Gijsbert van Es
Telecommunicatie raakt verweven met ubiquitous computing: mensen laten chips met elkaar communiceren. Een bericht uit het jaar 2007 in fictie en feiten.

FRITS VAN RIJN (37) ligt als een geslagen hond in zijn bed. Zijn smart agent brult hem toe: ,,Frits! Uitgezakte kwal, sta op! Het is kwart over acht, donderdag 22 mei 2007. Je hebt over een half uur je eerste video conference en daarna heb je drie kwartier om je afspraak in Zwolle te halen.''

,,Zwijg!'', smeekt Frits, tevergeefs.

,,En dan nog wat, sucker: hadden wij niet afgesproken dat je voortaan elke dag een minuut of vijf aan je zwembandje zou werken?''

Frits vervloekt Beatrijs, zijn vriendin, die een uur geleden al gewassen en ge-fitnessed hun driekamer-unit heeft verlaten. Sinds een jaar of vijf ontwaakt Frits met het ge-sample-de stemgeluid van ex-vamp Leontien Ruiter. Vandaag heeft Beatrijs de smart agent gekoppeld aan de stem van Paul de Leeuw, ex-televisiester, tegenwoordig uitbater van Sodom & Gomorra, een soft-erotische virtuele club in Amsterdam-Zuidoost.

,,Frits, als je nu niet opstaat, ga ik zingen. Een, twee, drie. Ja, zingen wij even mee: Op een grote paddenstoel...''

Frits veert overeind en grijpt naar zijn wizard watch op het nachtkastje. Na vijf tikjes op de display is Paul de Leeuw om zeep geholpen en Leontien weer tot leven gewekt: ,,Hallo Einstein, we gaan er weer een fijne dag van maken.''

Een leven zonder smart agents is nog nauwelijks voor te stellen. Het zijn de pages van de ridders op de Elektronische Snelweg: software-programma's die, geheel gemodelleerd naar ieders individuele voorkeur en interesse, rondtollen in het wereldwijde informatieweb. Ze maken persoonlijke nieuwsselecties, koppelen filemeldingen en weersverwachting aan particuliere agenda's, bestellen de dagelijkse boodschappen en de vliegtickets voor een weekend New York, zetten automatisch de douche op 38 graden Celsius en sturen automatisch een klacht naar de gemeentereiniging als de vuilnisman niet is langsgeweest. Desgewenst kunnen ze, als interface tussen 'mens en machine', vele verschillende gedaanten aannemen: tekstgestuurd, beeldgestuurd, stemgestuurd - het maakt niet uit.

Zo'n 130 jaar geleden, in 1876, had Alexander Graham Bell het patent verworven op de telefonie. Het was een revolutionaire vinding die de afstand tussen mensen verkleinde. De radio volgde, de televisie, de computer. Telefonie werd telecommunicatie. Dankzij de nauwelijks te bevatten rekenkracht en -snelheid van microprocessors (chips) konden spraak, tekst, data, beeld en geluid worden bewerkt en uitgewisseld - vrijwel ongehinderd door plaats, tijd en afstand. In het laatste decennium van de twintigste eeuw begonnen mensen over de hele wereld als een dolle met elkaar draadloos te bellen, te faxen, te e-mailen en te browsen op het Internet.

In het eerste decennium van de 21ste eeuw gloorde een nieuwe dageraad. Telecommunicatie raakte verweven met ubiquitous computing. Mensen communiceerden, via hun chips, niet langer alleen met elkaar. Ook de chips onderling begonnen elkaar te voeden en te sturen. En niet alleen de computer, de zaktelefoon en het polshorloge bevatten chips, alle gebruiksvoorwerpen werden voorzien van een miniatuur-brein: de mixer, de stofzuiger, de zonwering, de toiletpot, de witte strepen op de tennisbaan, de menukaart in het restaurant en de pijnluwe boor van de tandarts.

Frits van Rijn opent zijn klerenkast. ,,Leontien, wat wordt het vandaag?'' Zijn afspraken voor deze dag willen hem niet te binnen schieten.

,,Over twintig minuten zitten Wassenberg in Seoul en Van Dijk in New Delhi voor je klaar om de nieuwe winter release door te nemen. Ik zou zeggen: neem ze maar op het flat screen in de woonkamer, want het scherm op je bureau is nog steeds kapot. Om tien uur moet je in Zwolle zijn om de modellen voor de Russische markt te presenteren. Op de terugweg zou je bij je moeder langsgaan en vanavond ga je met Beatrijs naar dat afgrijselijke kamerorkest waar Hendrik in speelt.''

,,Nee, too much, too much'', kreunt Frits. Hij kijkt weemoedig naar zijn bed. ,,Dus?...'', vraagt hij.

,,Dus'', blijft Leontien onverwoestbaar vrolijk, ,,niks bijzonders: gewoon een van je 88 foute grijze pakken aantrekken met zo'n blauw button down-overhemd. O ja, knoop een roeiclub-das om. In Zwolle moet je gaan slijmen met die Varsity-bal uit Amsterdam. Misschien kun je met die das het ijs een beetje breken.''

Frits rommelt in zijn kast en weet niet goed welk grijs pak hij vandaag eens zal kiezen. Leontien, streng: ,,Wel scheren vandaag, Frits, zo kun je de deur niet uit.'' Ook dat nog.

In de jaren nul van de 21ste eeuw versterkten drie megatrends elkaar en vestigden nieuwe records in menselijk vernuft. De microprocessor beleefde, na Pentium en Pentium-Pro, een zevende en een achtste generatie, waardoor het versturen en ontvangen van informatie - ook beeld en geluid in real time - geen enkele belemmering meer kende. Een wereldwijd communicatieweefsel van hard- en software had zich diep in het particuliere en professionele domein van de moderne mens genesteld, gevoed door netwerken waarbij vergeleken het Internet nog maar een verworvenheid uit de tijd van de Batavieren had geleken. En eindelijk was de infrastructuur voor dit post-industriële tijdperk iets gaan voorstellen. Nadat het begrip Digitale Snelweg eind vorige eeuw leek te verworden tot een inhoudloos cliché werd in de jaren 2002-2006 belangrijke vooruitgang geboekt. Een fijnvertakt stelsel van glasvezelkabels was in de meeste hoogontwikkelde landen eindelijk voltooid. Diverse aardbol-omspannende satelliet-netwerken, waarvan sommige met omstreeks duizend satellieten, werden operationeel.

Bits and bytes waren voortaan overal en altijd - in welke vorm, voor welk doel dan ook. De grenzen tussen traditionele apparaten als de telefoon, televisie, personal computer, cd-speler, videocamera, fototoestel en alle andere apparatuur voor tekst, beeld en geluid vervaagden. Een actualiteitenrubriek, een Duitse Krimi, een 'databank' met zestig verschillende uitvoeringen van de Matthäus Passion, de Winkler Prins-encyclopedie, een interactieve cursus zelfmanagement - het was voortaan simpelweg 'uit de lucht te plukken'. Tegen betaling uiteraard: abonnementsgeld wordt automatisch van de digitale rekening afgeschreven. Of pay per view.

De gevolgen van deze Digitale Revolutie waren nog nauwelijks te overzien. Sommige optimisten spraken over een nieuwe Renaissance. Anderen zagen een wereld van contactgestoorde zombies opduiken, waarin iedere sociale binding tussen mensen zou verdwijnen. Feit is dat zelden eerder in de geschiedenis van de mensheid schonere technologie is ontwikkeld die het dagelijks leven, leren en werken zou ingrijpend zou veranderen.

Frits van Rijn zet een beker onder de food & beverage-processor in de keuken en laat zichzelf een vezelrijk ontbijt met komkommersmaak inschenken. ,,Leontien, het nieuws graag'', zegt hij.

,,Mexicaanse troepen hebben grote delen van Arizona, Colorado en New Mexico in handen en rukken op naar Los Angeles. En in Kaapstad wordt vandaag de acte ondertekend voor de oprichting van de Afrikaanse Unie'', antwoordt Leontien.

,,Dat zeurt maar door'', moppert Frits. ,,Heb je nog leuk nieuws?''

De wizard watch van Frits begint te piepen. ,,Frits van Rijn hier'', antwoordt hij.

,,Ja, hier Hans Wassenberg in Seoul. Ik denk dat we onze conference-afspraak even moeten verschuiven. Ik kan de cijfers van het afgelopen kwartaal niet uit m'n systeem krijgen. Ergens zit een ellendige bug, het is steeds hetzelfde gedonder. En ik hoor net dat we even geen beeldverbinding kunnen leggen tussen Seoul en Delhi.''

,,OK, begrepen, jammer'', zegt Frits van Rijn. ,,Stuur maar een mailtje voor een volgende afspraak, ik merk het wel.''

Frits neemt een slok van zijn laagcalorische ontbijt. ,,Leontien, trut!'', roept hij. ,,Een half uur te vroeg opgestaan. Je had dit kunnen zien aankomen!''

,,Sorry Frits'', piept Leontien. Frits valt neer op een keukenstoel. ,,Morgen neem ik Viola Holt'', dreigt hij.

Geraadpleegd: Paul Ostendorf, futuroloog, Cap Gemini, Utrecht; On the Edge of the Digital Age, in: Minneapolis Star Tribune, juni 1995; Welcome to the sensitive home, in: The Times, 14 mei 1997.

Illustratie Stang Gubbels

Bovenkant pagina