' in hoger beroep bevestigd.

Een groep van 15 Turkse advocaten heeft zich aangemeld om Öcalan, leider van de Koerdische Arbeiderspartij (PKK) en als zodanig volgens de Turkse autoriteiten verantwoordelijk voor de oorlog in het Koerdische zuidoosten van Turkije, te verdedigen. Maar Okcuoglu zei gisteren op een persconferentie in Istanbul dat ,,wij worden verhinderd om ons beroep correct uit te oefenen, en ons leven is in gevaar''. ,,Ik zou vermoord kunnen worden. Leden van mijn familie zijn al bedreigd'', aldus Okcuoglu. Hij zei dat de advocaten pas de verdediging van Öcalan zullen hervatten als de Verenigde Staten ,,de veiligheid garanderen van het proces'' tegen Öcalan. Daarnaast eiste hij dat de advocaten normale toegang krijgen tot hun cliënt en dat de Turkse media worden verhinderd uitspraken te publiceren die een eerlijk proces ondergraven. Okcuoglu was een van de twee advocaten die donderdag van de Turkse overheid toestemming kreeg voor een kort onderhoud met Öcalan, die sinds vorige week dinsdag vastzit op het gevangeniseiland Imrali nadat een Turks commando in Kenia op hem de hand had weten te leggen. De advocaten werden uitgejouwd in Mudanya, vanwaar zij een boot naar het gevangeniseiland moesten nemen. De Turkse premier Ecevit noemde Okcuoglu's vrees voor zijn leven ,, overdreven''. ,,Kleine groepen hebben verscheidene demonstraties gehouden in Mudanya, maar de staat heeft onmiddellijk de noodzakelijke maatregelen genomen om te voorkomen dat dergelijke demonstraties de advocaten hinderen'', aldus Ecevit.

De Verenigde Staten deden gisteren een felle aanval op het mensenrechtenbeleid van Turkije. In zijn jaarlijkse rapport over de rechten van de mens in de wereld, stelde het State Department dat foltering wijdverspreid blijft in Turkije en dat mensen in gevangenissen worden doodgeslagen en anderen 'verdwijnen'. Ook wordt de Turkse overheid verweten dat zij de vrijheid van meningsuiting beteugelt. Het rapport heeft overigens ook scherpe kritiek op Öcalans PKK, die onder andere verantwoordelijk wordt gesteld voor de dood van niet-strijders. (Reuters, AP, AFP)

Zie ook:
'In zijn hart blijft een Koerd altijd een Koerd' (25 februari 1999)

Harde kern PKK stuurt Koerden (19 februari 1999)

Vraagtekens bij rechtsgang in zaak-Öcalan (19 februari 1999)

Athene betreurt eigen optreden inzake Öcalan (19 februari 1999)

Bij acties Koerden in Berlijn drie doden (18 februari 1999)

'Strijd, maar gooi geen auto's om' (18 februari 1999)

'Geen straf is hard genoeg voor Öcalan' (18 februari 1999)

Koerden betogen weer in Den Haag (18 februari 1999)

PKK: 'gevaarlijkste groep' in Duitsland (18 februari 1999)

Europa laat Koerden in de steek (18 februari 1999)

Bezetting missies grotendeels voorbij (17 februari 1999)

Koerdenleider Öcalan zag er geen gat meer in (17 februari 1999)

'Turken zijn onze moffen' (17 februari 1999)

'Koerden zijn broeders' (17 februari 1999)

Duitsland vreest golf van PKK-geweld (17 februari 1999)

Mediashow advocaat strandt in transitruimte (17 februari 1999)

Koerdenleider werd gepakt door loslippigheid (17 februari 1999)

PKK-leider Öcalan zit vast in Turkije (16 februari 1999)

PKK meer en meer politieke organisatie (16 februari 1999)

Koerdisch wespennest (16 februari 1999)

Aankomst PKK-leider Öcalan voorkomen (1 februari 1999)

Tijdbom Öcalan (21 november 1998)

Uitlevering (26 november 1998)

Arbil als inzet (2 september 1998)

'Öcalan voor Europees gerechtshof' (2 september 1998)

NRC Webpagina's
27 FEBRUARI 1999