Varkenshokken raken weer vol na enorme stroppen

Door onze redacteur GUIDO DE VRIES

Begin vorige week bepaalde de Haagse rechtbank dat de inkrimping van de varkensstapel die vorig jaar is uitgevoerd, ongedaan wordt gemaakt. De boeren vullen hun stallen weer.

BEERS/OTTERSUM, 6 MAART 1999. Aan de keukenmuur van de hoeve in Beers hangen tal van vaantjes en een ware prijzenkast vol bekers. Ze dateren van de jaren dat boer G.Oosterlaken (39) en zijn vrouw successen boekten in de paardensport. De laatste tien jaar hebben ze geen tijd meer voor die hobby. Samen met twee familieleden vormt het echtpaar een maatschap, die op vier plaatsen in De Peel varkens houdt: ruim vijfhonderd zeugen en vierduizend vleesvarkens.

Oosterlaken heeft een druk etmaal achter de rug. Donderdag is een aantal vleesvarkens naar de slachterij vervoerd, de nacht daarop heeft hij hun hokken gereinigd. Die hokken worden vrijdag weer gevuld met dieren van de `opfokafdeling".

De Oosterlakens hebben een continubedrijf: iedere week worden er biggen geboren, iedere week worden er zeugen geďnsemineerd.

Net als alle collega-varkenshouders heeft Oosterlaken in 1998 tien procent van zijn dieren ingeleverd. Nu en volgend jaar zou daar in totaal nog eens vijftien procent bij komen. Het kabinet heeft de boeren daartoe verplicht, ter bescherming van het milieu en in het belang van het dierenwelzijn.

Maar op 23 februari besliste de Haagse rechtbank dat minister Apotheker (Landbouw) de inkrimping van de varkensstapel voorlopig buiten werking moet stellen, omdat delen van de Wet herstructurering varkenshouderij niet deugden.

In het land der varkenshouders ging hier en daar een uitbundig gejuich op. De inkrimping van vorig jaar was ongedaan gemaakt, ze mochten een miljoen dieren extra plaatsen.

Boer Oosterlaken uit Beers: ,,Ik heb collega"s dingen horen roepen als: `ik zet mijn stallen meteen weer vol, want iedere dag telt. Die korting kostte me handen vol geld". Iedereen mag van mij zijn eigen keuze maken, maar ik stel me voorzichtig op. Het staat nog lang niet onomstotelijk vast dat Apotheker de zaak heeft verloren. Hij is in hoger beroep gegaan. Wie weet wordt alles weer teruggedraaid.""

Oosterlaken vult zijn varkensstapel niet aan. Hij kiest voor ,,enige onderbezetting van de stallen"", ook omdat die ,,de gezondheid van mijn dieren ten goede komt"". Zo heeft hij altijd zijn bedrijf uitgeoefend, zegt de Brabantse veehouder, wiens bedrijf wegens de varkenspest van 1997 grotendeels werd geruimd.

Niet heel ver van de hoeve in Beers, aan de andere kant van de Maas in het Limburgse Ottersum, liggen het mooie huis en de stallen van boer Th. Peeters Weem (47). Peeters Weem – zijn uitspraak verraadt dat hij afkomstig is uit de buurt van Helmond – heeft 450 zeugen, 2.400 vleesvarkens en 1.100 biggen in zijn hokken. In zijn woonkamer met uitzicht op de rivier vertelt Peeters Weem hoe hij in oktober van het vorige jaar ,,een enorme strop"" heeft geleden. Om de wettelijke korting van tien procent te compenseren kocht hij, zoals meer boeren deden, van een collega de rechten om 186 varkenseenheden extra te houden. Hij legde daarvoor ruim 130.000 gulden op tafel.

,,Ik heb gebakken lucht gekocht, nu de rechter heeft bepaald dat de inkrimping niet doorgaat"", zucht de varkenshouder. ,,In de nieuwe situatie had ik ook zonder die rechten kunnen uitbreiden."" Hij is niet de enige gedupeerde. Peeters Weem zegt dat de Vakgroep Varkenshouderij LTO bezig is met een schadeclaim bij de overheid. ,,Honderddertig duzend gulden is niet niks"", verduidelijkt hij. ,,Zeker niet als je verlies maakt, zoals ik momenteel. Met dat bedrag nog op zak zou ik een eventuele gang naar de bank kunnen uitstellen.""

Hij heeft recent veel geďnvesteerd in zijn stallen – ,,Den Haag verandert de regels telkens, ze willen ons boeren dwingen te stoppen"" – en de opbrengsten zijn ,,dramatisch laag"". In de 25 jaar dat hij boert heeft Peeters Weem het nog niet zo erg meegemaakt. ,,Ik krijg twee piek voor een kilo vlees, terwijl de kostprijs op drie gulden ligt. Tot voor kort bracht een big twintig tot 25 gulden op, nu gelukkig weer drie keer zo veel. Om het voortbestaan van mijn onderneming te garanderen, zal de prijs naar 110 gulden moeten.""

Buiten loopt zijn 16-jarige zoon een van de stallen in. Peeters Weem: ,,Hij wil het bedrijf straks overnemen, maar gelukkig hoeft hij nog niet te beslissen. Zal hij er tegen kunnen voor een crimineel te worden aangezien, omdat hij mest uitrijdt of een gestorven varken aan de straat legt?""

Volgens voorzitter Chr. van Gisbergen van de Vakgroep Varkenshouderij LTO zijn de laatste jaren ,,een paar duizend boeren gestopt, omdat de wet zo veel opdrong"". Het ene deel verkocht zijn varkensrechten aan de overheid, het andere stopte na transacties met boeren die er nog niet mee wilden stoppen. Van Gisbergen: ,,De laatsten deden hun rechten over aan een collega. In het kader van de afroomregeling moesten die boeren van iedere tien aangekochte dieren er vier aan de overheid afstaan. Voor die veertig procent krijgt de verkopende boer een minimale vergoeding van het rijk. Ik noem het graag kermisgeld.""

De varkenspest en de herstructurering hebben miljoenen varkens het leven gekost, maar het aantal dieren bedraagt thans weer bijna elf miljoen, net zo veel als voor de pest. Van Gisbergen zegt dat de stations voor kunstmatige inseminatie (KI"s) na de epidemie en het fokverbod ,,een inhaalslag"" hebben gemaakt. Het KI in Wanroij heeft het thans heel rustig, aldus directeur J. Olijslagers. ,,Roepen de varkensboeren dat ze willen uitbreiden nu de rechter heeft gesproken? Wij merken er niets van. Het is ook niet eenvoudig. Voor zeugen is het vervoer zeer beperkt. En economisch gezien draait de sector verschrikkelijk slecht. De export moet weer op gang komen, de prijzen zijn laag. De boeren hebben heel veel geld verloren.""

Boer Oosterlaken uit Beers kan erover meepraten. Toch denkt hij te overleven, zegt hij thuis aan de keukentafel. ,,Er zit een goeie boterham in. Voor mij, mijn vrouw en onze kinderen. Maar het is hard werken, het zijn lange dagen.""