Veel Nederlanders lenen. Behalve voor hypotheken leent een op de drie huishoudens, zo blijkt uit een dit jaar gepubliceerd onderzoek van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Hiervoor werden in het najaar van 1997 12.000 mensen ondervraagd over hun persoonlijke financiën. De uitkomsten zijn representatief voor de Nederlandse bevolking.

Rood staan bij bank of giro is bij Nederlanders de meest voorkomende vorm van lenen; 1,3 miljoen huishoudens hadden in de twaalf maanden voorafgaande aan het onderzoek rood gestaan. De persoonlijke lening is een goede tweede, met 900.000 huishoudens. In totaal telt Nederland 6,6 miljoen huishoudens. Overige uitkomsten van het onderzoek:

Betalingsachterstand
Een op de tien huishoudens heeft in het jaar voorafgaand aan het onderzoek te kampen gehad met één of meer betalingsachterstanden op de vaste lasten. Een achterstand op de termijnen voor een persoonlijke lening komt het vaakst voor, maar ook zijn veel huishoudens te laat met hun telefoon-, ziekenfonds- en verzekeringsrekeningen en met het betalen van hun belastingen. Bovendien hebben veel huishoudens meer dan één betalingsachterstand. Bij 112.000 huishoudens is zelfs sprake van meer dan drie achterstanden. Van alle betalingsachterstanden uit de onderzoeksperiode bestond 70 procent al langer dan een halfjaar. Maar een veel langere duur is geen uitzondering: eenderde van alle achterstanden liep al meer dan twee jaar. Overigens hadden 390.000 van de 687.000 huishoudens die in het onderzoeksjaar een achterstand hadden, deze aan het eind van die periode ingelopen.

De totale omvang van de betalingsachterstanden per huishouden is meestal niet heel groot. Bij de meerderheid van de mensen die nog altijd een achterstand hadden, had deze een omvang van tussen de 500 en 2.000 gulden (114.000 van de 297.000 huishoudens). Een bedrag van meer dan 50.000 gulden kwam voor bij slechts 5.000 huishoudens.

Probleemschulden
Niet altijd betekent het hebben van een betalingsachterstand ook dat er sprake is van problemen. Sommige achterstanden worden immers bewust gecreëerd om het geld zo lang mogelijk op zak te houden. En veel mensen kunnen de achterstand binnen korte tijd wegwerken. Toch hebben 120.000 huishoudens wel problemen: zij hebben hulp nodig om van de schuld af te komen, of ze verwachten meer dan een jaar nodig te hebben om de achterstand in te lopen.

Hoe langer de verwachte termijn voor het inlopen van de achterstand, hoe vaker mensen hulp vragen bij een gemeentelijke kredietbank, de sociale dienst of het maatschappelijk werk. In totaal zoekt ongeveer eenderde van de mensen met een betalingsachterstand hulp. Soms wordt de hulp ook ongevraagd geboden, bijvoorbeeld door de sociale dienst bij het aanvragen van een uitkering.

In het onderzoek het ministerie van Sociale Zaken worden in totaal vijf factoren genoemd die elk voor zichzelf aangeven of er sprake is van een riskante achterstand:

Er is hulp gevraagd aan instanties voor steun bij schulden.

In totaal zijn er 363.000 huishoudens met één of meer van deze 'probleemindicatoren'. Bij 18.000 is sprake van alle indicatoren tegelijk. Daarnaast zijn er nog eens 231.000 huishoudens die in de twaalf maanden van het onderzoek te maken hebben gehad met een schuldregeling of een beslag op loon of uitkering, maar geen betalingsachterstand hadden.

Afbetaling
Ruim de helft van de huishoudens die in de twaalf maanden voor zij ondervraagd werden een betalingsachterstand hadden, had deze niet meer op het moment van onderzoek. Het overgrote deel van deze huishoudens (237.000) heeft op de uitgaven bezuinigd om uit de problemen te komen. Een relatief groot deel heeft de problemen slechts tijdelijk opgelost door het ene gat met het andere te vullen: 16.000 huishoudens hebben geld geleend van een commerciële bank om de oude schulden af te lossen en 75.000 huishoudens hebben dit kunnen doen dankzij hulp van vrienden of familie.

'Problematische schulden: zicht op het onzichtbare'. Onderzoek verricht in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid door IVA Tilburg, januari 1999. Verkoop: Elsevier bedrijfsinformatie, (070) 381 99 00.