Patentnummer 174.465 is wellicht de succesvolste registratie ooit gedaan. Onder dat nummer deponeerde Alexander Graham Bell op 7 maart 1876 zijn uitvinding van de telefoon, die bestond uit een houten box met een gat waar zowel in gesproken als aan geluisterd moest worden. In 1881 ontstonden in Nederland de eerste telefoonnetten.

Als iemand belde, ging in de centrale een lampje branden of viel een oproepklepje open. De telefoniste vroeg de naam en later het nummer van de gewenste gesprekspartner. Met een koord werd de verbinding tot stand gebracht en een weksleutel zorgde voor een rinkelende telefoon.

In 1915 had Amsterdam al meer dan 10.800 aansluitingen. De telefonistes werkten in diensten van 8.00 tot 22.00 uur. Dienstpantoffels en speciale stemtrainingen moesten voorkomen dat de abonnees te veel overlast hadden van de drukte in de telefoonzaal.

In Nederland pas later toegepast, maar in de Verenigde Staten al in 1891 een begrip, was de Strowger-kiezer. Kwaad als hij was toen een telefoniste weken zijn telefoonlijn bezet had gehouden (ze bleek de vrouw van een concurrent te zijn), besloot begrafenisondernemer Almon B. Strowger dat de telefonistes moesten verdwijnen. Zijn kiezer was een automatische schakelaar met een groot aantal standen die de basis zou vormen voor alle latere elektromechanische telefooncentrales.

Het nadeel van zulke directe telefooncentrales was dat ze in grote steden weinig efficiënt waren, omdat er veel dure verbindingen tussen wijkcentrales nodig waren. In de Verenigde Staten werd vervolgens door Western Electric Company het veel snellere rotary-systeem uitgevonden. De kiezer had nu een platte vorm en kreeg al snel de bijnaam pannenkoekkiezer. Het grootste verschil met het systeem van Strowger is de toepassing van een register, een tussengeheugen waarin de cijfers die de abonnee kiest, worden opgeslagen. Pas als het hele nummer is ontvangen, bouwt de centrale de verbinding op.

In Nederland werden pas na de eeuwwisseling de eerste handbediende centrales vervangen door automatische. Het beroep van telefoniste verdween uit het particuliere telefooncircuit.

Eind van de jaren '20 was Nederland een lappendeken van geautomatiseerde en niet-geautomatiseerde telefoonnetten. De PTT wilde uiterlijk in 1945 volledige automatisering, maar de crisis in de jaren '30 en de oorlog gooiden roet in het eten. Pas in 1962 ging het laatste handbediende telefoonnet, in het Groningse dorp Warffum, over op een automatische centrale. Nederland was (na Duitsland) het tweede land ter wereld met een volledig automatisch telefoonnet.

In 1972 kwam de computergestuurde telefooncentrale. Sinds 1994 zijn alle Nederlandse centrales digitaal.

Bovenkant pagina