Syrië heeft een doorslaggevende invloed in Libanon. Na het overlijden van de Syrische president werd duidelijk gemaakt dat zijn repressieve systeem onverminderd van kracht blijft.

Door onze correspondent JORIS LUYENDIJK

BEIROET, 23 JUNI. Het zijn drukke tijden voor de afdelingen handvaardigheid van de vele milities, ministeries en politieke groeperingen die Libanon rijk is. Eerst moesten ze hals over kop aan de slag met spandoeken, poppen en posters om de overhaaste terugtrekking van de Israelische bezetter uit het zuiden te vieren en te verbeelden. Maar toen stierf de Syrische leider Hafez al-Assad en moest direct aan hem loyaliteit worden betoond. Het leverde de eerste dagen na de dood van Assad in Beiroet merkwaardige taferelen op. Twee spandoeken boven de straat, eentje met 'Hoera! De overwinning is aan ons, Hezbollah zij geprezen' naast 'De pijn is groot om het verlies van de grootste leider voor eeuwig, Hafez al-Assad'. Inmiddels zijn de meeste leuzen over de bevrijding verwijderd.

Syrië is met 35.000 soldaten plus een uitgebreid netwerk van geheime diensten de bepalende macht in Libanon en dat hebben de Libanezen de afgelopen twee weken geweten. Direct na het bekendmaken van de dood van Assad bemanden Syrische militairen extra controleposten in de christelijke wijken, om te voorkomen dat daar festiviteiten zouden uitbreken. Het zijn vooral de circa 30 procent christenen in Libanon die de Syriërs haten, en die een steeds luidere lobby bij het Amerikaanse Congres voeren om de Syrische invloed terug te dringen.

Een golf van portretten van Assads beoogd opvolger Bashar overspoelde Beiroet terwijl patrouilles controleerden of de winkels tijdens de verplichte rouwperiode wel gesloten waren. Een christen die in het openbaar opriep tot een feestje is meteen tot een jaar gevangenis veroordeeld. Een ander kreeg een geldboete.

Normaal is de Libanese publieke opinie de meest vrije in de regio en zijn internationale kranten en weekbladen vrij te koop. Nu werd plotseling een rits bladen met daarin kritische necrologieën over Assad uit de Beiroetse schappen gehaald. Merkwaardig genoeg waren veel van de in Libanon verboden publicaties opeens in Syrië wel vrij en ongecensureerd te koop. Dit terwijl de afgelopen decennia in heel Syrië minutieus ieder artikel over het land of het leiderschap in buitenlandse kranten er met de hand werd uitgeknipt. Het vermoeden in Beiroet is dat de Libanese autoriteiten op instigatie van Damascus wilden duidelijk maken dat de leider in Syrië weliswaar is heengegaan, maar niet het repressief systeem dat zijn stempel droeg. Dezelfde boodschap zou Libanon in Syrische opdracht hebben willen sturen aan Israel, vermoeden diplomatieke bronnen in Beiroet, met de crisis die het de afgelopen twee weken creëerde over de vraag of Israel zich daadwerkelijk heeft teruggetrokken tot achter de internationale grenzen. De Verenigde Naties moeten deze terugtrekking bevestigen, waarna UNIFIL-troepen het machtsvacuüum in het zuiden kunnen vullen.

Eerder beloofde de Libanese regering de VN-uitspraak te accepteren, maar toen deze er lag barstte de hel los in Beiroet. Israel zou zich op zeker 17 plekken nog binnen Libanon bevinden. Een Westerse diplomaat noemt de commotie "nogal zwaar aangezet door de Libanese regering. De Verenigde Naties wilden die terugtrekking zo spoedig mogelijk verifiëren. Inderdaad zal niet iedere Israelische soldaat zijn teruggeduwd achter de laatste boom, maar het werd wel hoog opgespeeld." De Libanese regering stelt zich op het standpunt dat van de Palestijnen kan worden geleerd dat je grenzen met Israel direct moet regelen. Voor de fundamentalistisch-shi'itische beweging Hezbollah wordt het ondertussen met iedere crisis mooier. Eerst oogstte ze alle lof voor het verslaan of in ieder geval verjagen van de Israeliërs uit het zuiden, krediet dat ze verder uitbouwden met een gedisciplineerde en ordentelijke opstelling na de terugtrekking. Tijdens de begrafenis van Assad kreeg Hezbollah-voorman sjeik Nasrallah vervolgens een audiëntie met Bashar, anders dan bijvoorbeeld de Nederlandse minister van Buitenlandse Zaken Van Aartsen, die het met een handdruk moest doen. Het absolute hoogtepunt tot nu toe kwam afgelopen woensdag toen de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Kofi Annan een officieel bezoek bracht aan Nasrallah om met hem over de crisis rond de terugtrekking van gedachten te wisselen. De invloedrijke en strikt seculiere Libanese krant The Daily Star schreef: "Hiermee is Hezbollah definitief erkend als speler in de Libanese politiek en als legitieme gesprekspartner." Dat neemt niet weg dat in Zuid-Libanon formeel nog steeds een machtsvacuüum geldt. De Libanese regering heeft wegen gerepareerd, mijnenvelden afgezet en verkeersborden aangebracht, en politie en geheime dienst in burger in het gebied geposteerd. Maar nog altijd zijn er geen troepen in het gebied gelegerd, en ook gisteren wierp een handvol jongens bij het grensplaatsje Metulla stenen naar Israelische patrouillevoertuigen. Veel jongens waren het er niet meer, maar dat maakt de onzekerheid en potentiële explosiviteit niet minder. Wat betreft de verkoper van Hezbollah- souvenirs bij de grenspost, lijkt er ook wel een eind te mogen komen aan de situatie. "Allah zij geprezen", antwoordt hij beleefd op de vraag of hij nog veel Hezbollah vlaggen, sleutelhangers, bumperstickers of casettebandjes met anti-joodse verzen uit de Koran kwijtraakt. Maar hij voegt eraan toe: "Een paar weken geleden verkocht ik heel veel. Maar nu niet meer. Het is examentijd."

Zie ook:

Naar Qardaha om Assad te eren (17 juni 2000)
Dood van Assad is winst voor Arafat (14 juni 2000)
Hafez al-Assad in de hemel der onsterfelijken (13 juni 2000)
Nieuwe rol van Bashar al-Assad (34) nog onduidelijk
Barak: Israel blijft streven naar vrede met Syrië
Syrische president Assad overleden

( a d v e r t e n t i e s )