Plan-Karelse | Plan-Van Timmeren

Plan-Karelse

Karelse ontwikkelde een constructie en een plan voor een 'thuishaven' nabij Almere. Zijn luchtschip is niet bedoeld voor passagiers, maar voor transport van grote hoeveelheden ondeelbare goederen. Hij ging uit van de volgende stellingen:

* De transportmogelijkheden van grote volumes (bloemen, kunststoffen) met vrachtwagens of schepen zijn onrendabel.

* Schepen en vrachtauto's kunnen geen gebruik maken van de gehele infrastructuur, een luchtschip kan zich overal bewegen, zonder op de grond veel ruimte nodig te hebben.

* Het imago van luchtschepen is slecht. Daardoor is er nooit verder gekeken dan de oude technologie. Met nieuwe oplossingen kan een luchtschip veilig functioneren.

Het luchtschip dat Karelse voor ogen staat, kan 250 ton tillen en heeft een diameter van 155 meter. Het vliegt onder het niveau van vliegtuigen, namelijk op 500 tot 1.500 meter hoogte. Tevens onderzocht hij de mogelijkheden van laden en lossen. Ruimte- en kostenbesparend is het gebruik van een hoover mode, te vergelijken met de manier waarop een helikopter stil in de lucht hangt en goederen omlaag kan laten zakken of naar binnen kan hijsen.

Karelse bedacht een constructie van gasdicht doek, met diverse compartimenten, om een stijve, kegelvormige binnenbouw. In de 'ballon' zit 400.000 m3 helium. Het luchtschip kan een snelheid bereiken van maximaal 120 km/u, heeft een bereik van 12.000 kilometer en heeft zes dieselmotoren. De 'thuishaven' hoeft niet in de Randstad te liggen. Een luchtschip zou steeds voor enkele maanden of weken weg kunnen zijn, en komt alleen terug om de bemanning te verversen en onderhoud te plegen. Het laden en lossen zou immers overal mogelijk zijn met de hoover mode en hoeft dus niet op een centrale plek te gebeuren.

Montagefoto van de luchtschotel die als hijskraan functioneert

Geen sigaar maar schotel

,,Ik ben gefascineerd door luchtschepen. Dat kwam vooral na het lezen van Delirious New York, van Rem Koolhaas. In dat boek legt de architect een link tussen architectuur en luchtschepen. Een luchtschip kan zich meten met architectuur. Het gaat om de grootsheid ervan.

Aranka Klomp

Ik was heel zeker: ik wil iets met dat onderwerp doen. Mijn afstudeerproject was in twintig minuten geformuleerd. Naar buiten toe was het soms moeilijk te verkopen. Mensen denken toch: wat moeten we nu met zeppelins, die vliegen alleen maar in de fik. We hebben toch al vliegtuigen?

Maar kijk naar de voordelen: geluid-arm, ruimtebesparend, multi-inzetbaar en energiezuinig. Het gaat om het lichter-dan-lucht-idee. Je hebt alleen maar te maken met het gewicht van de constructie, dat van wat je vervoert en een paar dieselmotoren. Het enige dat je dan nodig hebt is een ballon met helium, die dat gewicht kan tillen. Een vliegtuig daarentegen heeft veel energie nodig om op te stijgen en vervolgens in de lucht te blijven.

Een luchtschip kan zich zowel boven land als water bewegen. Het kan boven de grond blijven hangen terwijl het laadt en lost. In drukke steden bijvoorbeeld, is dat ideaal. En denk eens aan de inzet in rampgebieden, zoals die na de recente aardbeving in Turkije. Met één luchtschip kun je in één keer een compleet noodkampement neerzetten.

Wat ik wil is mensen aan het denken zetten. We moeten niet uitgaan van de 'oude' zeppelin, van oude technologie. We moeten het basisidee van die luchtschepen gebruiken, maar uitwerken met nieuwe technologieën. We blijven nu hangen in transportplannen als de Betuwelijn bijvoorbeeld. Die ligt daar straks in iemands achtertuin, kost miljarden, maar de opbrengst is uiterst onzeker.

Ik heb om meerdere redenen voor een nieuwe vorm gekozen. Geen 'sigaar', maar een soort schotel. Die is minder windgevoelig en hij kan stilhangen als een helikopter. Zo kan hij functioneren als grote hijskraan. Een 'sigaar' vereist meer ruimte voor landen en opstijgen. De schotel heeft niet meer ruimte nodig dan een cirkel van gelijke grootte.

Ik beweer niet dat mijn plan in alle facetten helemaal het juiste is, of dat het zelfs in deze vorm haalbaar is. Er zitten nog veel haken en ogen aan. Apparaten van deze omvang gaan miljoenen kosten. Ik wil alleen maar laten zien dat er voor moderne transportproblemen nieuwe oplossingen mogelijk zijn. Ik geloof absoluut in de toepasbaarheid van luchtschepen. Als er eenmaal één op proef gaat draaien, dan zal iedereen overtuigd zijn.''

Plan-Van Timmeren

Van Timmeren richt zich in zijn plan op personenvervoer op korte afstanden. Kernwoord vormt duurzaamheid. Zijn onderzoek was drieledig:

* toepasbaarheid, ontwerp en inpassing van aanlandmasten;

* technische aspecten van de verankering van luchtschepen aan dergelijke masten;

* de toepassing van zonne-energie waardoor de zeppelin voor minimaal 80 procent in zijn energievoorziening zou kunnen voorzien.

Van Timmeren maakte een plan voor twee soorten aanlandstations: twee zestig meter hoge masten achter het centraal station in Groningen en een kleinere, simpel te bedienen mast op Schiermonnikoog. De twee masten in Groningen zorgen samen met een brugvormig gebouw over het spoor voor een efficiënte reizigersstroom. Passagiers wachten boven in de mast in een grote schotelvormige ruimte. Het in- en uitstappen heeft tegelijkertijd plaats via twee slurfen.

De aanlandmast op Schiermonnikoog is eenvoudig te bedienen en is een goedkopere versie, die in bepaalde tijden van het jaar kleinere groepen reizigers vervoert. De mast nabij de jachthaven is inschuifbaar en heeft een zelfzoekend verankeringssysteem. Na verankering wordt de zeppelin omlaag getrokken, waarna de passagiers kunnen instappen.

In het onderzoek naar optimale duurzaamheid voorzag Van Timmeren de druppelvormige, aerodynamische zeppelins van doorschijnende folie. Onderin de heliumruimte plaatste hij parabolische spiegels die het zonlicht weerkaatsen.

Het karkas van het luchtschip is star, wat betekent dat het gas niet onder druk hoeft te staan om de constructie vorm te geven. Dat voorkomt verlies van helium dat onder druk onvermijdelijk wegsijpelt en vermindert bovendien de windgevoeligheid.

De luchtschepen van Van Timmeren hebben een lengte van tussen de 180 en 300 meter en bieden plaats aan 150 tot 600 passagiers.

Maquette van de stad Groningen met zeppelin en aanlandmasten

Masten boven elke stad

,,Eigenlijk was het de bedoeling dat ik een duurzame luchthaven zou ontwerpen. Maar Wiek Röling, een van de begeleidende professoren, zei: 'de luchtvaart zelf is niet duurzaam, misschien moet je daar eerst naar kijken'. Dat sprak me aan. Ik ben een perfectionist.

Aranka Klomp

Ik onderzocht alle mogelijkheden en kwam zo terecht bij de zeppelinbouwers in Friedrichshafen. Ze zochten daar iemand die een geschikt aanlandingssysteem met bijbehorende gebouwen kon ontwikkelen. Daar heb ik me toen op gestort. Ik raakte langzamerhand enthousiast over het gebruik van zeppelins. Het was best een struggle, want ik werd soms gek aangekeken. Buitenstaanders reageerden met: 'zo'n ding ontploft toch en is bovendien langzaam'. Maar het ging mij niet om snelheid. Mijn oogmerken waren duurzaamheid en comfort.

Inmiddels zie je dat overal ter wereld het idee van luchtschepen weer post heeft gevat. Toen ik afstudeerde, zei ik dat het zo'n zeven jaar zou duren voor de toepassing van zeppelins serieus zou worden overwogen door de betrokken instanties. Die gewenningcyclus van zeven jaar zie je vaak terug op innovatief gebied.

En het klopt aardig. Het ministerie van Verkeer en Waterstaat heeft inmiddels mij en een aantal andere bureaus de haken en ogen laten onderzoeken. De conclusies waren heel positief. Technisch is het allemaal haalbaar. We gingen uit van een maximale kruissnelheid van 200 kilometer per uur. Wil je sneller gaan, dan ga je veel brandstof verbruiken. Ons uitgangspunt was: het luchtschip moet minstens even duurzaam zijn als het energiezuinigste vervoermiddel van nu, en dat is de intercitytrein.

In mijn plannen heb ik de zeppelin en de verankeringsmasten ontworpen voor het vervoer van passagiers. Naast de onvermijdelijke recreatieve doeleinden kan het luchtschip een aanvulling zijn op bijvoorbeeld de HSL-lijnen. Het moet alle voordelen hebben die in het huidige vervoer nogal eens ontbreken: het luchtschip moet zo ruim zijn dat passagiers vrij rond kunnen lopen. De zeppelin is niet het sardineblik dat de huidige luchtvaart momenteel biedt. Passagiers kunnen aanschuiven aan de bar of genieten van het uitzicht door de grote ramen. En dat alles in een milieuvriendelijk, geluidarm en zeer rendabel vervoermiddel.

De toepassingen zijn velerlei. Je hoeft niet langer naar een vliegveld te reizen, want de aanlandmasten kunnen in principe boven elke grote stad uittorenen. En doordat het luchtschip een relatief goedkoop vervoermiddel is, is het goed inzetbaar in derdewereldlanden of rampgebieden, waar het nogal eens aan een gedegen infrastructuur ontbreekt.

Over een jaar of dertig krijgen we te maken met de eerste tekenen van olieschaarste. Dan zullen vervoermiddelen als het ecovliegtuig op waterstof en de zeppelin doorgang vinden. Ik behoor tot de groep optimisten: met de juiste middelen en technieken hoeft de zorg voor het milieu geen probleem te zijn. Het is een uitdaging. Het luchtschip verdient een serieuze kans.''