Bloeden met kop richting Mekka

Arlen Poort
Het hele dierenrijk is volgens de islam verdeeld in rein en onrein. Alleen rein vlees mag gegeten worden. Maar het moet wel op de juiste manier worden geslacht.

'BISMILLAH, in de naam van God'', zegt Abdullah Vuijk als hij zijn mes in een kippenhals zet. Met een snelle haal snijdt hij de nek door. De kop blijft alleen nog via de wervels verbonden met het lichaam. Vuijks assistent houdt de halsslagader met twee vingers dicht om te voorkomen dat het kippenbloed voortijdig uit het lichaam spat. Pas als de kip ondersteboven in een trechter is gelegd, mag hij doodbloeden. Daarna pakt de assistent een tweede kip. Hij vouwt poten en vleugels bijeen en richt het dier op zijn rug richting Mekka, terwijl hij de hals dichtknijpt. ,,Bismillah.'' De eerste kip begint te stuiptrekken.

Vuijk, Hagenaar van geboorte, is in dienst bij de stichting Halal Voeding en Voedsel (HVV), een moslimorganisatie die toeziet op de correcte toepassing van islamistische voedselvoorschriften. Deze middag slacht hij kippen, kalkoenen en een enkel konijn in een bedrijf in Oude Leede, bij Pijnacker. De overwegend Marokkaanse en Turkse klanten kunnen hun dieren hier levend bestellen. Vuijk zorgt ervoor dat het vlees rein is.

O gij die gelooft

eet van de deugdelijke dingen

die Wij u

als levensonderhoud gegeven hebben

en brengt aan God dank

indien Hij het is die gij dient.

Hij heeft slechts voor u

verboden gemaakt

het verstorvene, bloed,

zwijnevlees

en wat geslacht is met een

aanroep

die niet tot God was (..).

Op verscheidene plaatsen in de Koran zijn de regels te vinden die God stelt aan het voedsel van zijn gelovigen. Het vlees van zwijnen en carnivoren is onrein, en ook bloed en vlees van doodgevonden dieren (het verstorvene) mag de mens niet tot voedsel dienen. En de dieren die het Oude Testament onrein noemt, zijn dat ook voor de moslim.

Maar de islam is niet alleen wat de Koran zegt. Een andere belangrijke bron voor regels en voorschriften is de sunna, het na te volgen gedrag van de profeet Mohammed. Zijn handelen is door de overlevering bewaard gebleven in de tradities (hadieth), beschrijvingen die zijn doorverteld door mensen die Mohammed hebben gekend. Uiteindelijk zijn deze tradities op schrift gesteld. Zij vormen naast de Koran een belangrijke basis voor het islamitische recht, de sjarie'a. Een van die tradities zegt bijvoorbeeld (volgens de overlevering van Djabir ibn Abdallah): ,,De Profeet heeft op de dag van de verovering van Chaibar het vlees van tamme ezels verboden, maar hij heeft paardenvlees toegestaan.''

Latere uitleg van Koran en sunna door schriftgeleerden, oelama, is een derde grondslag voor islamitische wetgeving. Het hele dierenrijk is zodoende in de loop der eeuwen verdeeld in rein en onrein. Kippen, kalkoenen en andere loopvogels bijvoorbeeld zijn halal of rein verklaard, ofschoon ze naast zaden ook vlees (wormen) eten. Volgens de Koran zijn landdieren alleen halal indien ze planten eten. Zeedieren zijn bijna altijd halal, behalve bijvoorbeeld haaien en zoogdieren als zeehonden en zeeleeuwen.

Ook hoe een dier gedood wordt is aan regels gebonden, waarvan er een in de Koran genoemd wordt: degene die een dier slacht, moet dat doen tijdens het aanroepen van God. Dat de slachter een moslim is, is niet noodzakelijk. Een gelovige jood roept dezelfde God aan als een moslim, en het dier dat hij slacht mag een moslim ook eten. Christenen echter kennen de drie-eenheid van Vader, Zoon en Heilige Geest. Dit is de moslim een gruwel, en hij kan daarom het dier dat een christen heeft geslacht, niet eten.

Voor de jacht geven de tradities uit de overlevering eveneens aanwijzingen. Volgens verteller Adi ibn Hatim heeft de profeet bijvoorbeeld gezegd: ,,Als je een pijl afschiet, noem dan Gods naam. Als je het dier vindt dat hij heeft gedood mag je het eten, behalve als het in het water is gevallen, want dan weet je niet of het door het water is gedood of door jouw pijl.'' En wie met een hond jaagt, moet Gods naam uitspreken als hij de hond uitstuurt.

Tijdens de slacht moet het te doden dier met de kop richting Mekka liggen. De slachter moet met een zo scherp mogelijk mes de vier 'aderen' van het dier doorsnijden: de twee bloedvaten, de luchtpijp en de slokdarm. De kop moet wel aan het lichaam vast blijven zitten. ,,Het snijden moet het liefst in een haal gebeuren. Je moet dus niet zagen. Onnodig een dier pijnigen is in de islam verboden'', zegt Abdul Qayyoem, voorzitter van de stichting HVV. Na het snijden moet het dier zo goed mogelijk leegbloeden. Het vlees moet daarna op een reine plaats verwerkt worden.

Deze regels vereisen een andere praktijk van slachten dan in Nederland gebruikelijk is. In Nederlandse slachterijen krijgen dieren eerst een pen door het hoofd geschoten om de dood zo snel mogelijk te laten intreden. Pas daarna wordt de hals doorgesneden om het dier te laten leegbloeden. Een rund dat zo is geslacht, is volgens de islam echter onrein. Zeker als het dier eerst een verdoving heeft gekregen, wat gewoonlijk het geval is en ook wordt bepleit door de Dierenbescherming.

Om tegemoet te komen aan de tegenstrijdige eisen van de islam en de Dierenbescherming heeft het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij regels opgesteld voor ritueel slachten. Omdat verdoven volgens de islam niet mag, moeten de te slachten dieren in een apparaat worden 'geimmobiliseerd'.

Daartoe worden runderen in een fixatietoestel geplaatst, een bak die kantelt en zo het rund in rugligging brengt. Schapen en geiten worden in een burrie geplaatst (een V-vormige bak) of in een fixatietoestel. Als de slachter een burrie gebruikt, moeten twee mensen het dier vasthouden. Runderen moeten na de toebrengen van de halssnede minimaal vijfenveertig seconden leegbloeden, en kleinvee dertig seconden. Voor het geval er iets misgaat en het dier onnodig pijn dreigt te lijden, stelt het ministerie de aanwezigheid van een schietapparaat en een verdovingsmiddel verplicht.

Veel Nederlandse slachterijen voeren tegenwoordig naast de 'gewone' ook rituele slachtingen uit. Zij hebben bijvoorbeeld moslims in dienst, of ze huren een slachter bij HVV. Het vlees is bestemd voor islamitische slagerijen of voor klanten die zelf naar de slachter komen.

De stichting HVV probeert voor moslims het kaf van het koren te scheiden door een vijftal eigen keurmeesters bij de slachterijen langs te sturen. Daarbij kijken zij bijvoorbeeld ook naar het vervoer van het vlees, want een rein runderkarkas mag niet samen met varkensvlees in een vrachtwagen hangen.

De eigen slachters van HVV en het keurmerk dat de stichting afgeeft, moeten moslims de zekerheid bieden dat hun voeding halal is. Toch laat nog niet iedereen in Oude Leede het werk over aan slachter Vuijk. Een enkeling neemt zelf het mes ter hand om zijn aankopen - een kalkoen, twee kippen en een haan - ritueel het leven te benemen.

Citaten afkomstig uit 'Leidraad voor het leven, de tradities van de profeet Mohammed', ingeleid, gekozen en vertaald uit het Arabisch door Wim Raven.

NRC Webpagina's
17 december 1998