VEEL COMMERCIËLE adviesbureaus hebben zich op de groeimarkt van schuldenaars gestort. Dat deden ze ook al toen commerciële schuldhulpverlening nog wettelijk verboden was. Om de onoverzichtelijke wildgroei aan schuldbemiddelingsbureaus tegen te gaan besloot de regering in 1998 schuldbemiddeling tegen betaling onder bepaalde voorwaarden toe te staan.

Gerben van der Marel

Nieuwe bureaus zouden worden onderworpen aan een onderzoek alvorens een vrijstelling te krijgen. Ze werden verplicht op een no cure no pay-basis te werken en mochten de schuldenaar maximaal 75 gulden per maand in rekening brengen.

De regeling is geen succes. ,,Het politieke uitgangspunt is niet gek, maar in de praktijk werkt het niet'', zegt Anja Tijdhof, directeur van PLANpraktijk, een commerciële schuld- bemiddelaar met zo'n honderd werknemers. ,,Er is onvoldoende gekeken naar de feitelijke kosten van schuldbemiddeling. Want met 75 gulden vergoeding per maand kom je niet ver'', aldus Tijdhof.

Volgens het ministerie van Economische Zaken heeft tot op heden geen enkel nieuw bureau een vrijstelling gekregen. ,,Het nieuwe beleid heeft geen zoden aan de dijk gezet'', erkent de woordvoerder van EZ. De Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet (NVVK) concludeert dat de bedrijven liever buiten de regels om te werk gaan en vreest dat de bureaus met regeltjes niet te beteugelen zijn. Ook Tijdhof zegt dat bureaus nog altijd buiten de gedragsregels om werken. ,,Dit betekent overigens niet dat ze allemaal malafide zijn'', zegt Tijdhof.

Onderzoek van de Economische Controle Dienst (ECD) wees eerder uit dat het vaak slecht is gesteld met de betrouwbaarheid van schuldbemiddelaars. Ze zeggen te handelen uit 'sociale betrokkenheid', maar hebben vaak geen ander doel dan zich te verrijken ten koste van de schuldenaars. Veel bureaus bleken voor administratieve kosten, adviserende gesprekken en inschrijving hoge kosten in rekening te brengen.

Het komt zelfs voor dat mensen met geldproblemen maandelijks hun loon of uitkering overmaken naar de bedrijfjes die de schuldenaars 'zakgeld' geven. Enkele tienduizenden mensen met schulden gaan jaarlijks met de adviesbureaus in zee. Via advertenties in lokale krantjes voor peperdure 06-lijnen werven de bureaus klanten.

Malafide commerciële schuldbemiddelaars steken vooral in de kleinere gemeenten de kop op. Een vijfkoppig team van de ECD houdt de bureaus in de gaten. Twaalf bedrijven kregen tot nu toe een proces-verbaal wegens verduistering of valsheid in geschrifte.

Hoeveel bureaus zich met malafide praktijken bezighouden, is bij EZ onbekend. ,,Er bestaat weinig inzicht in dit hardnekkige probleem'', zegt de woordvoerder. Veelvuldig verdwijnen de bureaus net zo snel als ze gekomen zijn. Tot schuldbemiddeling zijn de bureaus dan niet gekomen. Wel heeft de schuldenaar er dan een nieuwe schuldeiser bij.

Er zijn ook bonafide bureaus, die worden ingeschakeld door de grote schuldeisers. PLANpraktijk werkt voor het grootste deel in opdracht van gemeenten en soms voor grote bedrijven die werknemers in dienst heben met schuldproblemen. Nooit werkt dit bureau in opdracht van de schuldenaar. ,,Voor de gemeente kan het een stuk goedkoper zijn om PLANpraktijk aan te stellen als uitvoerder van de schuldsanering'', zegt directeur Tijdhof. Uitgangspunt van het bureau is om binnen drie jaar van de schulden af te zijn. Het komt soms voor dat een regeling wordt getroffen voor een schuld van meer dan een ton waarbij de schuldenaar uiteindelijk slechts 5.000 gulden betaalt. Voor 70 procent van de probleemgevallen wordt een oplossing gevonden.

Tijdhof verwacht een sterke toename van het aantal schuldenaars als de economie in een conjucturele dip komt. ,,Vooral huizenbezitters raken dan in grote problemen. De markt voor schuldbemiddelingsbedrijven zal sterk groeien. Malafide bureaus zullen dan als paddestoelen uit de grond schieten.''