Tot slot

Nu eens zijn wij Schaduwdenkers, dan weer Lichtzoekers, diep bevreesd voor de mutanten op Julio Breff Guilartes schilderij, en onbeschaamd nostalgisch naar zijn idyllische kleurrijke landschappen.

Uiteindelijk zijn het niet alleen sandwiches maar ook droombeelden die ons voeden. Dromen van een harmonieuze toekomst vrij van honger en armoede, maar ook een waarin de natuur haar plaats heeft. Terwijl wij de toekomst ontwerpen, zullen sommige van de beslissingen die wij vandaag nemen, de schaduwen van morgen vormen. Dat is onvermijdelijk en geen reden om stil te blijven staan. Lichtzoekers en Schaduwdenkers die onstuitbaar verlangen naar vroeger, doen er goed aan zich de woorden te herinneren van de Prins van Salina, hoofdfiguur in de roman De Tijgerkat van Tomasi di Lampedusa: `Bisogna che tutto cambi affinche tutto resti come sempre...'<sup>79</sup>. Alles moet veranderen opdat alles hetzelfde blijft... Een heimwee naar de harmonieuze pre-technologische wereld van vroeger, of die nu bestaan heeft of niet, mag nooit leiden tot cynisch egoïsme of een algehele onverschilligheid jegens de rest van de wereld. Terugkijken om vooruit te denken kan inspirerend zijn, mits het niet een misleidende idealisering van het verleden veroorzaakt. Immers, om tot slot nog eenmaal Huizinga te citeren: `(...) dit weten wij: een algemeen terug is er niet. Er is enkel vooruit, al duizelt het ons voor onbekende diepten en verten...'⁸⁰

Terug naar begin

79 Tomasi di Lampedusa: Il Gattopardo. Feltrinelli, Milaan, 1957.

80 J. Huizinga: op. cit., p. 12.