|
Leed, emoties en dreigbrieven
Als het over de WAO gaat, lopen de
gemoederen in de politiek al gauw hoog op. Kamerleden worden bedolven
onder brieven van boze of verdrietige burgers.
Kees Versteegh
"GEACHTE MEVROUW Bijleveld-Schouten. Er is onnoemelijk veel leed in
Nederland maar U kunt daar iets aan doen!"
De aanhef staat in vette letters gedrukt, de rest van de brief doet het
iets rustiger aan. Nadat de briefschrijver zichzelf en zijn
`Christelijke ME/CVS-praatgroep' heeft voorgesteld gaat het verder: ,,De
leden van mijn praatgroep zijn oprechte, hartelijke mensen die zich in
hun vroegere leven met hart en ziel hebben ingezet voor hun werk, gezin
en allerlei maatschappelijke taken. Ze betaalden hun premies en
belastingen. Ik durf gerust te stellen, dat zij meer dan gemiddeld
bijgedragen hebben aan de opbouw van de samenleving. Nu zijn ze ziek,
uitgeteld door de nog immer onbegrepen ziekte ME, ook wel het Chronisch
Vermoeidheidssyndroom genoemd. Hun carriere is stuk, hun
maatschappelijke inzet is gestopt, hun gezinsleven is ingezakt, en
vooralsnog is er geen uitzicht op herstel, want er is geen behandeling
voor ME/CVS! (...) U kunt niets doen om hen beter te maken. U kunt geen
verloren vriendschappen of carrieres herstellen. Maar U kunt wel iets
doen aan de wijze waarop deze mensen gekeurd worden door de
uitkeringsinstanties in dit land! Dringend verzoek ik U zich in te
zetten voor deze geweldige mensen die zich nu zo verlaten voelen. Help
ze!''
Het is maar een van de uitingen van onrust die Tweede-Kamerleden - in
dit geval de christen-democrate Ank Bijleveld-Schouten - dezer dagen met
kilo's tegelijk ontvangen nu de WAO-discussie weer is losgebarsten. Veel
meer dan bij andere politieke onderwerpen wenden kiezers zich tot
parlementariers met vaak emotionele teksten, soms uitmondend in
(zelf)moorddreigingen. Zo ontvingen Karin Adelmund (PvdA) en Arthie
Schimmel (D66) in 1995 een brief van een arbeidsongeschikte die dreigde
hen met het HIV-virus te injecteren.
De roemruchte kloof tussen burger en politiek bestaat niet bij de WAO.
Parlementariers die klagen over de incidenten en details die hun
wetgevende werk ontregelen, stellen zich tegenover arbeidsongeschikten
ineens heel begrijpend op. Of ze worden zelf emotioneel, zoals Adelmund
in 1995 tijdens een debat over de herkeuringen van oudere WAO'ers.
Arbeidsongeschikten zijn, samen met de asielzoekers, nu eenmaal de
helden van de `emotionele democratie', een term van de Amsterdamse
socioloog Bas van Stokkom.
,,Ik krijg zo'n tien a vijftien van dergelijke brieven per dag over de
WAO, afgezien nog van de vijf a tien telefoontjes'', zo rapporteert
Kamerlid Geert Wilders (VVD). Ook de meeste andere Kamerleden die zich
met de WAO bezighouden, zien de laatste weken een verhoogde activiteit
van briefschrijvers en bellers.
,,Bijna iedereen die reageert is verdrietig of boos, soms heel boos'',
zegt Wilders. ,,Het eerste velletje staat dan vol scheldwoorden. Ik
probeer zulke brieven telefonisch te beantwoorden, liever dan dat ik
terugschrijf. Dat komt niet alleen persoonlijker over. Je kunt alles dan
beter uitleggen. Niet dat we als vrienden uit elkaar gaan, hoor, maar ik
heb dan wel vaak het misverstand kunnen wegnemen dat de VVD heel graag
wil ingrijpen in de hoogte en duur van hun uitkering. We willen dat
scenario voorkomen door nu juist eerst andere maatregelen te nemen.''
,,Het is niet alleen maar de dreiging dat hun uitkering omlaag gaat
waarom mensen bellen'', vult CDA-specialist Pieter-Jan Biesheuvel aan.
,,Een andere sterke drijfveer om te reageren zijn de herkeuringen. Als
dat onderwerp in de media speelt, en zeker als arbeidsongeschikten zelf
binnenkort voor zo'n herkeuring staan, dan merk ik dat hier meteen. De
bellers en schrijvers zien er vreselijk tegenop weer door die hele
administratieve molen heen te moeten, of het risico te lopen een deel
van hun uitkering kwijt te raken. Ik ben in die gevallen minstens
twintig minuten aan zo'n telefoontje kwijt. Nogal wat mensen worden
namelijk ongelooflijk persoonlijk, vertellen over hun vrouw en kinderen
die zijn weggelopen, dat ze erover denken er een einde aan te maken.
Vergeet niet, de wereld van veel arbeidsongeschikten is heel klein
geworden. Ze storten dan bij jou hun hele hart uit.''
De golf emoties onttrekt gemakkelijk het zicht aan de politieke
verschillen in het WAO-debat. Sommige Kamerleden valt op dat de
politieke schuldvraag door de bellers en schrijvers nauwelijks nog wordt
gesteld. Het besef dat het CDA en de PvdA in 1993 een grote
bezuinigingsoperatie in de WAO doorvoerden, en dat de VVD destijds nog
veel verder had willen gaan met ingrepen in de uitkeringen, keert in de
brieven en telefoontjes niet of nauwelijks terug. Het denken in
politieke tegenstellingen, zondebokken en samenzweringen (de
multinationals en imperialisten uit de jaren zeventig bijvoorbeeld)
heeft plaatsgemaakt voor het zoeken naar mededogen en respect.
,,Mij valt op dat veel bellers en schrijvers de huidige WAO als een
gegeven beschouwen. De voorgeschiedenis herinneren ze zich niet meer'',
zegt Biesheuvel. Als secondant van de toenmalige CDA-fractieleider
Brinkman hielp hij begin 1993 het nieuwe WAO-stelsel mee in elkaar te
timmeren. ,,Ja hallo, zeg'', reageert D66-woordvoerster Arthie Schimmel
meteen pissig. Zij opponeerde in 1993 tegen diezelfde wijziging. ,,Wat
Biesheuvel doet, is speculeren op het kortetermijngeheugen van de
arbeidsongeschikte. Dat vind ik buitengewoon kwalijk.''
Soms willen christelijke praatgroepen van arbeidsongeschikten zich nog
wel eens tot `hun' CDA richten, en D66-kiezers per brief herinneren aan
een uitspraak die `hun' Kamerlid Schimmel ooit in de Goudsche Courant
deed. Maar arbeidsongeschikten willen, boven alles, gewoon hun hart
kunnen uitstorten, het maakt niet zoveel uit bij wie. ,,Laatst had ik
hier een ex-gedetineerde op mijn kamer zitten'', vertelt het liberale
Kamerlid Wilders. ,,Ik dacht nog: o jee, als dat maar goed gaat. Maar
nee hoor, hij vond het fantastisch dat hij op mijn kamer zijn verhaal
mocht komen vertellen en dat ik beloofde een brief te zullen schrijven
aan het Gak, district Den Haag. Dat vond-ie geweldig, want reken maar
dat zoiets indruk maakt. Hij voelde zich serieus genomen.''
Het zijn niet alleen de emoties die de depolitisering in de hand werken.
Het opereren van de lobby's heeft dezelfde uitwerking. Ook bij de WAO
zijn ze er: de `platforms', de `steunpunten', de `fondsen'. Hun
`mailingslist' bestrijkt alle grote fracties in de Kamer. Wilders vist
een opengemaakte enveloppe uit zijn prullenbak met achterop een
donkerblauwe sticker. ,,Na het openen van deze enveloppe zijn de meeste
ME-patienten al doodop'', staat erop. Daaronder staat in kleine
lettertjes gedrukt: ,,Help zoeken naar de oorzaak. Giro 373111, tav
ME-fonds te Amsterdam.''
,,Er zitten nogal eens van die standaardbrieven in die enveloppes'',
zegt Wilders. ,,Die krijgen van mij dan ook een standaardantwoord.''
Toch werkte de aanpak. Het was juist de ME-groep die enkele maanden
geleden bij een meerderheid van de Tweede Kamer een verzachting van de
keuringscriteria voor hun moeilijk grijpbare ziekte wist af te dwingen.
,,Wij gingen als enige grote fractie niet onderuit tegen deze lobby'',
zegt Wilders, die eerder medewerker van de VVD-fractie was en al sinds
1990 intenstief met de WAO bezig is.
,,Een meerderheid ging echter akkoord met een versoepeling voor de groep
ME-patienten. Maar dat is precies een van de redenen waarom we nu weer
over de WAO zitten te praten.''
|
