Let op de kleding

De vraag naar - en dús het aanbod van - seks met travestieten, transseksuelen en transgenders neemt toe.

Lukas Keijser

MOOIE MEISJES zijn het, die er staan in afgedankte bushokjes. Laklaarzen tot boven de knieën hebben ze aan, stilettohakken en zwarte lange jassen met weinig eronder. Een hoogblonde draagt een gehaakt doorkijkrokje en een onthullende panter-bh, een opmerkelijk lange vrouw is gehuld in een lichtblauw gewaad met split tot aan haar heupen.

Terwijl vele auto's stapvoets passeren, lonken de dames op de Amsterdamse tippelzone die bekend staat om zijn vele transseksuelen, travestieten en transgenders. Veel verschil tussen hen en de vrouwen zie je niet. ,,Let op de kleding'', zegt een transseksueel, ,,de vrouwen zijn minder verzorgd.'' De 'afwerkplekken' bevinden zich op een steenworp afstand.

Het is lastig te meten hoeveel transseksuelen (mensen die voor hun gevoel tot de andere sekse behoren en/of een geslachtsverandering hebben ondergaan), travestieten (mannen of vrouwen die zich in de kleding van het andere geslacht hullen) en transgenders (meestal mensen met borsten en een penis) actief zijn in de prostitutie. De mobiliteit die deze groep kenmerkt bemoeilijkt een goed overzicht. Bovendien is nauwelijks na te gaan wat de samenstelling is van clubs, privé-huizen en raambordelen. In een onderzoek van de GG&GD en Stichting soa-bestrijding van dit jaar wordt het aantal geschat op ongeveer duizend. Het merendeel is man noch vrouw en is niet verslaafd aan drugs. Bovendien verblijft het gros illegaal in Nederland, een land waar ze makkelijk geld voor 'de operatie' kunnen verdienen en dat bovendien een tolerant klimaat heeft. Niet zelden is er sprake van gedwongen prostitutie.

Een gevolg van de illegaliteit is onder meer een verhoogd risico op ziektes en infecties. Illegale transseksuelen en transgenders die prostitueren, nemen veelal zonder medische begeleiding op de zwarte markt aangeschafte medicijnen en hormonen in en dienen zichzelf vloeibare siliconen toe of babyolie. Een ander gevolg is dat velen van hen op de tippelzones zijn aangewezen, waar ze, behalve in Utrecht, worden gedoogd.

Een aanzienlijk kleinere groep werkt in clubs, privé-huizen en voor escortservices. Elène Vis, al twintig jaar eigenaresse van escortservices als Stars Entertainment en À la carte, werkt met zes transgenders en een wisselend aantal travestieten. ,,U wilt twee meisjes voor drie uur? Dat is 850 gulden.'' ,,Wat heb je in gedachten? We hebben meisjes van 19 tot 29.'' Terwijl ze klanten aan de telefoon te woord staat, vertelt ze dat ze ongeveer een jaar geleden met transgenders en travestieten begon, toen er opeens veel naar werd gevraagd. Een klant betaalt bij haar 450 gulden per uur. De transgenders houden er 200 tot 250 gulden aan over. Op de tippelzone, zo vertelt een transseksuele prostituee, verdienen de jonge 'meisjes' als ze veel geluk hebben 400 gulden in een nacht, de ouderen verdienen soms helemaal niets.

Er zijn verschillende organisaties die zich inzetten voor transseksuelen en transgenders die prostitueren. Humanitas in Rotterdam bijvoorbeeld biedt voorlichting en hulp bij juridische problemen en huisvesting. Een organisatie als Esperanza, die vooral is bedoeld voor Latijns-Amerikaanse vrouwen, zorgt eveneens voor opvang en juridische hulp. De Stichting soa-bestrijding probeert sinds een jaar of vijf via Vips (voorlichters in prostitutie) op landelijk niveau voorlichting te geven in samenwerking met de GG&GD's.

Vijf van die Vips zijn transgender. Lucie van Mens van de soa-stichting: ,,Vips kennen die andere culturen, waar anders over seks wordt gesproken en gedacht. Bovendien hebben ze het voordeel dat ze zelf in het vak zitten of hebben gezeten en de taal spreken. Ze weten waar het over gaat.''

Patricia (38) uit Roemenië is zo'n Vip. Zeven jaar is ze in Nederland, waar ze ook vrouw werd. Ze ontvluchtte Roemenië waar ze dusdanig werd gediscrimineerd dat ze asiel kreeg in Nederland. In haar huis, versierd met opvallend veel iconen, vertelt ze dat ze begon te prostitueren om geld te verdienen voor elektrische ontharing. Deze behandeling kreeg ze slechts gedeeltelijk vergoed. Patricia werkt nog steeds af en toe op de tippelzone - ,,als ik geld nodig heb'' - maar komt daar ook als Vip. Ze deelt folders uit, praat over de soms agressieve klanten, de risico's van siliconen en hormonen, maar ook over identiteitsproblematiek en intolerantie waar transgenders ook in Nederland volgens haar vaak last van hebben. Volgens Patricia is haar werk erg belangrijk, zeker waar het veilige seks betreft. ,,Veel illegalen doen het zonder, dan kun je meer verdienen.''

Er zijn twee onderzoeken verschenen naar HIV-besmetting bij transseksuelen en transgenders die prostitueren. Het ene onderzoek, gebaseerd op tests onder 55 prostituees, van wie 25 transgender, kwam uit op 24 procent. De Amsterdamse GG&GD kwam bij 17 transgenders uit op twee HIV-geïnfecteerden, ofwel 9 procent. De transgenders en transseksuelen op de tippelzone van Amsterdam hebben dusdanig veel seksueel overdraagbare aandoeningen als syfilis, gonorroe en chlamydia, dat de GG&GD voorlichting en behandeling ervan op de tippelzone voorlopig blijft voortzetten.

Meer dan tien jaar geleden begon een handjevol Thaise transseksuelen in Nederland in de prostitutie te werken. Inmiddels is ongeveer 5 procent van de prostituees transseksueel, transgender of travestiet. Ter vergelijking: in Italië is naar schatting vijftig procent transgender of transseksueel. Zeker op de Amsterdamse tippelzone is de toename merkbaar. In 1992 bestond één procent van de bezoekers van de Huiskamer in Amsterdam uit travestieten en transseksuelen, na de verhuizing naar de Theemsweg is dat inmiddels zo'n 70 procent. De groep verslaafden die de tippelzone eerst bevolkte is, zo wordt aangenomen, in de stad gebleven en kleiner geworden. In Nederland zijn vooral veel Latijns-Amerikaanse transgenders in de prostitutie werkzaam en zij komen met name uit Ecuador. Sinds enkele jaren worden er ook meer uit het Oostblok gesignaleerd. Een klein groepje is afkomstig uit Afrika en een enkeling uit Nederland.

Waar aanbod is, is ook vraag, is de algemene verklaring voor deze groeiende groep prostituees. Thérèse van der Helm van de GG&GD en vertrouwensvrouw voor prostituees bij de gemeente Amsterdam, denkt dat de smaak van de klant is veranderd. ,,Eerst was het Afrikaans, toen Latijns-Amerikaans, daarna jong en virginlike, dus de Oost-Europese meisjes. Nu vinden ze transgenders spannend.'' Ook Elène Vis denkt er zo over. ,,Iets anders brengt de kick niet meer.'' Bovendien: ,,Je moet je niet vergissen in hoeveel mannen homoseksualiteit toch sluimert. Ze durven niet met een man, maar wel met een she-male.''