Privatopia

Woonenclaves voor de happy few zijn zoals gezegd niet nieuw - Gramercy Park in New York bijvoorbeeld dateert al uit 1831 - maar sinds de jaren zestig heeft de privatisering van het wonen een nog hogere vlucht genomen. Toen is de common interest development geboren, waar de bewoners een extra heffing betalen voor voorzieningen die gemeenschappelijk eigendom zijn en waarvan het gebruik aan hen is voorbehouden, bijvoorbeeld een parkje, zwembad, tennisbanen en - als het om een gated community gaat de beveiliging en bewaking. In 1962 waren er nog geen 500 van deze CIDs in heel Amerika; in 1992 waren het er 150.000. Tezamen zijn die goed voor ruim elf procent van de huisvesting in Amerika, met zo'n 32 miljoen bewoners.

Wie in zo'n wijk een huis koopt, wordt verplicht lid van de vereniging van eigenaren. Het bestuur van de vereniging houdt bewoners niet alleen aan hun betalingsplicht, maar heeft ook ruime zeggenschap over hun gedrag. In veel common interest developments is het bijvoorbeeld verboden om de was in de voortuin te hangen of te barbecuën; bezitters van een kampeerauto of een boot, mogen die niet langer dan 24 uur in de driveway laten staan. Sommige verbieden het zichtbaar ophangen van politieke affiches of het organiseren van politieke bijeenkomsten in de wijk. Het is opmerkelijk dat in een land waar de afkeer van de overheid algemeen is, mensen zich in hun privé-sfeer vrijwillig aan regels en plichten onderwerpen die vele malen strenger en bemoeizuchtiger zijn dan wat enige overheid ooit zou voorschrijven.

Voorstanders van CIDs wijzen erop dat het strenge toezicht een verzekering is, dat de buurt op peil blijft en de waarde van de huizen dus ook. Sceptici als Evan McKenzie vinden echter dat de macht van de besturen aan terreur grenst. Hij geeft een vreeswekkend overzicht van conflicten die zelfs tot rechtszaken hebben geleid: een huiseigenaar die gedwongen werd te vertrekken omdat zijn nieuwe echtgenote drie jaar jonger was dan de minimumleeftijd; een stel dat de achterdeur niet meer mocht gebruiken omdat ze een pad in het gras uitsleten; zelfs een vrouw die voor de rechtbank haar hond moest laten wegen omdat het beest volgens het bestuur zwaarder was dan de toegestane dertig pond.

Volgens McKenzie kweken deze developments helemaal geen gemeenschapsgevoel, integendeel: de bewoners trekken zich in hun enclave terug, weg van de omgeving. Veel CIDs protesteren tegen het meebetalen aan openbare voorzieningen als parken en zwembaden in de bestaande stad "daarbuiten' omdat ze voor hun eigen wijk al heffingen betalen. Hij voorspelt dat deze huizenbezitters - die al goed georganiseerd zijn, redelijk of zeer goed bij kas zijn en vaak over verschillende soorten professionele expertise beschikken - in toenemende mate zich als pressiegroep in de politiek zullen manifesteren. Rancho Santa Fe wist met zijn 2500 bewoners en bedrijfsreserves van drie miljoen dollar, de aanleg van een nieuwe weg te verhinderen; in New Jersey wist een CID in 1993 gedaan te krijgen, dat ze inderdaad niet hoeven mee te betalen aan de vuilnisophaal, straatverlichting en andere gemeentelijke voorzieningen buiten hun eigen wijk. Daarom spreekt McKenzie van "Privatopia': ,,Ze zijn een uitdrukking van een ideologie van exclusiveness, exclusion and isolation. Rechten worden vervangen door regels.''

Celebration