HET WITTE HUIS

PEILINGEN

KIESSTELSEL

ANDERE KANDIDATEN

TECHNIEKEN

FINANCIERING

KIEZERS

NEDERLAND

ANDERE VERKIEZINGEN

BOEKEN

INTERNET

Na het aftreden van Nixon kwam een einde aan de echte 'dirty tricks' in Washington. Maar de gevechten kunnen nog steeds bitter zijn.

Lucas Ligtenberg

In de race om het presidentschap tussen Al Gore en George W. Bush zijn de kandidaten zelf misschien wel hun grootste handicap. De adviseurs en campagnestrategen hebben er hun handen vol aan. Bush verspreekt zich en wordt betrapt op domme uitlatingen, Gore moet er telkens aan denken zich niet te houterig te gedragen Gore the Bore. Dat hij meer dan twintig jaar ervaring in Washington met zich meedraagt, wordt door kiezers niet als een pluspunt gezien.

Er bestaat onder Amerikanen een groot wantrouwen tegen de Washingtonse politiek. In 1964 vertrouwde 76 procent van de Amerikanen er nog op dat "de overheid in Washington in het algemeen de juiste beslissingen neemt". Dat cijfer is inmiddels gezakt tot 19 procent. Democraten en Republikeinen hebben het daarbij in de ogen van de bevolking even bont gemaakt. Wat dat betreft maken de kiezers zich geen illusies meer. Het gevolg is dat het deel van het electoraat dat in het stemhokje pas besluit op wie te stemmen, al bijna te cynisch is om nog te gaan.

Ondanks het geringe vertrouwen in politici zijn Amerikaanse kiezers niet gediend van negatieve campagnevoering. Wie zijn tegenstander op een al te persoonlijk niveau probeert zwart te maken, verliest stemmen. Wie te hard in de aanval gaat, krijgt dat op zijn brood. Waar de zwevende kiezers vooral een hekel aan hebben is als de kandidaten hun intelligentie onderschatten en proberen hun iets wijs te maken. Bijvoorbeeld dat de tegenstander door en door slecht is of vol smerige trucs zit.

Watergate, het tijdperk Reagan en de decennialange dominantie van de Democraten in het Congres hebben de Verenigde Staten meer dirty tricks opgeleverd dan de twee eeuwen daarvoor. De Nixon-campagne van 1972 staat zelfs bekend als 'dirty tricks'-campagne omdat de Committee to Re-Elect the President (ofwel CREEP) er op uit was om Democraat Ed Muskie beentje te lichten. Met valse ingezonden brieven, nachtelijke telefoontjes, zogenaamd namens Muskie, en persoonijke aanvallen op Muskie's vrouw probeerden de Republikeinen hem van de Democratische nominatie te houden. Dat lukte, nadat Muskie tijdens een rede zo woedend zou zijn geworden dat hij begon te huilen. (Er is ook nog beweerd dat er LSD in zijn waterglas was gedaan.) Niet Muskie maar George McGovern kreeg vervolgens de nominatie en die was zo links dat de Republikeinen geen gevaar te duchten hadden.

Met het aftreden van Nixon kwam een einde aan dat tijdperk, maar politieke gevechten konden nog steeds bitter zijn. Misschien was het H. Ross Perot die kiezers er echt van bewust deed worden dat Washington muurvast zat in zijn status quo en dat de partijen vaak niet de belangen van de kiezers dienden. Perot werd populair door zijn pleidooi voor de afschaffing van politics as usual. Aan zijn presidentiële ambities kwam een einde toen bleek dat Perot aan een ernstige vorm van achtervolgingswaanzin leed. In juli 1992 maakte hij bekend dat toenmalig president Bush van plan was de bruiloft van Perots dochter te bederven door het verspreiden van pornofoto's waarop de dochter te zien zou zijn met een andere vrouw. Perot trok zich terug uit de race.

Hebben zich bij de huidige verkiezingen geen ongeoorloofde praktijken meer voorgedaan? Waarschijnlijk wel, maar die spelen zich af op het gebied van fondsenwerving. Twee lijken in de kast van Gore hebben daar mee te maken. Tijdens de campagne van 1996 heeft Gore 52 keer vanuit het Witte Huis gebeld om geld in te zamelen. Daarnaast bracht hij in dat jaar een bezoek aan een boeddhistentempel in Los Angeles, naar eigen zeggen niet om geld bijeen te garen want dat is verboden in een niet op winst gericht instituut. Desondanks kreeg hij 140.000 dollar bij elkaar uit wat genodigden betaalden. Het zijn smetten op het blazoen van 'Mr Clean'.

De Republikeinse kandidaat Bush heeft vanaf het begin van zijn campagne allerlei misstappen begaan die te maken hebben met een soort leesblindheid. Zo zei hij onlangs: "Voor het doorvoeren van deze belastingmaatregel zouden talloze IRA-agenten nodig zijn." Bush bedoelde hier IRS-agenten, werknemers van de Amerikaanse belastingdienst (Internal Revenue Service). Ook wilde hij enige tijd geleden "onze technologie gebruiken om onzekere situaties in het buitenland te bevorderen" en ook "de importbeperkingen opheffen, zodat onze boeren hun producten in het hele land kunnen verkopen". Zijn lievelingskinderboek verscheen toen hij al ver in de twintig was, en toen de microfoon per abuis openstond terwijl Bush dat niet wist, maakte hij een journalist van de New York Times uit voor "een ongelofelijke klootzak". Het Gore-kamp liet in een reactie weten dat "het gedrag van gouverneur Bush onder de druk van deze campagne ongelukkig en merkwaardig is".

Nu de eindstreep in zicht is, zijn beide partijen als de dood om misstappen te begaan. Veelzeggend in dit geval is wat The New York Times vorige week meldde. Medewerkers van Gore zouden fors tekeergaan tegen Bush. Gore zelf moest boven het krakeel blijven en zich presidentieel gedragen. Prompt kwam in het rondetafeldebat naar voren dat Gore zijn rivaal had uitgemaakt voor 'klungel'. Heb ik nooit gezegd, zei Gore. Maar het werd gezegd in een tv-spotje, repliceerde Bush. Je kijkt toch wel naar die spotjes, zei hij er snel achteraan.

Punt voor Bush. En Gore hield zich in, want zijn adviseurs hadden hem gezegd dat hij zich wat terughoudend moest opstellen. Hij beheerst zijn stof zo goed en brengt het met zoveel aplomb dat hij over Bush heenwalst. Nadeel daarbij is dat hij soms veel weg heeft van Arnold Schwarzenegger in The Terminator. De kijkers thuis sympathiseren dan weer met Bush, die soms niet lijkt te kunnen volgen waar Gore het over heeft. Bush bedenkt op zo'n moment wat hem vooraf is ingefluisterd: "Wijs nadrukkelijk op je staat van dienst in Texas, je sympathie voor de verdrukten en richt je tot de gewone man."

Het succesvolste wapen van Bush is de stilte. Telkens als zijn adviseurs hem van de media weghielden wat dit jaar regelmatig is voorgekomen haalde Bush winst in de kiezersenquêtes. Gore plaatste zijn grootste coup met de keus van senator Joseph Lieberman als kandidaat voor het vice-presidentschap, maar dat is alweer maanden geleden.

Veel Amerikanen ervaren de campagnes van dit jaar als saai en weinigen zijn onder de indruk van de kandidaten. In politieke cartoons is Bush op z'n zachtst gezegd niet erg presidentieel en Gore wordt afgebeeld als een betweterige schoolmeester. De lamme en de blinde vechten een spannende strijd om het Amerikaanse presidentschap. Wat moet dat worden? Op een bumpersticker die ik onlangs zag, stond de tekst 'Gore, I guess...'.