Wegwerpstad

,,In Amerika is het traditie om je verleden achter je te laten en verder te trekken'', zegt zij. ,,Als een gebouw of een straat of zelfs een hele wijk niet meer voldoet, dan laten we het gewoon instorten en bouwen verderop iets nieuws. We hebben het fenomeen van de wegwerpstad geschapen, met de rijken aan de buitenkant die niets te maken willen hebben met de armen aan de verpauperde binnenkant.''

Inderdaad zijn de Amerikaanse steden, of beter gezegd de agglomeraties om de steden heen, astronomisch in oppervlakte gegroeid. Neem Chicago: sinds de Tweede Wereldoorlog is de bevolking vier keer zo groot geworden, maar in oppervlakte werd de stad twaalf keer zo groot. Het tijdschrift The Economist publiceerde vorig jaar een bijlage over steden waaruit blijkt van de bevolking van Los Angeles, Detroit, Washington DC, Boston, St. Louis, Atlanta en Pittsburgh, nog geen kwart in het stedelijke gebied woont waar de burgemeester zeggenschap over heeft. Het meest extreme geval is de agglomeratie San Francisco: daar woont slechts één op de tien bewoners binnen de eigenlijke stadsgrenzen.

De nieuwste ontwikkeling zijn de edge cities die de journalist Joel Garreau in zijn gelijknamige boek beschrijft: min of meer toevallige samenraapsels rond wegen van werkplekken, winkelcentra en woonwijken. Ze ontstaan zonder voorbedachte rade uit buitenwijken die steeds onafhankelijker van de stad zijn gaan functioneren - zonder samenhang, maar met een grote vitaliteit. Inmiddels staat tweederde van alle kantoren in Amerika in dergelijke edge cities, aldus Garreau, en verreweg de meeste autoritten die stadsbewoners iedere dag maken, gaan helemaal buiten de stadscentra om. Deze spontane conglomeraties - ,,energieke werelden van pioniers en immigranten'' - zijn volgens Garreau de belangrijkste verandering in de afgelopen eeuw in de manier waarop Amerika zijn steden bouwt. Maar een plan zit er niet achter: ,,Zoals gebruikelijk is het allemaal ad hoc: we verzinnen het al doende.''

Voor sommigen is dit een vruchtbare chaos, maar het is de New Urbanists een gruwel. Zij willen de openbare ruimte op de auto terugveroveren. Het gevoel dat het anders moest, dat er behoefte was aan plaatsen met een herkenbaar karakter, ontstond bij Duany en Plater-Zyberk toen ze in 1976 in Florida kwamen wonen, een van de snelst groeiende staten. ,,Hier wordt niet één gebouw tegelijk gemaakt, maar hele wijken van honderden huizen, met mijlen verderop een winkelcentrum zo groot als het halve centrum van Boston. We dachten: het moet toch mogelijk zijn om in plaats van die gezichtsloze nederzettingen, plaatsen te bouwen met een zekere samenhang.''

Het New Urbanism is geen romantische toverformule, benadrukt ze, maar een stelsel van principes die van alle tijden zijn. De ontwerper kan ze op de plek afstemmen, of dat nu midden in de bestaande stad is of op een heel nieuwe locatie. ,,Ik ben niet bang om het woord "traditioneel' in de mond te nemen'', zegt Plater-Zyberk. ,,Ik geloof echt dat er historische continuïteit bestaat. Het is toch ook een geruststellende gedachte dat er in het menselijk bestaan constanten zijn?''

Kwetsbaar