Syrië nam vandaag afscheid van zijn leider, met dezelfde discipline waarmee het regime al dertig jaar de bevolking onder de duim houdt.

Door onze correspondent JORIS LUYENDIJK

DAMASCUS, 13 JUNI. Dikke wallen onder hun ogen hadden ze, de duizenden die zich vanochtend in alle vroegte verzamelden op het Omayyadenplein in de Syrische hoofdstad Damascus om afscheid te nemen van hun leider Hafez al-Assad. Ze waren naast verdriet vooral het gevolg van vermoeidheid en stress bij de rouwenden. Velen waren voor dag en dauw opgestaan om op tijd in het centrum van Damascus te zijn, of hadden de hele nacht gereisd. Anderen lagen de hele nacht wakker door de oorverdovend harde, permanent voortgaande en alomtegenwoordige koranrecitaties en gebedsoproepen, waardoor Syrië sinds de bekendmaking van Assads dood zaterdag wordt beheerst. Of ze waren uit hun slaap gehouden door de groepjes aanhangers van het regime met luidsprekers die 24 uur per dag toeterend en scanderend door de straten van de Syrische steden scheuren: "Met ons bloed, met onze ziel, wij zijn van jou, oh Bashar" - een steunbetuiging aan de beoogde opvolging door Assads zoon. Een enkeling had zijn bebloed bovenlijf ontbloot.

Accountant Sadiq stond met een 7-Up fles tegen de dorst en een baseball- petje tegen de zon in te kijken naar de menigte: "De dood van onze grote leider Hafez al-Assad, moge Allah zich over hem ontfermen, was echt een grote schok voor me. We waren zo aan hem gewend." Ali, die er meteen samen met een agent van de geheime dienst bij kwam staan, vond het jammer dat Assad niet meer de kroon op zijn hele beleid heeft kunnen zetten, namelijk teruggave door Israel van de Hoogvlakte van Golan. "Maar we hebben alle vertrouwen in Bashar", zei hij, en hij wees op een poster: 'Bashar, de hoop van miljoenen'.

Al met al nam Syrië vandaag afscheid van zijn leider op dezelfde manier waarop het regime al zo'n dertig jaar de bevolking onder de duim houdt: orde, discipline en distantie. Winkels en overheidsinstellingen waren dicht. Alle abri's met reclame waren vervangen door posters met rouwband van de president en alle wegen zijn afgezet. Extra politie, leger en met machinegeweren uitgeruste agenten van de geheime dienst in burger postten op cruciale plekken in de stad. Op ministeries hingen gisteren manshoge aankondigingen: morgenvroeg zeven uur, doorgestreept, zes uur, verzamelen voor de begrafenis van onze leider die nu in de hemel der onsterfelijken is, Hafez al-Assad. Anders dan bij de begrafenissen van de Jordaanse koning Hussein en de Marokkaanse koning Hassan, was er nauwelijks tijd voor de tienduizenden op het Omayyadenplein om van de president afscheid te nemen. Zodra de verhitte en dorstige menigte tegen het kordon van soldaten begon te duwen, reed de lijkwagen door. Hysterische taferelen bleven vrijwel uit en de menigte scandeerde een variant op de bekendste regel in de islam: "Er is geen God behalve Allah en Assad is zijn lieveling" - in plaats van: "en Mohammed is Zijn profeet". Met zo'n taalvondst zou je in menig islamitisch land in ernstige problemen komen, maar het regime van Assad was seculier en Assad zelf een alawiet. Alawieten worden door orthodoxe islamieten als ketters beschouwd. Na de onverwacht snelle tocht door de stad was er alle tijd voor hoogwaardigheidsbekleders uit binnen- en buitenland om de laatste eer te bewijzen, alvorens Assad naar het familiegraf in zijn geboorteplaats Qardaha werd gevlogen. Het enige aanwezige Westerse staatshoofd was de Franse president Jacques Chirac als vertegenwoordiger van de voormalige koloniale macht en huidige bondgenoot. Rusland, dat ooit Syrië's belangrijkste leverancier van wapens en economische steun was, zond zijn parlementsvoorzitter.

'Men bidt thuis voor stabiliteit'

Prodi was er namens de EU en er was een rits van ministers van Buitenlandse Zaken, onder wie de Amerikaanse Madeleine Albright en Van Aartsen. Veel Arabische landen stuurden hun presidenten, van wie de oudere en zieke Arafat en Mubarak van Egypte wellicht, wachtend in de rij voor de condoleances, toch eens over hun eigen sterfelijkheid nadachten. Assad is na de koningen Hussein en Hassan al het derde Arabische staatshoofd in achttien maanden dat na een decennialange heerschappij ten grave wordt gedragen.

De meeste Syriërs volgden de begrafenis via de staatstelevisie of de illegale, maar getolereerde, satellietstations. "Het is meer nog dan verdriet en schok, vooral angst", zegt een Westerse waarnemer in Damascus. "Men zit thuis, gordijnen dicht, televisie aan, en bidt voor stabiliteit." Waarschijnlijk was het dan ook meer dan retoriek alleen die de balletschool van Damascus het spandoek deed ophangen: "Hafez al- Assad, wij verloren in jou een vader, een broer, en een leider."

In de oude stad was het vanmiddag in ieder geval net als gisteren uitgestorven. De enige handel bestond op zwarte rouwlappen, en Assad- parafernalia. "Vooral de poster van Bashar in legertenue en zonnebril, met op de achtergrond een adelaar, loopt als een trein", vertelde Iskander van muziekhandel Sony, met op de achtergrond een oude speech van Assad over Arabische eenheid. Uiterlijk volgende week verwacht Iskander de eerste extra ladingen stickers, T-shirts, aanstekers en sleutelhangers van de nieuwe leider.

( a d v e r t e n t i e s )