Menno Steketee
Faxapparaten die papier afscheiden, hebben hun langste tijd gehad. Ze hebben hun voorsprong verspeeld.

WAT TEGENWOORDIG voor mobiele telefoons geldt, gold tien jaar geleden voor faxen: gebruikers werden beticht van nieuwerwetse ijdeltuiterij. Dat is voor beide apparaten te veel eer, want draadloos praten of plaatjes versturen is niet zo ingewikkeld of modern genoeg om de vermeende snob-appeal te schragen. De mobiele telefoons mogen dan nog in opkomst zijn, faxapparaten zijn op hun retour.

De eerste fax avant-la-lettre - het woord is afkomstig van 'facsimile' - werd namelijk al in de eerste helft van de vorige eeuw verstuurd. In 1843 bedenkt de Britse klokkenmaker Alexander Bain een methode om met behulp van de telegraaf documenten over te seinen. Het tekstvel wordt met behulp van zegellak overgebracht op een metalen ondergrond, die vervolgens lijn voor lijn wordt afgetast met een soort grammofoonnaald onder spanning. Op de plaats waar de naald het metaal raakt gaat een stroompje lopen, dat op zijn beurt wordt doorgeseind naar een identiek apparaat aan de andere kant van de telegraaflijn. Daar zorgt het stroompje ervoor dat chemisch behandeld papier precies op de plaats verkleurt die correspondeert met die op het origineel.

De werking van de hedendaagse faxen berust nog steeds op simpele principes. Een heel smalle lichtstraal tast het te versturen papier in heel smalle strookjes - zogenoemde scanlines - van links naar rechts af. De 'echo' van het aftastende bundeltje is een maat voor de zwarting van het te faxen papier. De gereflecteerde lichtstraal wordt geregistreerd door een bladzijbrede, lichtgevoelige CCD, een Computer Charged Device. De optische informatie wordt omgezet in gestandaardiseerde beeldelementen, zogenoemde pixels, waarvan er per scanline over de hele A-4 breedte 1.728 worden bepaald.

Deze CCD kan per scanline alle pixels als een serie doorgeven. Dit gebeurt nadat de sterk variërende gegevens zijn opgedeeld in slechts twee spanningen: zwart en wit. Deze spanningswaarden worden omgezet in geluidstonen, zodat ze over het telefoonnet kunnen worden verzonden - de rammelende en piepende faxtoon die uit de hoorn klinkt bij het bellen van een faxnummer.

Op de plaats van bestemming aangekomen worden de geluidstonen vertaald in elektrische spanning, waarna een printkop de zwartwitte pixels op het faxpapier aanbrengt. Dit laatste gebeurde vroeger veelal met een thermische kop die de pixels op een speciale rol faxpapier inbrandde, maar tegenwoordig zijn gewone fotokopieer- en lasertechnieken ook voorhanden. Door toepassing van nauwkeuriger CCD's zijn veel faxen nu ook geschikt om papieren documenten praktisch als origineel door te verzenden. De kleurenfax, waarvan algemeen werd verwacht dat deze, net als de kleuren-tv, de logische opvolger was van de oorspronkelijke zwartwit-versie, is er nooit gekomen. Als oorzaak hiervan wordt doorgaans opgegeven dat voor het definiëren van alle kleurschakeringen heel veel bits nodig zijn en dat het huidige telefoonnet daarvoor niet geschikt is.

Inmiddels hebben faxapparaten hun langste tijd gehad door de introductie van de technologie die de elektronische post heeft mogelijk gemaakt. Faxen kregen bestaansrecht doordat ze paperassen sneller dan de posterijen bij de geadresseerde konden afleveren. Nu dankzij 'e-mail' en andere informatietechnologie het papieren stadium helemaal kan worden overgeslagen, zijn faxapparaten een mooi voorbeeld van de 'wet van de remmende voorsprong' geworden.

De introductie van de faxmodem heeft ervoor gezorgd dat files zich direct van beeldscherm naar beeldscherm kunnen spoeden - en of dat nu teksten zijn of plaatjes, maakt niet meer uit. De ontvanger kan vervolgens kijken of de fax het printen waard is. Bijkomend voordeel van dit papierloze faxen is dat de ontvanger meteen de functie van eindredacteur kan uitoefenen.

Ook de producenten zijn zich bewust van de geringere waarde van de fax. ,,Er is nu al jaren een stabilisatie van de verkopen: per jaar zo'n 120.000 stuks'', zegt P.P. Bénard, marketingmanager van Hewlett-Packard. ,,Hoewel het een hele tijd duurt voordat vervangende technologie voor bestaande apparatuur wordt geaccepteerd, verwachten wij toch dat de fax op termijn verdwijnt.''

Bénard denkt dat de verkoop van faxen binnen vijf jaar zal zijn ingestort, hoewel voor de faxfunctie wel een zeker emplooi blijft bestaan. ,,Het faxen zal in de toekomst als optie in kantoorapparatuur blijven bestaan, maar dan in een apparaat dat veel functies combineert'', aldus Bénard. Het faxapparaat van de nabije toekomst zal ook kunnen printen, scannen en kopiëren. Anders gezegd: de printer, de scanner of het kopieerapparaat van de nabije toekomst zullen al deze opties in zich verenigen.

Bovenkant pagina