|
|
 WOORDENBOEKEN OORSPRONKELIJKE MAKERS TOEKOMST BETEKENISSEN PLAGIAAT SPOOKWOORDEN DERTIENDE VAN DALE VERBODEN OPLEIDINGEN CITATEN SUCCESVOL DEFINITIES HUMOR SOORTEN DIALECTEN TIJDSCHRIFTEN & BOEKEN LINKS & CD-ROM Overzicht eerdere afleveringen Profiel
 |
Zwènsbêêrgs-Nederlands wòrdùbboek
Siemon Reker
NIEMAND WEET precies hoeveel dialectstudies er in Nederlandse taalgebied zijn verschenen. De schattingen lopen uiteen van vier- tot vijfhonderd. Het gaat dan om woordenboeken, woordenlijstjes en dialectstudies. Artikelen over dialecten zijn niet meegeteld, dat zijn er duizenden. Het aantal dialectstudies neemt toe, terwijl het aantal dialectsprekers afneemt. De komst van radio en televisie, de toegenomen welvaart, de grotere mobiliteit - dat alles heeft ertoe bijgedragen dat de taal van een bepaald dorp of van een bepaalde streek bloot kwam te staan aan invloeden van buitenaf. Het dialect is volgens sommigen plaats aan het maken voor een regiolect, de taal van een regio. Ondertussen wordt de Nederlandse en Vlaamse woordenschat met grote ijver vastgelegd. Opmerkelijke verandering: vroeger gebeurde dat voor het grootste deel door dominees, schoolmeester en pastoors. Inmiddels hebben zij plaatsgemaakt voor wetenschappers en al dan niet geschoolde amateurs. Er zit nog wel eens een verdwaalde schoolmeester tussen, maar onder theologen is deze traditie wel erg ver weggezakt. Nog een opvallende tegenstelling: in het zuiden verschijnen veel meer lokale dialectstudies dan in het noorden. In Limburg en Noord-Brabant gaat het om tientallen boeken en boekjes, in Drenthe, Groningen en Friesland zijn ze op de vingers van één hand te tellen. Kennelijk laten de kopers zich in het zuiden niet afschrikken door het gegeven dat de spelling van de Nederlandse dialecten een ratjetoe is. Het blijkt in de regionale praktijk niet zo moeilijk om het Wòrdùbboek Zwènsbêêrgs-Nederlands, wòrdùbboek vur dù prôôt tussù Ejndoovù ên Skèjndùl te ontcijferen. De Vlaamse dialectologen Van Keymeulen en Cajot hebben ieder via een speciaal boekje geprobeerd de Brabanders en Limburgers les te geven in het maken van een plaatselijk woordenboek. Dit is ook het telkens terugkerende thema van een workshop ('werkwinkel') op de tweejaarlijkse dialectendagen van de Stichting Nederlandse Dialecten. De belangstelling ervoor is steevast groot. Omvangrijke en serieuze lexicons uit de regio zijn allang gereed, van Groningen tot Zeeland (zie hieronder). Zeeland had onlangs een primeur door als eerste een dialectwoordenboek op cd-rom uit te brengen, mét geluidsfragmenten van dialectsprekers. Het ging overigens om de ongewijzigde tekst van het Woordenboek der Zeeuwse dialecten, een beroemde studie die dateert uit 1964. Curieus is dat er nauwelijks provinciale dialectwoordenboeken op zakformaat zijn verschenen. Er bestaat een Fries, een Gronings en een Drents zakwoordenboek. Hoewel die titels alledrie goed zijn verkocht, is het wachten op zakwoordenboeken voor andere dialecten.
|
NRC Webpagina's
Groningen Het grootste Groningse woordenboek, het Nieuw Groninger woordenboek van K. ter Laan, is alleen nog antiquarisch te verkrijgen. De eerste druk verscheen in 1929, een herziene editie in 1952. In 1997 bezorgde de Groningse streektaalfunctionaris S. Reker het Idioticon Groninganum van P. Boeles, een handschrift uit omstreeks 1860. Er zijn geen grote actuele lexicale dialectprojecten in Groningen. Inlichtingen: Bureau Groninger Taal en Cultuur RUG (050) 363 59 43.
Drenthe De taal van Drenthe is vastgelegd in het tweedelige Woordenboek van de Drentse Dialecten (1996-1997). Inlichtingen: Nedersaksisch Instituut RUG (050) 363 59 63.
Overijssel Op initiatief van de provincie Overijssel wordt op de IJsselakademie in Kampen gewerkt aan een systematisch opgezet Woordenboek van de Overijsselse Dialecten. Het project is in 1998 gepresenteerd, een aflevering is nog niet verschenen. IJsselakademie (038) 331 52 35.
Gelderland Op het Staring Instituut in Doetinchem worden de afleveringen gemaakt van het Woordenboek van de Achterhoekse en Liemerse Dialecten. Het eerste deel van dit lexicon verscheen in 1984. Staring Instituut (0314) 33 28 31.
Zeeland Na het verschijnen in 1964 van Ghijsens Woordenboek der Zeeuwse Dialecten (WZD) is de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek begonnen met het verzamelen van aanvullingen. Momenteel wordt dit materiaal met steun van de provincie Zeeland bewerkt tot een supplement op het WZD, te verschijnen tussen eind 2000 en 2003. Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek tel. (0115) 48 15 21.
Brabant In 1967 verscheen de eerste aflevering van het Woordenboek van de Brabantse Dialecten. Het is een samenwerkingsproject van de universiteiten in Nijmegen en Leuven. In totaal staan driemaal twaalf afleveringen gepland. Er zijn er tot nu toe zestien verschenen. Het woordenboek is thematisch van opzet. De verwachte einddatum is 2004.
Inlichtingen: tel. KUN (024) 361 20 56.
Limburg Ook het Woordenboek van de Limburgse Dialecten, waarvan de eerste aflevering verscheen in 1983, is thematisch van opzet. Het wordt gemaakt door de universiteiten van Nijmegen en Leuven en moet in 2004 klaar zijn. Er zijn inmiddels twintig afleveringen verschenen.
Vlaanderen (Oost en West) en Zeeuwsch-Vlaanderen Het Woordenboek van de Vlaamse Dialecten wordt gemaakt door de Gentse universiteit in overleg met de universiteiten van Nijmegen en Leuven. De eerste aflevering is van 1979, een einddatum is niet bekend. Er zijn inmiddels vijftien afleveringen op de markt. Met steun van de provincie Zeeland wordt speciale aandacht geschonken aan de dialecten van Zeeuwsch-Vlaanderen. Inlichtingen: Universiteit Gent 00 329 264 40 81.
|
| Bovenkant pagina |