Big Brother wordt een reality-soap genoemd. Ten onrechte. Het programma heeft meer weg van een quiz, met regels, opdrachten en een grote prijs. En terloops leer je de deelnemers kennen.

Rogier Proper

WANNEER JE VAN het NOS-Journaal beweert dat het een quiz is (redacteuren maken een dagelijkse nieuwsselectie; zullen ze ermee scoren?), is het dan vreemd dat je vervolgens concludeert dat het een behoorlijk saaie quiz is? Nee, want het dagelijkse programma beanwoordt in geen enkel opzicht aan de regels die je aan een spannende quiz mag stellen. Dan kun je ook beweren dat het NOS-Journaal gisteren een behoorlijk beroerde aflevering van z'n dagelijkse Pinterbewerking ten beste gaf, terwijl RTL Nieuws met z'n versoapte Shakespeare dan heel wat sterker scoorde. Zoiets is er ook met dat Big Brother. Er bestaat een grote behoefte aan labelen (de tot grote verwarring leidende menselijke neiging tot ordening) en over het tv-programma Big Brother is iemand ooit gaan beweren dat het een reality-soap is. Vervolgens schreven vele columnisten en tv-recensenten namens het gestudeerde deel der natie dat ze het maar sáái vonden. Ze konden zich niet voorstellen waarom er zoveel naar gekeken werd. Dit moest wel te maken hebben met de eigenschappen van het soap-genre dat immers appelleert aan de laagste en domste emoties van de kijkers.

In hoeverre dat laatste zo is zullen onderzoeken moeten uitwijzen. Proberen wij intussen de vraag te beantwoorden: heeft Big Brother iets met het genre soap te maken? Met tv-drama dus? We vinken even een paar kenmerken af.

Is er in Big Brother een groep personages samengesteld, waarvan je boeiende conflicten mag verwachten en dus optimale verhaalontwikkelingen?
Nee, de leeftijden liggen dicht bij elkaar, er is niet gezocht naar personen met een heftige maatschappelijke of persoonlijke achtergrond, de karakters hebben een hoog Veronicagehalte, er lijkt juist eerder gekeken naar zo min mogelijk labiliteit bij de medespelers om de heftigste conflicten te voorkómen.

Spelen de verhalen in het programma zich af volgens verschillende, door elkaar heen gemonteerde, verhaallijnen (kenmerk van soap, en ook van realitysoap)?
Nauwelijks. Er wordt in de dagelijkse samenvatting van de gebeurtenissen wel geprobeerd iets dergelijks te suggereren (eventjes was er sprake van een verliefd koppel; zou het wat worden tussen hen?), maar er is ondanks de 24 uur opname per etmaal in de verschillende ruimten van het huis, nauwelijks materiaal voor.

Heeft het programma een spannende dramatische vorm met scenes en cliffs?
Er wordt natuurlijk wel geprobeerd uit het opgenomen materiaal iets spannends te monteren, maar de opdrachten die aan de medespelers worden uitgedeeld om die spanning aan te jagen, lijken vooral gericht op het groepsgebeuren en de saamhorigheid. Daarmee creëer je geen leuke intriges en parallelle ontwikkelingen. Bovendien heeft het programma in z'n samenstelling niet de vorm van een dramaserie, maar van een reportage. Een vertellersstem probeert de fragmenten aan elkaar te praten en spanning te suggereren.

Dagelijks tv-drama is toch automatisch soap?
Nee, dat is een vaak terugkerend misverstand. Er bestaan ook wekelijkse soaps (Dynasty, Melrose Place). Het gaat om de manier van vertellen, om de vorm en inhoud, niet om de frequentie. Een huwelijk wordt ook niet gedefinieerd door het aantal malen geslachtsgemeenschap. Wel kan de hoge kijkdichtheid van het programma te maken hebben met de dagelijkse uitzending. Er ontstaat daardoor een snelle bekendheid en vertrouwdheid met de personages, wat grote indentificatiekansen schept.

Heeft het programma een of meer verhalen?
Ja, het heeft één verhaal. Een aantal mensen zit drie maanden opgesloten in een huis, ze moeten daar volgens hen opgelegde regels leven en door onnatuurlijke selectie zal er van hen één overblijven, die een kwart miljoen gulden wint. Zonder de andere drama-ingrediënten, lijkt dat een tamelijk slap verhaal voor een dramaserie.

Goed, Big Brother kun je dus nauwelijks reality drama noemen, al zit er een hoop zogenaamde reality in.

Nou en?

Saai is het kennelijk niet, anders zouden er niet zoveel mensen kijken. Ze vinden het spannend. En ze hopen steeds dat er echt iets gaat gebeuren. Het is die uitgestelde behoeftebevrediging die dit programma wél gemeen heeft met de constructie van de soap, waar je steeds even stopt met vertellen wanneer het spannend wordt of dreigt te worden.

Als je het programma per se wilt categoriseren, kun je Big Brother het best een tv-spelletje noemen, een variant van een quiz. Dat verklaart meer over de populariteit en de saaiheid die geen saaiheid is dan het begrip reality soap. Dankzij de dagelijkse frequentie, de behoefte aan voyeurisme bij de kijker, de simpele identicatiemogelijkheden met de spelers, en vooral het antwoord op de de vraag: wie houdt het 't langst vol en mag tot het einde blijven (en wint een kwart miljoen gulden), is het aantal kijkers flink opgedreven.

Het is een tv-spelletje met regels en opdrachten en een grote prijs in het verschiet, de deelnemers aan het spel moeten daarvoor rare dingen doen en we leren in die omstandigheden iets van hun persoonlijkheid kennen, een van de charmes van de tv-quiz. Geven zij zich bloot, laten ze zich kennen? En binnen de kortste tijd zijn zij ook nog eens Bekende Nederlander geworden, iets waar het tv-spel ook niet buiten kan. Je moet ervan houden.

Rogier Proper maakt films en tv-drama's. Eerder schreef hij soaps: Goede Tijden Slechte Tijden, Onderweg naar Morgen en Goudkust.