Er ligt nog voornamelijk beton, grind en zand in de Haagse tramtunnel. Maar het water is weg. Een kijkje onder het geplaagde stadshart van Den Haag. 'Hier gaat niets meer mis.'

Door onze redacteur EGBERT KALSE

DEN HAAG, 5 AUG. Vanaf de Grote Marktstraat is het drie lange, steile trappen naar beneden. Dan sta je op 'niveau min 3', aannemersjargon voor de vloer waar straks de tram overheen rijdt. Enorme betonnen palen, nu nog verpakt in hout, torenen hoog en speels boven de toekomstige perrons uit. Veel schuine vlakken, veel ronde vormen ook. Daglicht valt binnen, vanaf de Grote Markt kun je zo het station inkijken. Wat opvalt: geen druppel water. Nee, aan architect Rem Koolhaas zal het niet liggen. Hoewel beton, zand en grind nog domineren, tekenen zich de contouren van een prestigieus project af. Station Grote Marktstraat, het laatste ondergrondse station van de inmiddels beruchte Haagse tramtunnel in wording, krijgt langzaam vorm. "Een gebouw onder de grond", zeggen sommigen respectvol. De tramtunnel moet een pronkstuk worden van de residentie.

Maar wie tramtunnel zegt, zegt problemen. De tunnel heeft de afgelopen jaren meerdere malen negatief in de publiciteit gestaan. Lekkages en verzakkingen leidden tot een explosieve stijging van de geraamde bouwkosten. Tevens traden er keer op keer grote vertragingen op in de bouw.

Om "iets aan de negatieve publiciteit te veranderen", organiseerde aannemer Tramkom samen met de gemeente een excursie door het hart van de tunnel. Kon iedereen eens met eigen ogen zien dat er heus wel iets goeds gebeurt, daar onder de grond. "Een scharnierpunt in de ontwikkeling van de Haagse binnenstad." Wethouder Peter Noordanus, bouwhelm op het hoofd, staat op een verhoging in de met natriumlampen verlichte tramtunnel en spreekt zijn gehoor toe. Hij zegt: "De tramtunnel is onontbeerlijk voor het centrum van Den Haag." Grootse woorden galmen door de lege ruimte. De tunnel is een wezenlijke vernieuwing, zegt hij, nodig om Den Haag mee op te laten stoten in de vaart der volkeren. Denk aan de winkels in het centrum die baat hebben bij efficiënt openbaar vervoer! Denk ook aan de veiligheid op straat als er geen trams meer over de weg hoeven! Denk vooral ook eens aan de Randstadrail, waar de Haagse tramlijn op aangesloten zal worden!

Het tunneldeel aan de Grote Marktstraat is het verst gevorderd. Daar heeft aannemer Tramkom het diepste niveau al bereikt. Het tunneldeel onder het Spui en station Kalvermarkt hebben echter nog een lange weg te gaan. Door de enorme lekkages van voorjaar 1998 kan de oorspronkelijke bouwmethode geen doorgang vinden. Om te voorkomen dat de wellen (waterbronnen) die zich onder de tunnel bevinden opnieuw roet in het eten gooien, is voor een revolutionaire afbouwmethode gekozen. Onder verhoogde luchtdruk zullen de bouwers van Tramkom laagje voor laagje de tunnel afgraven. Een 'overdruk' van ongeveer één atmosfeer moet het opborrelende water beneden houden. De vloerdelen boven de wellen zullen uit voorzorg dikker worden dan de vloerdelen aan bijvoorbeeld de Grote Marktstraat. Niets wordt nog aan het toeval over gelaten. "Hier gaat niets meer mis", verzekert directeur J. Bol van Tramkom.

Logisch ook als je bedenkt dat Den Haag de verantwoordelijkheid voor het afbouwen van de tunnel volledig in de schoenen heeft geschoven van Tramkom. Nog geen maand geleden nam de Haagse gemeenteraad het zogenoemde voltooiingsbesluit aan, waarin staat dat Tramkom de tunnel moet afbouwen én dat de aannemer voor de volle honderd procent opdraait voor nieuwe incidenten. Ondanks alle tegenslagen zet Den Haag het project dus door. De totale kosten voor de tunnel bedragen nu naar verwachting 425 miljoen gulden, 145 miljoen meer dan verwacht. De tunnel zal in 2004 af zijn, garanderen gemeente en aannemer. Bijna vier jaar later dan verwacht.

Tramkom-directeur Bol lijkt er niet echt onder te lijden. Enthousiast vertelt hij over de vorderingen met de tunnel. "En dan zitten hier de ankers voor de tweede vloer al in de muur", gebaart hij. Even later: "Als u hier naar beneden kijkt ziet u de volgende vloerlaag al liggen." Of: "Hier zit nu nog een gat, maar dat gaat dicht als de tunnel af is. Kunnen de mensen er weer gewoon overheen lopen." Met in zijn kielzog de wethouders Noordanus en Stolte en een groep van ongeveer 35 genodigden; raadsleden, medewerkers van trammaatschappij HTM en pers. Allen met oranje veiligheidshesjes aan en de witte bouwhelmen op het hoofd.

'Niveau min 1' is over de volle 1.280 meter inmiddels klaar, meldt Bol. Aan 'niveau min 2' wordt druk gewerkt. Beide vloerlagen zullen dienst gaan doen als parkeergarage. Vanaf de Grote Marktstraat golft het beton haast sierlijk de grond in. Daaronder, op zo'n tien meter onder het bovengrondse wegdek, komt de uiteindelijke tramtunnel te liggen.

Het dak en de wanden van de tunnel zijn al in een eerder stadium geplaatst. De wanden, in dikte variërend tussen de tachtig centimeter en één meter, gaan diep de grond in. Bij station Grote Markt 15 meter diep en bij station Spui, enkele honderden meters oostwaarts, zelfs 28 meter diep.

De tocht door de donkere tunnel brengt de groep tot aan de beruchte damwand. Deze damwand, geslagen om het water tegen te houden dat vanwege de stabiliteit bovengronds in station Kalverstraat was gepompt, begaf het enkele weken geleden. Duizenden en nog eens duizenden liters water stroomden vanonder de Kalvermarkt naar het tunneldeel onder het Spui. Inmiddels heeft Tramkom het water weggepompt, de damwand provisorisch gestabiliseerd met betonbalken en grindbermen en is station Kalvermarkt gevuld met grind in plaats van water. Het ziet er solide uit.

Vage strepen op de damwand verraden dat het water tot enkele meters hoog in de tunnel stond. Noordanus kijkt glunderend in het rond. Stelt vragen, wil alles weten. Zegt meerdere malen: "Droog is het hier, vind je niet." Van wateroverlast en overstromingen, de eerste associatie bij velen die het woord tramtunnel horen, is even niets te zien.

Zie ook:

'Foute boringen oorzaak lekken in tramtunnel' (3 augustus 2000)
Scheuren in binnenstad Den Haag (22 juli 2000)
Van tramtunnel naar zwemtunnel (6 juli 2000)
Risico's lekkende tramtunnel genegeerd (7 december 1999)
Lek Haagse tunnel niet verzekerd (8 september 1999)
'Blunders' bij Haagse tramtunnel (5 juni 1998)

( a d v e r t e n t i e s )