HET WITTE HUIS

PEILINGEN

KIESSTELSEL

ANDERE KANDIDATEN

TECHNIEKEN

FINANCIERING

KIEZERS

NEDERLAND

ANDERE VERKIEZINGEN

BOEKEN

INTERNET

Van de buitenkant is het niet meer dan een aardige woning, van binnen is het een betonnen bunker. Het Witte Huis is woonhuis, paleis en commandopost.

Marc Chavannes

De nationale veiligheidsadviseur van de president, Samuel Berger, overlegt in hemdsmouwen in een kamertje onder de grond in de West Wing. Hij kan nooit ver van zijn bureau zijn. De door een televisieserie vereeuwigde westvleugel van het Witte Huis beslaat niet meer ruimte dan een middelgroot advocatenkantoor in de provincie. Het verschil in betekenis kon niet groter zijn: de zaak waar het hier om gaat is oorlog en vrede in de wereld.

Boven, naast de voordeur, heeft Berger zijn eigen werkkamer. Daar zit hij onder handbereik van de president, net als stafchef John Podesta, nationaal-economisch adviseur Gene Sperling en de perschef. De toeristenstroom die dagelijks door de staatsievertrekken van het Witte Huis schuifelt, gluurt nooit binnen in dit zenuwcentrum van de Amerikaanse uitvoerende macht. En ziet dus ook niet de raamloze Eisenhower-kamer in het hart van de westvleugel. De president hoeft voor topoverleg maar één gangetje over te steken vanuit zijn werkkamer, het Oval Office. Aan de andere kant van de legendarische werkkamer van de president is de Cabinet Room, waar de ministers af en toe worden verwacht, en in het hoekje bij de tuin zetelt Betty Currie, de eerste secretaresse.

1600 Pennsylvania Avenue is het bekendste adres van Amerika, maar het lijkt op het eerste gezicht niet meer dan een aardige, witgesausde villa. In 1938 heeft men pas een hek om het Witte Huis heen gezet. Voor die tijd kon iedereen vrij door de tuinen wandelen. Wie nu naar binnen wil, moet over goede papieren beschikken. Na twee ongewenste vliegtuiglandingen in de tuin (een gestolen legerhelikopter in 1974 en een neergestort vliegtuigje in 1994) en een gek die vanaf de straat door het hek een automatisch wapen afvuurde op het Witte Huis, besloot president Clinton in 1995 dat de Avenue over drie blokken dicht moest.

Sindsdien is het asfalt aan de noordzijde van het Witte Huis een paradijs voor rolschaatsers, verdwaalde wandelaars en fietsers. Maar de sfeer heeft iets weg van 'Berlijn van voor de val van de Muur'. Buitenmaatse betonnen plantenbakken en opklapbare wegversperringen blokkeren de doortocht aan vijandige voertuigen. Veiligheidsmensen in uniform en burger houden iedere spontane beweging van het publiek in de gaten. Het presidentiële gastenverblijf Blair House, aan de overkant van Pennsylvania Avenue, ligt er wat verweesd bij.

In de laatste maanden van zijn ambtsperiode heeft president Clinton een dringend verzoek van zakenlieden uit de omgeving gekregen om de straat weer open te stellen. De stad én het symbool van een open democratie lijden onder de afsluiting van de omgeving. In de jongste plannen van de omliggende ondernemers beperken twee lage voetgangersbruggen over de Avenue het verkeer tot personenauto's terroristen komen nu eenmaal in bestelauto's.

Het Witte Huis heeft nog niet gereageerd op het verzoek. Men laat het probleem misschien over aan Clintons opvolger en heeft het overigens druk genoeg met nieuw anti-Amerikaans terrorisme, het Midden-Oosten en de laatste wetten die door het Congres moeten worden gesleept. En niet te vergeten de campagnes die discreet worden gesteund: van de vrouw des huizes (die senator voor de staat New York wil worden) en vice-president Gore, die de sleutels graag van de Clintons wil overnemen.

Het presidentiële paar heeft sinds begin 1993 veel genodigden ontvangen, 530.000 om precies te zijn afgezien van de twee miljoen toeristen per jaar. Sinds Hillary Clinton haar campagne in New York begon, hebben 404 mensen op het Witte Huis overnacht, 29 logés per maand. Samen droegen deze gasten 5,5 miljoen dollar bij aan mevrouw Clintons en andere Democratische campagnes (volgens berekeningen van het Washingtonse Center for Responsive Politics). Haar Republikeinse tegenstander in New York verweet Hillary Clinton de uitbater van 'Motel 1600' te zijn. Volgens minister van Justitie Janet Reno pleegt de presidentsvrouwe echter geen strafbare feiten. De grijze lijn tussen gastvrij ontvangen en gunsten vergeven in ruil voor campagnecontanten is moeilijk te definiëren.

De Clintons zijn zich altijd sterk bewust geweest van de bijna rituele betekenis van het Witte Huis. In een boek dat volgende maand uitkomt, schrijft Hillary Clinton: "Soms loop ik 's avonds laat door de zalen van het Witte Huis en denk aan alle historische kwesties die onder dit dak zijn besproken en beslist."

Het dak waaronder zij wonen (op de tweede en derde verdieping) is overigens maar 42 jaar oud. Weliswaar is het 200 jaar geleden dat president George Washington als eerste op dezelfde plek ging wonen, in de 'executive mansion', die later het Witte Huis zou worden genoemd. Maar president Truman liet het historische gebouw, dat scheuren vertoonde en kwetsbaar leek in het rakettentijdperk, in 1948 vrijwel helemaal afbreken. Alleen de historische muren bleven staan. Daarbinnen werd een bunker van staal en beton opgetrokken. Zeker eenderde van de 425.000 kubieke meter die het nieuwe Witte Huis omvat, ligt tot twee niveaus onder de grond, gedeeltelijk onder de tuinen.

Alle antieke vloeren, deuren, schoorstenen, ornamenten en meubels werden voor de sloop keurig gecatalogiseerd en opgeslagen. Naarmate de herbouw vorderde, vergat men de historische voorraad en werd de voorkeur gegeven aan nieuwe materialen. Machinale freesranden in plaats van het oude handwerk, meubels uit een department store. Pas onder de presidentsvrouwen Jacqueline Kennedy ('61-'63) en Pat Nixon ('69-'74) werd authentiek meubilair, dat in betrekkelijke stilte was geveild, teruggekocht. De First Ladies kregen daarbij hulp van een privé-stichting die geld ophaalt om het Witte Huis zoveel mogelijk in de oude luister te herstellen.

Onder de Clintons werd The Blue Room gerestaureerd. De ovale staatsiekamer, op de eerste verdieping van het centrale deel, is nu echt uitgesproken blauw bij de kleurstelling van de antiek ingerichte zaal hield men rekening met de eisen van de televisie. De meubels die door president Monroe (1817-1825) in Parijs waren besteld, staan weer op hun plaats.

De openbare zalen van het Witte Huis zijn nauwelijks indrukwekkender of talrijker dan wat Huis ten Bosch of Paleis Noordeinde te bieden hebben. De State Dining Room kan 140 mensen voeden, maar die symmetrische zaal is zo intiem dat men er zich met twintig gasten ook niet verloren hoeft te voelen. Alleen de East Room heeft een beheerste grandiositeit, maar ook die wordt moeiteloos overtroffen door de meeste staatsgebouwen in London of Parijs.

Het Witte Huis combineert met schijnbaar gemak drie functies: woonhuis van het staatshoofd (met solarium, zwembad en tennisbaan), koninklijk paleis en commandopost van de regering. Voor die laatste bezigheid heeft de president natuurlijk meer mensen nodig dan de enkelingen die om hem heen zitten. Enkele tientallen meters van het uiteinde van de westvleugel staat een fors neogotisch gebouw, dat The Old Executive Office Building heet. In dat gebouw hebben de topadviseurs van de president hun honderden medewerkers, verspreid over vijf verdiepingen. Op de eerste verdieping, in het Naval Observatory, zetelen de First Lady en de vice-president, die zijn ambtswoning elders in de stad heeft. Richard Nixon was de enige president die zijn echte werk liever hier deed dan in het Oval Office. De beruchte geluidsbanden die Nixons val versnelden, zijn opgenomen in kamer 180, op de begane grond van het Old Executive Office Building.

Wie op nieuwszender CNN de schaarse persconferenties van de president of de briefings van zijn woordvoerder ziet, vermoedt een indrukwekkende perszaal. Het Witte Huis-logo achter de spreker suggereert macht en zelfverzekerdheid. Die indruk klopt, maar de plaats van handeling is het door Nixon dichtgegooide binnenzwembadje in de westvleugel. Met enkele tientallen oude bioscoopstoelen een mooi zaaltje voor een beginnend cabaretier.

De briefing is er niet minder professioneel om. Joe Lockhart, de woordvoerder die Clintons impeachment-crisis heeft begeleid, is kort geleden vervangen door de ernstige Jake Siewert. Als de president in de stad is, trotseert hij iedere dag rond één uur een vragenspervuur. Gaat de president naar het Midden-Oosten? Wie heeft het meeste schuld aan het geweld? Is hij het eens met Kofi Annan? Met wie heeft hij vanmorgen gebeld? Meestal weet Siewert het antwoord, maar kan hij het maar zeer ten dele geven: "Diplomatie gedijt het beste in beslotenheid." Aan alle openheid komt een eind.