NIEUWSSELECTIE  
  KORT NIEUWS  
  RADIO & TELEVISIE  
  MEDIA  

De oorlog in Tsjetsjenië is voor Rusland aanleiding de spanning in de relaties met Georgië op te drijven en te trachten zijn greep op de zuidelijke Kaukasus te herstellen.

Door onze correspondent FRANK WESTERMAN

TBILISI, 28 DEC. Tien jaar lang bouwde de geoloog Omar Koetsnasjvili aan de Trans-Kaukasische spoorlijn, een ambitieus Sovjet-project om Georgië voorgoed met Rusland te verknopen. "Puur politiek", zegt de hoofdontwerper achteraf over al die jaren dat hij tekeningen maakte van de tunnel door het bergmassief. "We waren nog maar net met aanleg begonnen of de Sovjet-Unie viel uiteen."

Van de schakel tussen Moskou en Tbilisi resten alleen de blauwdrukken. Koetsnasjvili's infrastructurele werken, spoorwegen en olieleidingen lopen niet langer noord-zuid. Met zijn zoon Irakli is hij het ingenieursbureau GEO-Engineering begonnen. En de nieuwe tijd eist nieuwe projecten: oost-west-verbindingen, om Rusland heen. In het kantoor van GEO-engineering in het hart van Tbilisi staat een maquette van de nieuwe spoorlijn van Georgië naar Turkije. En op kaarten aan de muur is het toekomstig tracé getekend van de oliepijpleiding van Baku aan de Kaspische Zee dwars door Georgië naar de Middellandse Zeehaven Ceyhan in Turkije.

"In plaats van verticale trekken we nu horizontale lijnen", beaamt Mamoeka Aresjidze, adviseur van de Georgische president Edoeard Sjevardnadze. "Dat is een revolutionaire verandering in de Kaukasus die de afgelopen jaren in gang gezet is." De voormalige tv-presentator en parlementariër is presidentieel bemiddelaar "voor regionale banden in de Kaukasus". En dat is een mijnenveld. "Sinds 1795 heeft Georgië zijn lot verbonden aan dat van Rusland, en die afhankelijkheid gaat nu op de helling."

Het christelijke Georgië dreigde aan het einde van de achttiende eeuw bij Perzië ingelijfd te worden, en riep de hulp in van de tsaren. Die bouwden de 'Georgische militaire hoofdweg' van wat nu Tsjetsjenië is tot aan Tbilisi aan de zuidkant van de bergketen. Via deze noord-zuid-verbinding was Georgië verzekerd van militaire steun, zij het ten koste van zijn onafhankelijkheid. Het werd een kolonie van Moskou, een provincie in het tsarenrijk, later een van de vijftien Sovjet-republieken.

De dekolonisatie verloopt moeizaam, met schokken en oorlogen. Rusland laat de Trans-Kaukasus niet zonder slag of stoot gaan en sponsorde begin jaren negentig afscheidingsoorlogen in de Georgische provincies Abchazië en Zuid-Ossetië en de Armeense enclave Nagorny- Karabach in Azerbajdzjan. Nog altijd zijn er Russische militaire bases in Armenië, Abchazië en Georgië.

"Rusland probeert ons in zijn greep te houden", zegt Aresjidze. "Maar in de praktijk drijft het ons in de armen van de NAVO." Die vervreemding is in een stroomversnelling gekomen door de oorlog in het aangrenzende Tsjetsjenië. Het begon ermee dat de Russische luchtmacht in augustus mijnen dropte in het Georgische grensdorp Omalo, zogezegd om een smokkellijn van wapens en munitie voor de Tsjetsjenen af te snijden.

Georgië ontkent dat het wapensmokkelaars omgemoeid doorlaat, maar de Russen geloven dat niet. Moskou eiste van Tbilisi dat het Russische grenstroepen zou toelaten om "de achterdeur" van Tsjetsjenië dicht te gooien. Sjevardnadze weigerde. Via deze 'Weg van het Leven', zoals de Tsjetsjenen hun enige uitweg (naar Georgië) noemen, kwamen vierduizend vluchtelingen en tientallen gezanten van de Tsjetsjeense leider Maschadov, onder hen diens vrouw Hoesmana. Zij bracht in oktober een door haar man ingesproken bandje mee waarin hij Sjevardnadze verzocht om als bemiddelaar in de oorlog op te treden. De Georgische president was daartoe bereid, maar Moskou sloeg zijn aanbod af.

In november volgde een tweede incident: Russische gevechtshelikopters schonden het Georgische luchtruim en namen de grensovergang bij het dorp Sjatili onder vuur. Dat gebeurde op de dag dat Sjevardnadze op de OVSE- top in Istanboel een strategisch pijplijn-verdrag tekende met de buurlanden Azerbajdzjan en Turkije. "Ik sluit niet uit dat de beschieting van Sjatili, uitgerekend op die dag, een waarschuwing was aan ons adres", zegt Aresjidze. Het Kremlin beseft dat het de Kaspische olierijkdom ontglipt, maar legt zich niet bij de nieuwe geo-politieke werkelijkheid neer. "Alleen werkt zo'n bombardement averechts: het sterkt ons in de overtuiging dat we niets meer met de Russen te maken willen hebben."

Rusland heeft de slag om de Kaspische olie verloren, maar vecht letterlijk terug. In Tsjetsjenië. Over Russisch grondgebied aan de noordflank van de Kaukasus loopt al jaren een pijpleiding van de Kaspische naar de Zwarte Zee, die onbruikbaar is zolang het rommelt in Tsjetsjenië. De bouw van een bypass om de opstandige republiek heen is te duur, en mede daarom pogen de Russen de Tsjetsjeense opstandelingen voor eens en voor altijd te verpletteren.

"Rusland gedraagt zich als een gewond beest", zegt Aresjidze. "Het slaat wild om zich heen en is niet te vertrouwen." Eind november voorspelde hij "provocaties" om Georgië bij het conflict te betrekken. En inderdaad, de incidenten stapelen zich op. Het Kremlin verwijt Georgië "Tsjetsjeense keelafsnijders" in de ziekenhuizen te behandelen. Het zou de internationale terrorist Osama Bin Laden onderdak bieden en "een raam openzetten voor wapens en financiering van de rebellen".

Zogezegd om de Tsjetsjeense rebellen de pas af te snijden, heeft het Russisch leger paratroopers langs de Georgische grens gedropt. Vorige week raakten vier Georgische grenssoldaten gewond bij een mortieraanval op hun wachtpost. Het is dan ook niet toevallig dat Washington de Russen prompt waarschuwde de soevereiniteit van Georgië en Azerbajdzjan onder geen beding te schenden.

"Rusland probeert ons koste wat kost bij de oorlog te betrekken", stelt het Georgische parlement in een verklaring. Daarvan is ook Sjevardnadze overtuigd, die in de twee moordaanslagen op zijn leven de hand van Moskou ziet. Hij heeft aangekondigd dat zijn land in 2004 (als de overeengekomen ontmanteling van Russische legerbases is voltooid) het lidmaatschap van de NAVO zal aanvragen. De naburige Azeri zijn al een stap verder: die willen komend jaar in Baku een NAVO-informatiecentrum openen om de bevolking vertrouwd te maken met deze nieuwe beschermheer.

De oude generatie is argwanend, maar de jongeren zijn nog anti- Russischer dan dat ze anti-Amerikaans zijn. En daarom moet het maar. Irakli Koetsnasjvili, die met zijn vader het ingenieursbureau GEO- Engineering runt, denkt dat het pijpleidingverdrag met beide buren "een verzekering is voor de toekomst". Niet alleen zullen de straatarme Georgiërs aan de doorvoer van de Kaspische olie verdienen, de pijpleiding geeft de jonge staat "een politieke ruggengraat". Een soeverein Georgië is dan een van Amerika's "vitale belangen", zegt Irakli. "Denk maar aan Koeweit. Zodra die pijpleiding er is zullen de Amerikanen ons verdedigen."

Zie ook:

'Ze doden elkaar zolang het ons past' (22 december 1999)
'Jullie maken me kapot!' (21 december 1999)
Zware verliezen Russen in Grozny (16 december 1999)
Hoofdstad Tsjetsjenië omsingeld (6 december 1999)
Ditmaal rouwen soldatenmoeders alleen (2 december 1999)
Tsjetsjenië overschaduwt OVSE-top van verzoening (18 november 1999)
Confrontatie VS-Rusland dreigt (17 november 1999)
'Geen conflict over oorlog in Tsjetsjenië' (6 november 1999)
'De piloot zag ons - en schoot' (4 november 1999)
Tsjetsjenen tijdens vlucht beschoten (30 oktober 1999)
Leger geeft aanval markt Grozny toe (23 oktober 1999)
Bloedbad Grozny door raketaanval (22 oktober 1999)
Rusland: in Tsjetsjenië is doel bereikt (5 oktober 1999)
Rusland begint invasie Tsjetsjenië (2 oktober 1999)
Rusland dreigt Tsjetsjenië met grondoorlog (27 september 1999)

( a d v e r t e n t i e s )