HET WITTE HUIS

PEILINGEN

KIESSTELSEL

ANDERE KANDIDATEN

TECHNIEKEN

FINANCIERING

KIEZERS

NEDERLAND

ANDERE VERKIEZINGEN

BOEKEN

INTERNET

Media en presidents- kandidaten willen weten wat de kiezer vindt. Opiniepeilingen overspoelen Amerika.

Frank Vermeulen

De traditionele monsters, heksen en pompoenmaskers leggen het dit jaar tijdens Halloween, de avond voor allerheiligen begin november, af tegen Pokémon. Een opinieonderzoek vorige week op de voorpagina van USA Today meldt dat 42 procent van de kinderen verkleed wil gaan als zo'n Japans knuffelmonstertje, tegen 23 procent die traditionele pakken wil dragen. Overigens wil een minderheid zich verkleden als respectievelijk Disneyfiguur (13 procent), X-Men (11 procent), of Harry Potter-karakter (11 procent). Afgezien van het feit dat de Amerikaanse samenleving op het terrein van 'trick or treat' kennelijk meer variatie toelaat dan op politiek gebied, was het opmerkelijk dat het resultaat van deze poll gelijkwaardig was afgedrukt naast de resultaten van de laatste populariteitspeiling van de presidentkandidaten George W. Bush en Al Gore.

Amerikanen worden overspoeld door de resultaten van enquêtes op de meest uiteenlopende gebieden, maar nergens is de neiging het gevoelen van de bevolking te onderzoeken zo intens als rond de presidentsverkiezingen.

's Ochtends begint het televisienieuws met de standaardingrediënten: het weer, de files, sportuitslagen en de laatste stand in populariteit van de beide presidentskandidaten. De taal van de nieuwslezers lijkt nog het meest op die van een verslag van een bokswedstrijd: "Vandaag moest presidentskandidaat Al Gore weer een stevige klap incasseren." Hoewel de dagelijkse peilingen, tracking polls, berucht zijn om hun onbetrouwbaarheid, ruimen media daar toch veel ruimte voor in. Aangezien Al Gore en George W. Bush ongeveer evenveel kansen worden toegedicht om de nieuwe bewoner van het Witte Huis te worden, zijn de meeste commentatoren van mening dat de huidige verkiezingen "de spannendste" van de afgelopen twintig jaar zijn.

De vragen die het electoraat worden voorgelegd behelzen zelden de directe kwestie van welk vakje de ondervraagde straks zal aankruisen. Vragen kunnen variëren van "geeft om de zorgen van mensen als u", via "heeft een visie op de toekomst van het land" tot "is eerlijk en het vertrouwen waard". Punten waarop Gore het overigens in een peiling van USA Today/CNN/Gallup vorige week moest afleggen van zijn concurrent Bush. En dat zal zijn campagneteam zorgen baren, want veel analisten gaan ervan uit dat kiezers hun keuze baseren op hun gevoelens van sympathie voor een kandidaat en niet zozeer op de onderwerpen die deze aan de orde stelt. Maar natuurlijk wordt de Amerikaanse burger voor de zekerheid ook ondervraagd over de thema's: en daaruit blijkt dat de traditionele beslissende onderwerpen economie, oorlog of vrede en de belastingen deze keer geen rol spelen. Kiezers maken zich zorgen om de gezondheidszorg voor ouderen, scholing en familiezaken. En dat is voor de eerste keer, zegt communicatiewetenschapper prof. Lewis Wolfson in Washington. "De economie heeft zelden zo gebloeid als nu, maar Al Gore merkt er niks van in de waardering van de mensen. Bush belooft een flinke belastingverlaging, maar niemand is daarin geïnteresseerd."

De campagneteams van de deelnemende partijen maar ook de media willen nu zo gedetailleerd mogelijk weten wat de gedachten zijn van de kiezers en proberen daarom het electoraat als het ware te fileren. Daarom verschijnen er instant peilingen, bijvoorbeeld tijdens en vlak na de presidentiële debatten. Maar er zijn ook zevendaagse peilingen, die overigens als de meest betrouwbare gelden. Of peilingen per staat, die potentieel nog het meest in de buurt komen van een mogelijke verkiezingsuitslag, omdat die ook is samengesteld uit een optelsom van de uitslagen per staat.

Populair is het werken met focusgroepen; groepen representatief geachte burgers die tot in detail vertellen wat zij van de kandidaten vinden. CNN werkt met zo'n focusgroep, waar vorige week na het tweede debat direct mensen aan het woord kwamen die gouverneur Bush als winnaar van het debat uitriepen. Sommige media proberen nog dichter op de huid van de 'echte' kiezer te komen door het samenvoegen van de uitkomsten van zoveel mogelijk focusgroepen.

Hoe verkeerd de peilingen het kunnen hebben, ondervond Al Gore nogal pijnlijk na het eerste debat: aanvankelijk zeiden alle flash of snap polls dat hij de winnaar was. Na ongeveer een week bleek dat de meeste mensen in werkelijkheid waren afgeknapt op zijn betweterige houding. Bush werd sympathieker gevonden. Als gevolg daarvan gedroeg Gore zich bij het tweede debat veel te tam. Een columnist beschreef Gore als "Samson after the haircut". En ook dat viel in verkeerde aarde.

Wolfson vindt dat het geloof in de peilingen te ver is doorgeschoten. "De peilingen worden op verschillende manieren gehouden, onder verschillende groepen en op tijdstippen waarop de burger er meestal helemaal geen zin in heeft. Er gebeuren dingen waar de opinie-onderzoekers liever niet over praten: zo is gebleken dat mensen het moe zijn om te worden ondervraagd en daarom doelbewust liegen. Maar de cijfers die we onder ogen krijgen, zien er allemaal even hard uit." Wolfson riep onlangs in een column op om een eind te maken aan alle peilingen. "We willen niet dat de pers of de kandidaten ons komen vertellen op wie we gaan stemmen. Wij zijn de kiezers, en dat maken we dus zelf wel uit. Peilingen zijn net zo betrouwbaar als de weersvoorspellingen, en zo kijken de kiezers er ook naar."