WESTERS ACCENT

GEVANGENIS

ZENBOEDDHISME

PORTRETTEN

STROMINGEN

ORGANISATIES

TEMPEL ZEEDIJK

PSYCHOTHERAPIE

GEDACHTEGOED

KERNBEGRIPPEN

BOEKEN

INTERNET

Waar eerst junks rond- zwierven, kan sinds twee weken gemediteerd worden. De Amsterdamse Zeedijk is een boeddhistische tempel rijker. Een miljoenenproject.

Corine Vloet

Het begon met een speelplaatsje vol injectienaalden, glasscherven en rommel. Een gat in de Zeedijk, waar behalve junks niemand zich ophield, en waar al helemaal geen kinderen speelden. Of misschien begon het wel in het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog, toen Henry Lo, later Chinees restauranthouder te Amsterdam, in zijn gevechtsvliegtuig werd neergeschoten door de Japanners. Hij ontsnapte per parachute, en wist tijdens de klopjacht die volgde aan zijn belagers te ontkomen door zich in een tempel te verbergen onder de sokkel van een boeddhabeeld. Nadat Lo weer tevoorschijn was gekomen, bleek bij nadere inspectie dat de sokkel van massief steen was: de boeddha redde zijn leven. Een wonder, zeggen de vrienden van de inmiddels overleden Lo. Sinds die dag koesterde Henry Lo de ambitie om als dank een tempel ter ere van de boeddha op te richten.

Waar precies de kiem ook werd gelegd voor de He Hwa tempel van de Taiwanese Fo Guang Shan orde, die op 15 september feestelijk werd geopend door koningin Beatrix, feit is dat het idee pas concrete vormen begon aan te nemen aan het begin van de jaren negentig. En dat het daarna nog een verhaal van jaren zou worden.

In 1993 neemt Frank Man, goede vriend van Henry Lo en kersverse voorzitter van de Vereniging van Chinese Ondernemers Amsterdam, het initiatief om de ruimte aan de Zeedijk onder de aandacht van de gemeente te brengen. Een tempel op die plek zou veel kunnen bijdragen aan de buurt, en bovendien is er in de Chinese gemeenschap sterke behoefte aan. De gemeente reageert onmiddellijk positief. Projectmanager Cees Schot: "Het voorstel paste precies binnen het bestemmingsplan voor de Zeedijk, dat als een van de streefdoelen de vorming had van een Chinatown." Om die reden besluit de gemeente het project een impuls te geven met een eenmalige subsidie van een half miljoen gulden. De gemeente vergoedt de meerwaarde van de kosten om de tempel geheel in Chinese stijl te bouwen, een bedrag dat heel toevallig overeenkomt met de kosten van de erfpacht van de grond voor 50 jaar (die de organisatie overigens voor 100 jaar van de gemeente heeft afgekocht). De Taiwanese Fo Guang Shan orde verklaart zich bereid opdracht te geven tot de bouw van een tempel op de Zeedijk. Fo Guang Shan, een betrekkelijk nieuwe stroming binnen het boeddhisme, werd in 1967 opgericht door Eerwaarde Meester Hsing Yun, die er nu nog de leiding voert. Deze orde staat een vorm van 'humanistisch boeddhisme' voor, met een sterke nadruk op maatschappelijk engagement, educatie en liefdadigheid, en een internationale inslag.

De orde groeide snel in populariteit. Op dit moment zijn er meer dan honderd tempels verspreid over de hele wereld, ruim duizend geestelijken en alleen al in Taiwan meer dan een miljoen leden. "Fo Guang Shan is onder te verdelen in mensen met haar en mensen zonder haar", legt Stewen Jane Lo (23), voorzitter van de jeugdafdeling Nederland, bondig uit. "De mensen zonder haar zijn de monnikken en nonnen, die onder de International Buddhist Progress Society vallen. De mensen met haar zijn de wereldlijke leden, ondergebracht in de Buddhas Light International Association."

Meester Hsing Yun komt in 1994 hoogstpersoonlijk naar de locatie op de Zeedijk kijken en zegt ter plekke twee miljoen dollar voor de bouw toe. Om de bouwopdracht goed te kunnen uitvoeren, wordt de Nederlandse onderafdeling van Buddhas Light International Association (BLIA) opgericht. Deze moet, onder voorzitterschap van Frank Man, een coördinerende rol vervullen tussen de Nederlandse overheid en de International Buddhist Progress Society (IBPS), en het project onder aandacht van de Chinese gemeenschap brengen. Bovendien gaat de BLIA zich bezighouden met het inzamelen van donaties. Uit informatie- en inspraakavonden blijkt dat de buurt de bouw van een tempel massaal steunt.

Toch duurt het na deze veelbelovende start nog zes jaar voordat de tempel er daadwerkelijk staat. Schot: "We hebben elkaars culturen toch onderschat. Wij hebben een ambtelijke cultuur: per onderdeel afspraken maken over de afwikkeling, functie en afmetingen enzovoort, om die planologisch te kunnen toetsen. De Chinezen volgden een heel ander traject om tot besluitvorming te komen, met veel stappen en moeite. Die cultuurverschillen hebben tot misverstanden geleid, en veel tijd en geduld gekost." Zo krijgt Schot bij wijze van bouwvoorstel een fax uit Taiwan met prospectusplaatjes, geheel gesteld in het Chinees. Op aanraden van de gemeente neemt de organisatie een Nederlandse architect, Fred Greven, en aannemer, Sikking, in de arm, die in ieder geval bekend zijn met de Nederlandse bouwvoorschriften.

Frank Man stelt dat het grootste deel van de vertraging te wijten is aan de immigratie- en naturalisatiedienst IND. De verblijfsvergunningen voor de vijf nonnen die de tempel zouden gaan leiden, nemen maar liefst anderhalf jaar in beslag. Pas na de toewijzing ervan in 1995 kan het project worden voortgezet. Er wordt dan door de nonnen een tijdelijke tempel ingericht aan de Rechtboomsloot.

In 1998 begint de feitelijke bouw, naar een tweede ontwerp van Greven het eerste ontwerp werd door de organisatie als te klein afgewezen. Daarna verloopt alles voorspoedig. De totale kosten van het project bedragen negen miljoen gulden, waarvan zes miljoen is opgebracht door Fo Guang Shan, en drie miljoen afkomstig is uit donaties.

Uiteindelijk blijken alle betrokken partijen zeer tevreden over het eindresultaat, de eerste boeddhistische tempel in Europa in Chinese stijl. BLIA-voorzitter Man: "Er was hier al een concentratie van zakelijke ondernemingen, winkels, restaurantjes, maar nu heeft de buurt ook een culturele en spirituele impuls. Het geeft de buurt een uniek Chinees karakter." De buurt verwacht er veel van: meer toeristen, minder criminaliteit.

Man prijst de gemeente voor de steun en goede adviezen: "Ik heb vaak kritiek op de gemeente over andere zaken, maar bij dit project had ik alleen maar goede ervaringen met ze." Schot: "Het had vier jaar sneller gekund, maar verder is de samenwerking bijzonder prettig verlopen. En de tempel is een fantastisch mooi, uniek gebouw geworden.'