De kiezers in Joegoslavië konden gisteren naar de stembus. De officiële uitslag wordt op voorhand gewantrouwd. 'Deze verkiezingen zijn een farce.'

Door onze redacteur YAËL VINCKX

PODGORICA, 25 SEPT. Het Joegoslavische leger zou de stemlokalen bewaken. Duizenden stemmen zouden zijn gestolen. De Montenegrijnse agenten zouden flyers met de oproep tot een boycot van de verkiezingen uitdelen.

De wildste geruchten deden de ronde in de Joegoslavische republiek Montenegro tijdens de gisteren gehouden verkiezingen. Er werd gespeculeerd over de inzet van Milosevic-gezinde legereenheden bij de stemlokalen. Het bericht, dat door het Joegoslavische staatspersbureau Tanjug enkele uren voor de opening van de stemlokalen de ether in werd geslingerd, veroorzaakte lichte paniek. "Even waren we ongerust", zou een lid van de Montenegrijnse speciale politie, verklaard tegenstander van het regime van de Joegoslavische president Slobodan Milosevic, later verklaren.

Een dag na de verkiezingen laten alle beschuldigingen over intimidatie, fraude en andere onregelmatigheden, over en weer, zich nog moeilijk weerleggen. Stemfraude bijvoorbeeld, is lastig te bewijzen zonder onafhankelijke waarnemers in de stemlokalen, bij het sluiten en het vervoer van de stembussen en bij het tellen van de stemmen. Voorlopig moet men het stellen met observaties. Verslag van een rit gisteren langs diverse stemlokalen; langs speculaties, halve en hele waarheden.

Stemlokaal 9, Podgorica. "Ik stem niet. Deze verkiezingen zijn een farce. Ik stem alleen tijdens een referendum voor de onafhankelijkheid van Montenegro", zegt een voorbijganger op de stoep voor stemlokaal nummer negen. Onder zijn arm klemt hij een vers brood en een verse krant. De stembureaus zijn sinds anderhalf uur open en voor de deur van het café dat als stemlokaal dient, heeft zich een rijtje kiezers gevormd. "Die domkoppen leveren ons uit aan een gek", zegt de voorbijganger hoofdschuddend. Die gek, dat is Milosevic.

In de opening van het stemlokaal staat een man. "Daar zitten ze", wijst hij. Op een bankje tegenover het café zitten drie mannen in spijkerbroek en overhemd. Maar dat is slechts schijn, weet de man. "Het zijn agenten." Montenegro is diep verdeeld; circa zestig procent van de bevolking steunt het streven naar onafhankelijkheid van de Montenegrijnse president Milo Djukanovic, veertig procent wil bij Servië blijven. De politie in Montenegro is loyaal aan de president. "Die agenten fotograferen de mensen voor het stemlokaal", fluistert de man in de opening. "Iedereen die stemt, wordt straks ontslagen." De mannen op het bankje steken nog maar eens een sigaretje op. Nergens is een camera te bekennen.

Stemlokaal 26, Podgorica. "Milosevic is een held. De oppositie vertelt alleen leugens. En die leugens worden gefinancierd door Amerika", schreeuwt de gepensioneerde metaalarbeider voor stemlokaal zesentwintig. Dreigend heft hij zijn wandelstok op. "Rustig nou", maant zijn vrouw. Het stembureau is gevestigd in een stenen garage. De wachtenden kunnen door het raam de kiezers letterlijk op de vingers kijken. De kiescommissie telt een afgevaardigde van Djukanovic' partij. De oppositie heeft diens partij gevraagd namens hen een oogje in het zeil te houden. "Ik heb nog geen fraude geconstateerd", mompelt de man onder boze blikken van zijn pro-Servische collega's.

De eigenaar van de stenen garage, Scepan Adzic, schenkt koffie. Hij is lid van de Socialistische Volks Partij (SNP) van Montengro, een zusterpartij van Milosevic' partij in Servië. De verkiezingen, zo zegt hij, verlopen volgens de regels. Wat doet deze stapel stembiljetten dan op zijn koffietafel? Die worden straks door leden van de kiescommissie naar kiezers gebracht die niet naar het stembureau kunnen komen. Vanwege een gebroken been bijvoorbeeld, antwoordt hij. "De mensen hoeven alleen maar een cirkeltje en een handtekening te zetten." Zo'n systeem is gevoelig voor manipulatie.

Later op de middag zal de oppositie van Servië zich beklagen over het "grote aantal stembiljetten" voor zieke mensen in Montenegro. Meer dan achttienduizend mensen zouden niet in staat zijn zelf naar het stembureau te komen. "Er heerst een ware epidemie in Montenegro", zegt de oppositie vol ironie. Bovendien zouden hun leden van de kiescommissie niet mee op bezoek mogen. Fraude, zo oordeelt ze dan ook.

Stemlokaal 2, Kolasin. "De verkiezingen verlopen kalm", zegt een politie-commandant halverwege de middag in de stad Kolasin. Kolasins gemeenteraad wordt gedomineerd door de pro-servische SNP. Die heeft de boycot van de president naast zich neergelegd. De bevolking van Kolasin is diep verdeeld over de onafhankelijkheid. De kwestie heeft zelfs de brandweer gespleten. Van oudsher kent Montenegro een gemeentelijke en een vrijwillige brandweer. De vrijwillige brandweer in Kolasin telt slechts een man: een voorstander van afscheiding van Servië. Zijn pro-Servische maten zijn overgestapt naar de gemeentelijke brandweer, een SNP-bolwerk. Maar bij grote branden belt men de vrijwilliger. Want hij heeft het beste materieel.

Stemlokaal 1, Kolasin. Onder-burgemeester Mile Sukovic houdt zelf toezicht op de gang van zaken in stemlokaal één. En hij weet het zeker: Milosevic gaat winnen. "Milosevic heeft het leger helemaal niet nodig. Kijk om je heen; nergens zie je een militair. Hij gaat de overwinning tegemoet. Zestig procent van de stemgerechtigden is al geweest. En ze stemmen allemaal voor Milosevic."

Zestig procent, proesten de agenten van de militaire politie. Hun basis ligt op een steenworp afstand van het stemlokaal. Het stembureau is volgens hen om zeven uur open gegaan. Sindsdien zouden slechts enkele tientallen mensen naar binnen zijn gegaan."Hooguit vijftien procent heeft gestemd." En de agenten kunnen het weten, zeggen ze. Zij staan immers al de hele dag op wacht.

De officiële uitslag, die binnen twee dagen wordt verwacht, moet ook in Kolasin uitsluitsel geven. Maar zelfs de officiële uitslag wordt bij voorbaat al door ieder een in twijfel getrokken.

Zie ook:

Stembusfraude dreigt in Joegoslavië (23 september 2000)

( a d v e r t e n t i e s )