Nutricia: geen straf voor Olvarit

Door onze redacteur PAUL WESSELS

DEN HAAG, 11 OKT 1995. De rechtbank in Den Haag heeft Nutricia gisteren in de Olvarit-affaire schuldig verklaard aan overtredingen van de Warenwet, zonder de onderneming een straf op te leggen. De rechtbankpresident liet zwaar wegen dat de fabrikant van babyvoeding de afgelopen twee jaar al veel schade heeft opgelopen door de publiciteit rond de affaire.

De officier van justitie had tegen Nutricia een boete van 300.000 gulden geëist. Maar de rechtbank acht “aannemelijk geworden dat de naam van Nutricia is geschaad, meer dan door de thans bekend feiten gerechtvaardigd”. Nutricia toonde zich gisteren in een reactie blij met de uitspraak dat geen straf wordt opgelegd. Het openbaar ministerie in Den Haag, dat twee weken de tijd heeft om beroep aan te tekenen tegen het vonnis, wilde geen commentaar geven.

Nutricia moest in november 1993 miljoenen potjes Olvarit uit de winkel terughalen. Het runder- en varkensvlees in de potjes Olvarit bleek besmet met de stof p-TSA, een residu van het ontsmettingsmiddel Halamid. De leverancier van het vlees, de firma HVV in Gorinchem, bleek het vlees behandeld te hebben met Halamid om te kunnen voldoen aan de strenge bacteriologische normen van Nutricia. De Olvarit-affaire veroorzaakte een golf van publiciteit, mede doordat de Keuringsdienst van Waren, tot woede van Nutricia, in de openbaarheid bracht dat de gezondheid van baby"s in gevaar werd gebracht.

De Keuringsdienst en het openbaar ministerie hielden ook tijdens het justitiële onderzoek vol dat er gezondheidsrisico"s waren, maar Nutricia krijgt nu achteraf gelijk van de rechter. De rechtbankpresident achtte het “geenszins aannemelijk gemaakt dat Nutricia in deze affaire uit 1993 de volksgezondheid in gevaar heeft gebracht”. De rechter concludeerde wel dat het produktieproces bij Nutricia leemtes in de controle vertoonde. Bovendien heeft Nutricia volgens de rechtbank in 1993 niet alert gereageerd na de eerste meldingen over de aanwezigheid van p-TSA in enkele potjes babyvoeding.

De twee directeuren van HVV, Johan U. (50) en Johnny U. (45) kregen een boete van respectievelijk 30.000 en 15.000 gulden opgelegd, plus voorwaardelijke vrijheidsstraffen. De officier van justitie had tegen beiden acht maanden celstraf geëist, waarvan vier voorwaardelijk. Johan U. en Johnny U. hebben in de ogen van de rechtbank wel “onbegrijpelijk en zeer verwijtbaar” gehandeld. Ook al is er dan geen schade aan de volksgezondheid toegebracht, ouders moeten kunnen vertrouwen op een zorgvuldige bedrijfsvoering bij de producenten, zo vond de rechtbank.

Nederlaag openbaar ministerie

De Keuringsdienst van Waren en het openbaar ministerie leden gisteren in de Olvarit-affaire een pijnlijke nederlaag. President mr. L. Verheij van de Haagse arrondissementsrechtsbank maakte in zijn vonnis korte metten met de motivering van het openbaar ministerie om Nutricia en de vleesleverancier HVV voor de rechter te brengen - het gezondheidsrisico dat baby"s hebben gelopen en de maatschappelijke onrust die oplaaide als gevolg van de verontreiniging van potjes babyvoeding in 1993.

De rechtbank-president stelde vast dat Nutricia de afgelopen twee jaar zware schade heeft geleden door de affaire. De fabrikant van babyvoeding kreeg geen straf, ondanks het feit dat Nutricia volgens de rechter schuldig is aan overtredingen van de Warenwet. De firma HVV in Gorinchem heeft volgens de rechter de gezondheid niet in gevaar gebracht, zoals het openbaar ministerie meende. De rechter beperkte de straf van de twee directeuren Johnny U. en Johan U. tot geldboetes van respectievelijk 15 en 30.000 gulden, plus voorwaardelijke vrijheidsstraffen.

"Maatschappelijke onrust" was een belangrijke motivering voor het openbaar ministerie om de Olvarit-zaak voor de rechter te brengen. Het openbaar ministerie besteedt sinds enkele jaren veel aandacht aan de vervolging vanwitte-boordencriminaliteit, zoals beursfraude, belastingontduiking of het verkopen van ondeugdelijke produkten. Het is volgens justitie belangrijk dat groepen die vaak een voorbeeldfunctie vervullen in de maatschappij niet de dans ontspringen wanneer ze in de fout gaan. Na het vonnis van de rechter in de Olvarit-zaak rijst de vraag op of het openbaar ministerie met de rechtzaak de publieke zaak wel zo"n grote dienst heeft bewezen.

Officier van justitie mr. J.J.A. de Waardt stond erop om Nutricia te vervolgen voor de besmetting in november 1993 van Olvarit-babyvoeding. Het runder- en varkensvlees in de potjes Olvarit bleek besmet met de stof p-TSA, een residu van ontsmettigsmiddel Halamid. De fabrikant van babyvoeding moest in november 1993 miljoenen potjes Olvarit uit de winkel terughalen.

Maar opmerkelijk was dat de maatschappelijke onrust waarvan De Waardt repte mede is veroorzaakt door de overheid zelf. De Keuringsdienst van Waren sprak in november 1993 niet tegen dat er een gevaar was voor de gezondheid, tot grote woede van Nutricia. De fabrikant van babyvoeding werd overspoeld met tienduizenden telefoontjes van ongeruste ouders.

Door Nutricia geraadpleegde autoriteiten op het gebied van toxicologie, kindergeneeskunde en biochemie toonden in de eerste maanden van 1994 vervolgens overtuigend aan dat baby"s en peuters geen gezondheidsrisico"s hadden gelopen. De norm die in Warenwet werd genoemd voor p-TSA had een zodanig grote veiligheidsmarge, dat van van gevaar voor de gezondheid geen sprake was. Rechter Verheij velde gisteren impliciet een hard oordeel over het optreden van de Keuringsdienst van Waren in november 1993 en daarna. De rechtbank vindt dat de grote maatschappelijke onrust ten dele is “toe te schrijven aan de wijze waarop van overheidswege met deze zaak is omgegaan”.

Maar zelfs gedegen onderzoeken van wetenschappelijke autoriteiten konden de Keuringsdienst niet vermurwen. Het omstreden rapport dat de toxicoloog Bragt van het ministerie van WVS in 1993 opstelde bleef de basis voor het overheidsstandpunt. Officier van justitie De Waardt droeg twee weken geleden tijdens de zitting geen nieuwe argumenten aan voor een gezondheidsrisico. Rechter Verheij oordeelde gisteren dan ook “dat geenzins is komen vast te staan - en zelfs niet aannemelijk is geworden - dat er daadwerkelijk gevaar was voor de gezondheid van baby"s.”

Wat betreft de feiten werd de zaak van het openbaar ministerie er de afgelopen twee jaar niet sterker op. Aanvankelijk werd ook Nutricia verdacht van een misdrijf, namelijk het verhandelen van produkten die een gevaar zijn voor de volksgezondheid. Maar later zwakte het OM dat af tot een overtreding van de Warenwet. Het ging om een technische overschrijding van een tamelijk willekeurige norm zonder risico"s voor baby"s. Toch besloot De Waardt Nutricia te vervolgen.

De enorme publiciteit rond de p-TSA-affaire berokkende Nutricia grote schade. De kosten van de recall en omzetderving liepen op tot 40 miljoen gulden. De consument heeft sinds de affaire minder vertrouwen in het merk Olvarit, dat sindsien ook nog eens concurrentie ondervindt van andere babyvoeding-merken. Nutricia werd sinds de affaire geconfronteerd met een toename van het aantal klachten. De fabrikant van babyvoeding wees officier De Waardt er begin dit jaar op dat het concern ook kwetsbaarder was geworden voor pogingen van chantage zoals de Gladio-affaire. In de zogenoemde Gladio-affaire veroordeelde de rechter in Den Haag eind "93 twee mannen, waaronder een majoor van de Nederlandse landmacht, tot enkele jaren gevangenisstraf wegens poging tot afpersing. De twee hadden Nutricia in een serie brieven gedreigd vijf miljoen gulden te betalen, anders zouden Nutricia-produkten vergiftigd worden.

De rechter verklaarde, zoals was te verwachten, Nutricia gisteren schuldig aan overtredingen van de Warenwet. Maar door geen straf op te leggen velde de rechter in feite ook een oordeel over het optreden van het OM, dat voorbij ging aan het omzetverlies en negatieve publiciteit van Nutricia. Nutricia registreert sinds de rechtzaak weer een stijgend aantal telefoontjes van ongeruste ouders. En het bedrijf vreest voor nieuwe gevallen van afpersing.