De Kolubara-mijnwerkers trokken zich nooit veel aan van de protesten tegen Milosevic, maar spelen nu plotseling een cruciale rol in het verzet. En Milosevic weet dat.

Door onze correspondent YAEL VINCKX

SKOPJE, 5 OKT. Ze stonden ineens voor de poorten en de hekken van de Kolubara-mijn, zegt Nenad Titarica. "Tienduizenden mensen. En ze kwamen om de mijnwerkers te helpen zich te verdedigen tegen de politie." Titarica, lid van de Servische verzetbeweging Otpor!, stond er zelf ook van te kijken. "Al die mijnwerkers, al die agenten, al die demonstranten", zegt hij over een krakende telefoonlijn vanuit Kolubara. Duizenden mijnwerkers van de Kolubara-mijn, zo'n veertig kilometer ten zuiden van de Servische hoofdstad Belgrado, zijn sinds vrijdag in staking. Ze protesteren tegen de uitslag van de presidentsverkiezingen. De kandidaat van de oppositie, Vojislav Kostunica, heeft volgens hen gewonnen - de 'manipulaties' van de regering ten spijt, zegt Titarica.

De steun uit de mijn komt onverwachts. De mijnwerkers hebben zich nooit veel aangetrokken van de protesten tegen het regime-Milosevic. Bij eerdere demonstraties, in 1992 en in 1996, bleven ze aan het werk in de mijnen. Het was de middenklasse die ten strijde trok tegen Slobodan Milosevic, tegen het economische failliet van het land, tegen de gigantische prijsstijgingen, tegen de status van internationale paria. De strijd tegen Milosevic was niet de strijd van de mijnwerkers.

Nu zijn ze ineens de voorhoede van het verzet tegen de Joegoslavische president. De reden van de mentaliteitsverandering onder de mijnwerkers is onduidelijk. Misschien zijn het de arbeidsomstandigheden. De Servische regering heeft al jarenlang niet meer geïnvesteerd in hun industriële dinosaurussen. Dat werd vorig jaar pijnlijk duidelijk, na de overname van elektriciteitscentrales en mijnen door de Verenigde Naties in de 'bevrijde' Servische provincie Kosovo.

Een medewerkster van de Verenigde Naties in Mitrovica, een mijnstad in het noorden van Kosovo, ging voor de lol eens mee de schacht in. Eenmaal beneden zag ze wanden vol scheuren. Daar sijpelde water doorheen. "Achter die muren is de mijn volgelopen met water", zei een medewerker. "Ik wist niet hoe snel ik weer naar boven moest", aldus de geschrokken medewerkster enkele dagen later.

Ook in de Kolubara-mijn zijn ongelukken aan de orde van de dag - en uiteindelijk hebben ook de mijnwerkers dat begrepen. Maar meer nog ruiken ze de kans om van Milosevic af te komen. De staking van de eens zo onverschillige mijnwerkers is dan ook een teken aan de wand.

Milosevic ziet het gevaar ook. Dinsdagochtend stuurde hij daarom de chef-staf van het leger, generaal Nebojsa Pavkovic, naar de mijnen om te onderhandelen. Maar Pavkovic, die eerder had gezegd "het leger niet in te zetten tegen de wil van de mensen", kwam met lege handen thuis. Hij werd vriendelijk ontvangen doch beslist geweigerd. Enkele uren na Pavkovic' bezoek kondigde de openbare aanklager aan elf stakingleiders en twee oppositieleiders, op bezoek in de mijnen, te zullen vervolgen voor "criminele activiteiten". Maar tot nu toe zijn de mannen nog niet gearresteerd. Wel heeft rechter Nebojsa Simeunovic geweigerd hen in hechtenis te laten nemen. Hij is prompt vervangen door een Milosevic- gezinde rechter.

Gisteren was een belangrijke dag: voor de Kolubara-mijnwerkers en Milosevic. Aan het einde van de dag trok de zwaarbewapende politie het mijncomplex binnen. Ze stuitte op een enorm kordon van mijnwerkers, die geenszins van plan waren opzij te gaan. Het stakingscomité wist in de verwarring de oppositieleiders in het nabijgelegen stadje Lazarevac te bellen. Die belden op hun beurt het lokale radiostation, dat het nieuws van de dreigende botsing uitzond.

Daarop trokken duizenden mensen naar de fabriek om de mijnwerkers te helpen. Ze trokken door velden en sloten om de politie bij de toegangspoort te ontwijken.

Het optreden van die agenten is belangrijk. Het geeft aan hoever de politie wil gaan in de verdediging van haar president-in-het-nauw. Tot nu toe heeft de politie niet op de mijnwerkers ingeslagen. Toen gisteravond drie oudere mannen op een shovel een politiewagen aan de kant schoven, keken de agenten de andere kant op. Toen zij daarna schouderklopjes ontvingen van de mijnwerkers, lachten ze schaapachtig.

De mijnwerkers zijn zich opeens bewust van hun macht. Zij produceren 70.000 ton kolen per dag. Zij zorgen voor de helft van de benodigde elektriciteit in Servië. Zij hebben hun vinger op het lichtknopje. In Belgrado sluit het staats-elektriciteitsbedrijf al regelmatig gedurende enkele uren de stroom af. "De kolen raken op", zeggen de autoriteiten, "als gevolg van de staking in de mijn."

"Ze proberen ons in een kwaad daglicht te stellen", antwoordt Nenad Titarica over de telefoon, "want er is nog genoeg elektriciteit." En zo lijkt Belgrado toch weer een sleutelrol in deze crisis te spelen. Want het is de vraag hoe lang de inwoners van de hoofdstad zonder stroom willen zitten.

Zie ook:

Van Aartsen valt oppositie Servië af (4 oktober 2000)
Servië overspoeld door protestacties (2 oktober 2000)
Joegoslaven lopen 'weer lachend rond' (2 oktober 2000)
Milosevic zet tweede ronde gewoon door (29 september 2000)
Geen inzet leger tegen oppositie (28 september 2000)
Milosevic op achterstand in Joegoslavische verkiezingen
(27 september 2000)
Oppositie Joegoslavië eist uitslag (27 september 2000)
Wat zit er nog in Milosevic' trucendoos? (27 september 2000)
Oppositie Joegoslavië eist uitslag (26 september 2000)
Wat zit er nog in Milosevic' trucendoos? (26 september 2000)
Stapel stembiljetten op de koffietafel (25 september 2000)
Stembusfraude dreigt in Joegoslavië (23 september 2000)
Beide kandidaten claimen de winst (25 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )